شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک استاد دانشگاه با بیان اینکه تشدید سوءبرداشتها و تفاسیر اشتباه روسیه و ارمنستان از تحرکات یکدیگرروابط دو کشور را تنشآمیز کرده و ظاهرا آنها نمیخواهند گامی در جهت حل این سوءتفاهمها و هماهنگی دیدگاهها بردارند، گفت: روسیه باید نگاه کلانی به این منطقه داشته باشد تا بتواند توازنی در سطح منطقه قفقاز و آسیای مرکزی ایجاد کند.
دکتر حمید حکیم در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی، با اشاره به مواضع اخیر ارمنستان و تصمیم این کشور برای تصویب اساسنامه رُم دیوان کیفری بینالمللی و تصویب بیانیه شناسایی صلاحیت دادگاه کیفری بینالمللی در پارلمان با اکثریت آراء، تصریح کرد: این سند قراراست به امضای رئیسجمهور ارمنستان برسد و ۶۰ روز پس از تکمیل مراحل داخلی، اجرایی شود. با توجه به اینکه دیوان کیفری بینالمللی با صدور حکمی، ۱۲۳ کشور عضو این دیوان را ملزم به بازداشت رئیس جمهور روسیه و استرداد او در صورتی که وارد خاک آنها شود، کرده است، این امر وظیفه و مسئولیت جدیدی را در تقابل با روسیه متوجه دولت ارمنستان مینماید.
وی افزود: هر چند ارمنستان اعلام کرده این اقدام، علیه فدراسیون روسیه نیست و بلکه گامی برای بررسی جنایات جنگی ارتکابی توسط آذربایجان در خاک ارمنستان است، اما درهرحال این اقدام، خشم مسکو را برانگیخت و این تصمیم را با توجه به رویکرد این اساسنامه در قبال روسیه، «کاملا خصمانه» دانست.
این عضو هیات علمیدانشگاه علامهطباطبایی با اشاره به تاکید دکترین برژنسکی، به عنوان دکترین مدنظر آمریکا برای مهار شوروی و اکنون روسیه در این منطقه، مبنی بر ضرورت حضور و نفوذ در کشورهای اطراف روسیه با هدف مهار آن، ادامه داد: متقابلا، این مناطق برای روسیه نیز اهمیت دارد. بنابراین این منطقه، اکنون به عرصه زورآزمایی و نمایش قدرت میان دو طرف تبدیل شده است.
حکیم با بیان اینکه پوتین عنوان کرده که هیچ مشکلی با ارمنستان و با پاشینیان ندارد، درعین حال یادآورشد: چند روز پیش از جنگ19سپتامبر، پوتین در مصاحبهای گفته بود ارمنستان با اعلام پایبندی به بیانیه ۱۹۹۱ «آلما آتا» درعمل حاکمیت آذربایجان به قرهباغ را به رسمیت شناخته و با این کار روسیه را در موقعیت دشواری قرارداده و علیاف هم درگفتگو با روسیه اشاره کرده که ارمنستان به این واقعیت که قرهباغ بخشی از خاک ماست اذعانداشته و وضعیت قرهباغ دیگر یک مسئله قابل بررسی نیست و حل و فصل شده است. پوتین گفته بود؛ اگر ارمنستان خودش قرهباغ را به عنوان بخشی از آذربایجان به رسمیت شناخته، ما چه میتوانیم بگوییم؟ حرفی برای گفتن نمیماند. یک هفته بعد از این اظهارات پوتین، باکو عملیات نظامی در قرهباغ کوهستانی را آغاز کرد.
وی با بیان اینکه تشدید سوءبرداشتها و تفاسیر اشتباه روسیه و ارمنستان از تحرکات یکدیگر روابط دو کشور را تنشآمیز کرده و ظاهرا آنها نمیخواهند گامی در جهت حل این سوءتفاهمها و هماهنگی دیدگاهها بردارند، گفت: به نظرمیرسد در شرایط کنونی، روسیه با توجه به نبود شرایط و امکانات کافی برای ایفای نقش در منطقه، ارمنستان را مقصر جلوه میدهد؛ ضمن اینکه مسکو بعد از به قدرت رسیدن پاشینیان، با توجه به شعارهای غربگرایانه تر او نسبت به نخست وزیران پیشین، سیاست بیتوجهی به این کشور را درپیشگرفت. حتی این مساله در برخوردهای شخصی میان پوتین و پاشینیان هم دیده شد. درهمین شرایط، مسکو گرایش بیشتری به جمهوری آذربایجان پیدا کرد.
حکیم با تاکید بر اینکه ما اکنون شاهد تغییر شرایط به نفع آذربایجان و علیه ارمنستان هستیم، اضافه کرد: این شرایط، تحت تاثیر جنگ اوکراین، تشدید شد. ضمن اینکه روسیه از نزدیکی به آذربایجان منافع اقتصادی را نیز دنبال میکند. بازی آذربایجان، بازی در زمین غرب است و با توجه به تعاملات ویژه باکو با غرب و نمایندگان آن در منطقه، روسیه نگاه ویژه ای به این کشور داشته و در روابط خود با باکو صبورتربودهاست؛ چراکه آذربایجان در پشتیبانی از گسترش کریدور حمل ونقل بین المللی شمال – جنوب، توسط روسیه جایگاهی کلیدی دارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه روسیه باید نگاه کلانی به این منطقه داشته باشد تا بتواند توازنی در سطح منطقه قفقاز و آسیای مرکزی ایجادکند، ادامه داد: بعد از جنگ اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲، روابط ایروان و مسکو با تنش همراه شده تا جایی که پاشینیان عنوان کرد دیگر نمیتواند به مسکو به عنوان ضامن امنیت خود تکیه کند. ایراوان به کییف کمکهای بشردوستانه ارسال کرد و اساسنامه رم را در پارلمان خود به تصویب رساند. البته، به جز پاشینیان، تعدادی دیگر از مقامات این کشور، تاکید کردهاند که روسیه دیگر متحدی قابل اعتماد نیست.
این تحلیلگر مسائل قفقاز و روسیه، با یادآوری اینکه نفوذ ترکیه با گسترش روابط با گرجستان و آذربایجان تقویت شده و شاهد افزایش سازوکارهای غیرروسی درمنطقه هستیم، خاطرنشان کرد: روسیه میخواست در جنگ 2020، مدیریت تنش را برعهده بگیرد و حتی توافقنامهای که با عنوان آتش بس منعقد شد که در آن ماده 9 و ایجاد کریدور ارتباطی را گنجاند، دراین راستا بود، اما موفق نشد. بعد از آن، ما شاهد بازترشدن دست ترکیه درهماهنگی با برخی طرفها و سکوت روسیه، دور شدن ارمنستان از روسیه و گرایش بیشتر این کشور به غرب هستیم.
حکیم درعین حال با بیان اینکه هنوز ریشههای تعاملات گسترده روسیه و ارمنستان در ایروان وجود دارد و با توجه به موقعیت روسیه در ارمنستان و قفقاز، مسکو از این منطقه به سادگی نخواهد گذشت، گفت: عوامل ژئوپلیتیکی قفقاز برای آنها عامل ضعف و تنش است، اما برای دولتهای دیگر جذاب است. این مساله باعث حضور و نفوذ بازیگران خارجی در این منطقه در راستای تامین منافعاشان، شده است. اروپا در هفتههای گذشته مواضع و تحرکاتی مانند تاکید بر احترام به حق بازگشت ساکنان قرهباغ کوهستانی، حمایت از چشمانداز پیوستن گرجستان به اتحادیه، شرکت در پروژه اجرای کابل برق در امتداد دربای سیاه، امضای قرارداد گازی جدید با باکو و تلاش برای ایفای نقش در میانجیگری مذاکرات باکو و ایروان داشته است.
وی با بیان اینکه روسیه میتوانست حضور فعالتر و پررنگتری داشته باشد، اما شاهد کاهش نقش آفرینیهای آن در منطقه هستیم، حمایتهای غرب از ارمنستان و حتی گرجستان را محدود و در حد لفاظی دانست و ادامه داد: در این شرایط، اشتباه بزرگ و راهبردی کشورها، این است که با افزایش گرایش به طرفهای غربی، در واقع منافع آنها را پیش میبرند. همانطور که شاهد هستیم، آمریکا و غرب، درمقابل مسائلی چون حقوق اقلیت ارامنی در قفقاز و تهدیدات ناشی از انسداد گذرگاه لاچین بر زندگی ساکنان آن منطقه، هیچ اقدام عملی صورت ندادند.
0 Comments