اندیشکده استراتفور نوشت: در بسیاری از مناطق، محدودیت‌های جغرافیایی مانند زمین‌های خشن، پروژه‌های خورشیدی را غیرعملی ساخته است. تنها اکنون ترکیبی از عوامل مختلف اعم از فشار جمعیتی، قیمت پایین نفت و آمادگی فنی، کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را برای سرمایه‌گذاری بیش‌تر در انرژی خورشیدی آگاه ساخته است.

برای کشورهایی مانند اردن و مراکش، انرژی‌های تجدیدپذیر ممکن است مسیری را برای استقلال بیش‌تر انرژی فراهم کند. دیگران، مانند عربستان و امارات متحده عربی علاقه‌مند به صادرات ‌فن‌آوری انرژی تجدیدپذیر و تامین مالی پروژه‌های خورشیدی در خارج از کشور هستند.

کاهش پایدار قیمت زیرساخت‌های تولید انرژی خورشیدی، به ویژه سلول‌های فتوولتائیک، گزینه تجدیدپذیری را برای کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه، منطقه‌ای که در آن خورشید به وفور می‌تابد، حیاتی‌تر می‌سازد. نه تنها ‌فن‌آوری مقرون به صرفه‌تر می‌شود، بلکه هزینه‌های عملیاتی نیز پس از ساخت و ساز در مقایسه با تولید بر اساس هیدروکربن حداقل است. در نتیجه، چندین کشور خاورمیانه و شمال آفریقا با تمرکز بر انرژی خورشیدی به عنوان وسیله‌ای برای برآورده شدن روند رو به رشد تقاضای برق، برنامه‌های یارانه‌ای دولتی ناپایدار را تقلیل می‌دهند و وابستگی به واردات انرژی را کاهش می‌بخشند.
انرژی خورشیدی به عنوان منبع انرژی اصلی منطقه، جایگزین هیدروکربن‌ها نمی‌شود، اما توانایی کمک به برخی از کشورها در توسعه منابع انرژی خود را دارد.
با توجه به افزایش تقاضای انرژی منطقه، علاقه و سرمایه‌گذاری در تولید انرژی خورشیدی در آینده نزدیک و در میان مدت افزایش خواهد یافت.

اردن و مراکش: واردکنندگان انرژی

اردن، یک پادشاهی نسبتا باثبات در منطقه‌ای نسبتا پرآشوب، در برابر چالش‌های جمعیتی آسیب‌پذیر است. این کشور بیش از 95 درصد انرژی مورد نیاز خود را با هزینه تقریبا 16 درصد از تولید ناخالص داخلی وارد می‌کند. وابستگی انرژی، آن را تا حدودی آسیب‌پذیر می‌کند: در سال‌های 2011 و 2012، اختلال در تامین گاز طبیعی مصر سبب شد که اردن کل ذخایر انرژی خود را مصرف کند. این مشکل در سال 2013، هنگامی‌ که واردات نفت از عراق قطع شد، دوباره ایجاد شد. منابع انرژی نامشخص، پتانسیل ایجاد ناآرامی ‌در کشور را دارند. اردن برای گوناگونی منابع برق خود با افزایش ظرفیت خورشیدی، و در سال‌های اخیر، تولید انرژی بادی و هسته‌ای تلاش کرده است. اگر اردن قرار است به هدف خود مبنی بر تکیه بر انرژی تجدیدپذیر به میزان 20 درصد از ظرفیت تولید تا سال 2018 دست یابد، انرژی خورشیدی نقش مهمی‌ را ایفا خواهد کرد.

طرح‌های متعدد  بزرگ و کوچک در اردن، از نصب پنل‌های خورشیدی در پشت بام‌ها گرفته تا ساخت پارک‌های بزرگ خورشیدی با ظرفیت‌های 200 مگاوات، در دست اجرا است. اردن فرایند مناقصه را برای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر نسبتا آسان کرده، و شرکت‌ها را از سراسر جهان جذب کرده است. اردن به تنهایی قادر به رسیدن به اهداف بلند خود نخواهد بود؛ مشارکت‌های دولتی و خصوصی برای رشد بخش انرژی تجدیدپذیر بسیار مهم خواهد بود.

مراکش نیز 90 درصد انرژی خود را وارد می‌کند و به انرژی‌های تجدیدپذیر، به منظور افزایش امنیت انرژی و کاهش هزینه‌های انرژی می‌نگرد. ولی مراکش یک قدم فراتر رفته و به ساخت بزرگ‌ترین نیروگاه در جهان که از ‌فن‌آوری خورشیدی متمرکز، آینه و لنز برای تمرکز نور خورشید و تولید گرما برای توربین‌های انرژی استفاده می‌کند، پرداخته است. مرحله اول این پروژه، مجتمع خورشیدی نور، در اوایل سال جاری افتتاح شد.
مراکش هدف بزرگ تامین نیمی ‌از تولید برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال 2015 و تبدیل به یک صادرکننده برق را تعیین کرد. مقیاس پروژه‌های آن نیازمند مناقصه‌های بزرگ و سرمایه‌گذاری بین‌المللی است و مشارکت شرکت‌های داخلی را محدود می‌کند. بخش خورشیدی در حال رشد در مراکش با چالش‌هایی از جمله روش ذخیره‌سازی قابل اطمینان مواجه است. با این حال، به نظر می‌رسد مراکش با مزایای جغرافیایی و ثبات نسبی اجتماعی، در موقعیت مهمی ‌برای بهره‌برداری از پتانسیل قدرت خورشیدی قرار دارد.

مصر: تقاضای رو به رشد

نهادهای سیاسی، امنیتی و مالی مصر به اندازه مراکش یا اردن باثبات نیستند و تهدید به ناآرامی‌های اجتماعی در مصر قوی‌تر است. اما نشریات صنعتی هنوز کشور را به عنوان کانونی برای سرمایه‌گذاری در انرژی تجدیدپذیر معرفی می‌کنند. جمعیت انبوه مصر تقاضای انرژی هنگفتی را ایجاد می‌کند که ممکن است بودجه دولت را تحت فشار قرار دهد اما هم‌چنین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ‌فن‌آوری برای تامین نیازهای روزافزون کشور را فراهم می‌کند.

مشکلات انرژی مصر جدید نیستند. به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری در عملیات نفت و گاز طبیعی داخلی، تولید پیوسته کاهش یافته، ولی تقاضا برای انرژی داخلی افزایش یافته است. اما رئیس جمهور السیسی اصلاحاتی انجام داده که سرمایه‌گذاری جدید را در بخش گاز طبیعی جذب کرده است.

انرژی تجدیدپذیر لزوما تمام نیازهای فوری مردم را برآورده نمی‌کند. به عنوان مثال، گاهی اوقات کمبود عرضه سوخت برای پخت و پز وجود داشته است و انرژی خورشیدی به طور مستقیم این مشکل را حل نخواهد کرد. با این وجود، جلوگیری از بروز کاهش ولتاژ در تابستان برای دولت که حمایت‌های مردمی ‌را تا حد زیادی از دست داده، یک اولویت است. بهبود در تولید گاز طبیعی می‌تواند به تامین عرضه منظم‌تر برق کمک کند. موافقت‌نامه‌های اخیر با ژاپن و کره جنوبی برای توسعه انرژی خورشیدی و پروژه‌های مربوطه نشان می‌دهد که مصر به منظور پیش‌برد بخش انرژی تجدیدپذیر فراتر از روابط سنتی می‌نگرد، گرچه بازیگران اروپایی و منطقه‌ای مانند عربستان و امارات متحده عربی هم‌چنان سرمایه‌گذاران فعال هستند.

صادر کنندگان، صادرکننده باقی می‌مانند

عربستان برای تولید برق به تولید نفت متکی است و با افزایش تقاضای داخلی برای برق روبرو می‌باشد. مصرف سوخت داخلی از یک روند ناپایدار پیروی می کند. با استفاده از بیش از سه میلیون بشکه نفت در روز، عربستان در حال حاضر بزرگ‌ترین مصرف‌کننده جهانی نفت برای تولید برق است. حدود یک سوم از آن صرف سوخت روزانه نیروگاه‌ها می‌شود. بدون تولید منابع اضافی برای برآورده شدن تقاضای فزاینده برق، سهم نفت مصرفی برای تولید برق افزایش خواهد یافت.

عربستان به تدریج اصلاحات یارانه‌ای را که برای کاهش انرژی داخلی طراحی شده است اجرا می‌کند و جای‌گزین‌های انرژی را توسعه می‌دهد. تحت اهداف فعلی، انرژی‌های تجدیدپذیر 8 درصد از تولید برق را تا سال 2020 و 15 درصد تا سال 2030 به حساب خواهد آمد و انرژی خورشیدی بخش عمده این افزایش به حساب می‌آید.

ریاض گام‌های بزرگی در صادرات فن‌آوری‌ خورشیدی برداشته است. شرکت سعودی ACWA POWER در پروژه‌های متعددی در مراکش، اردن، آفریقای جنوبی و ترکیه اشتغال دارد.  شرکت ملی نفت عربستان حتی نسبت به توسعه صادرات انرژی خورشیدی ابراز علاقه کرده است. ریاض با برنامه برای افزایش تاسیسات تولید ‌فن‌آوری خورشیدی می‌تواند نقش خود را به عنوان یک صادرکننده خورشیدی منطقه‌ای حفظ کند.

ACWA POWER شهرت منطقه‌ای به دست آورده و توانسته مناقصه‌های بزرگی مانند نیروگاه نور مراکش و پارک خورشیدی محمد بن راشد را در امارات متحده عربی برنده شود.
در عین حال، امارات متحده عربی خود را به عنوان یک سرمایه‌گذار و کانون انرژی تجدیدپذیر معرفی کرده و منزل‌گاه “آژانس انرژی تجدیدپذیر بین‌المللی” است و میزبان همایش‌های مهمی با تمرکز بر انرژی‌های تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر می‌باشد. علاوه بر این، از فراوانی منابع هیدروکربن برای توسعه منحصر به فرد پروژه‌های بزرگ و کوچک استفاده کرده است.

امارات متحده عربی خود را به عنوان رهبر منطقه‌ای در انرژی خورشیدی معرفی کرده که تا حدی به دلیل توانایی بیش‌تر آن در اتخاذ ‌فن‌آوری و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های سراسر جهان می باشد. “مصدر”، بازوی انرژی تجدیدپذیر کشور، در پروژه‌های سراسر خاورمیانه، آفریقا، آمریکای جنوبی و اروپا و در جزایر اقیانوس آرام شرکت دارد.

الجزایر، یکی از تولیدکننده‌های پیش‌رو در تولید گاز طبیعی، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای پی‌گیری مسیر مشابه با انرژی خورشیدی دارد.

نصب و راه‌اندازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر با مجموع ظرفیت 22 گیگاوات-13 گیگاوات از آن انرژی خورشیدی- تا سال 2030 انجام می‌شود. این مقدار انرژی برای تامین تقریبا یک چهارم نیازهای داخلی و در عین حال ذخیره بخش قابل توجهی برای صادرات کافی می‌باشد. الجزایر برای انجام برنامه‌های بزرگ خود به سرمایه‌گذاری خارجی و همکاری نیاز دارد. در حالی که الجزایر نسبت به برخی از همسایگان‌اش باثبات‌تر است، اما دولت، در حال انتقال آرام رهبری است و خطر بی‌ثباتی ناشی از اعتراضات مربوط به توسعه و توزیع منابع انرژی زیاد است. با این وجود، کشور گام‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری لازم جهت ساخت ظرفیت خورشیدی خود برداشته است. با بیش از 250 مگاوات ظرفیت نصب شده در سال 2015 و کار در سایت‌های اضافی در سال 2016، الجزایر به سمت هدف تولید 15 درصد برق خورشیدی تا سال 2020 در حرکت است.

حفظ چشم انداز

نقش انرژی خورشیدی در منطقه رو به فزونی است. هزینه انرژی خورشیدی مشابه یا کم‌تر از ‌فن‌آوری‌های سنتی که شبکه برق را تغذیه می‌کنند، خواهد بود و هزینه‌های تولید انرژی خورشیدی احتمالا پایین‌تر خواهد آمد. تا زمانی که ذخیره‌سازی انرژی اصلاح نشود، اتصال انرژی تجدیدپذیر به شبکه‌های برق تا حدودی محدود خواهد بود. اگرچه انرژی خورشیدی تابعی از هیدروکربن‌ها باقی خواهد ماند، اما به بخش برجسته‌تر از مخلوط انرژی در خاورمیانه و شمال آفریقا تبدیل خواهد شد. توسعه آن فرصت‌های سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند و در نهایت بخشی از وابستگی انرژی را در منطقه تغییر می‌دهد. در کوتاه مدت، پروژه‌های خورشیدی ممکن است در برخی از کشورها وابستگی به کشورهای دیگر ایجاد کند، اما بخش‌های انرژی تجدیدپذیر شرکت‌های داخلی مشتاق سرمایه‌گذاری را تقویت می‌کند. به زودی پروژه‌های خورشیدی می‌توانند به کشورها کمک کنند تا منابع برق خود را متنوع سازند و از نظر انرژی مستقل‌تر شوند.