شورای راهبردی آنلاین-رصد: وضعیت افغانستان در سال 2023 به این امر بستگی خواهد داشت که تمامی تصمیمات مهم همچنان تحت کنترل هیبت الله آخوندزاده، رهبر طالبان باقی بماند یا خیر. تروریسم و ستیزه جویی، دومین موضوع حیاتی در این باره خواهد بود.
وندا فلباب براون در ادامه این گزارش که در وب سایت اندیشکده بروکینگز منتشر شد، نوشت: بعید است طالبان بتواند بر داعش خراسان کنترل بهتری اعمال کند، اما جبهه مقاومت ملی و دیگر گروههایی که به دنبال احیای جمهوری افغانستان هستند، تهدید جدی برای قدرت مستقر نخواهند بود. دو مسئله باقی میماند: آیا طالبان میتواند مانع جداییها شود؟ و آیا میتواند تروریسمی را که از افغانستان سرچشمه میگیرد، مهار کند تا قدرتهای خارجی به حمایت از گروههای ضد طالبان نپردازند؟
در ماههای اخیر حکومت طالبان به تدریج اقتدارگراتر شده است. تصمیمگیریها به معدودی از افراد (هیبت الله و پایگاهش در قندهار) متمرکز شده است.
هیبتالله با قدرت تقریباً مطلق، بارها نظرات سایر جناحهای طالبان، بهویژه رهبران واقعیتر و بینالمللیگرای طالبان را رد کرده و انتقاد سایر کشورها، سازمانها و حتی علمای اهل گفتوگو در هیبت الله تاثیری نداشته است. او روایت خود از شریعت را تنها تفسیر واقعی اسلام حنفی میداند. این در حالی است که پیشبینی میشود که بین نوامبر 2022 تا مارس 2023 تقریباً نیمی از جمعیت افغانستان درگیر ناامنی غذایی و شش میلیون نفر در آستانه قحطی باشند.
طالبان تا حدی، اقتصاد افغانستان را که با تحریمهای بانکی، مصادره بینالمللی داراییهای بانک مرکزی و پایان دادن به کمک غرب برای توسعه، در هم شکسته، تثبیت کرده است. تشدید سرکوب زنان، اقلیتها و منتقدان سیاسی کمکهای بشردوستانه ضروری غرب را به خطر میاندازد. امید اندکی وجود دارد که تلاشهای اقتصادی آتی چین در افغانستان، بتواند کمکهای از دست رفته غرب را جبران کند. با این حال، هیبتالله و گروهش زندگی زمینی را صرفاً گامی به سوی زندگی پس از مرگ تعریف و بدون توجه به پیامدهای انسانی و اقتصادی، عقایدشان را توجیه میکنند.
سناریوهای تغییر قدرت
با این حال، اقدامات دیگر رهبران طالبان بر اساس محاسبات آنها انجام نمیگیرد. آنها میخواهند کنترل افغانستان را برای طولانی مدت حفظ کنند. بنابراین برآورد میکنند که این امر با اقتصاد ضعیف، انزوای بینالمللی و کاهش منابع خارجی نمیتوانند محقق شود. این رهبران شامل افراد بینالمللیتر طالبان، چهرههای دیپلماتیکی مانند ملا عبدالغنی برادر و برخی فرماندهان نظامی از جمله ملا یعقوب (پسر ملا عمر، رهبر دهه 1990 طالبان) و سراج الدین حقانی است.
مخاطبان افغان و مقامات غربی به من گفتهاند که این رهبران و دیگر مقامات طالبان بارها به دنبال متقاعد کردن هیبت الله به لغو ممنوعیت تحصیل دختران و اشتغال زنان و سایر سیاستهای بحث برانگیز بودهاند، اما درخواستشان رد شده است. اگرچه هیبت الله در سال 2016 به دلیل ضعف مفروضش در تصمیمگیری، توسط شورای طالبان انتخاب شد، اما تا کنون با مشت آهنین حکومت کرده است. بنابراین، مستمسک قرار دادن احکام یا لغو آن، موضوع یک جنگ قدرت داخلی است.
آیا امکان تغییر قدرت در طالبان برای محدود کردن یا حذف هیبت الله در سال 2023 وجود دارد؟
سازماندهی یک کودتای داخلی دارای خطرات زیادی است. کودتا مستلزم اتحاد عملی اساسی بین برادر، سراج و یعقوب (که هیچ کدام به یکدیگر اعتماد ندارند) و همکاری چندین فرمانده نظامی کلیدی دیگر طالبان است. امروز، احتمال چنین اقدامی اندک است. یک راه با خطر کمتر برای تغییر قدرت (که ظاهراً رهبران ناراضی طالبان به دنبالش هستند، اما دستیابی به آن دشوار است)، احیای شورای رهبری است که در آن تصمیمات با اجماع شورا اتخاذ و سپس توسط امیر تأیید میشود؛ اما هیبت الله تمایلی به سلب قدرتش ندارد.
توافق آمریکا برای آزادی بشیر نورزی و مبادله او با یک گروگان آمریکایی، امکان تغییر قدرت داخلی را افزایش میدهد. بشیر از جایگاه خوبی در شبکههای قبیلهای هیبت الله و از نفوذ در طالبان برخوردار است و حمایتش از ایجاد تغییر در رهبری به مشروعیت آن میافزاید.
ترور خارجی هیبت الله ممکن است باعث تشدید سیاستهای سفت و سخت و به دست دادن نتیجه معکوس شود.
ابهاماتی حتی در خصوص جانشینی رهبری طالبان وجود دارد. برادر دارای اعتبار داخلی، اما فاقد پایگاه قدرت نظامی است و پاکستان به شدت با آن مخالفت خواهد کرد. با وجود نارضایتی پاکستان از ناتوانی سراج در محدود کردن تحریک طالبان پاکستان، سراج همچنان سرمایه اصلی پاکستان در افغانستان است. اما طالبان قندهاری، از جمله یعقوب و برادر، او را به عنوان یک امیر جدید نمیپذیرند. پذیرش به قدرت رسیدن یعقوب برای غرب دشوار اما شاید آسانتر از زندگی با هیبت الله خواهد بود.
ستیزه جویی داخلی، تروریسم خارجی
آن طور که مقامات غربی به طور خصوصی به من گفتهاند، از زمان تسلط طالبان تا کنون، تروریستها از سراسر خاورمیانه، آسیای مرکزی و پاکستان به افغانستان هجوم آوردهاند. سراج به ایمن الظواهری، رهبر القاعده اجازه داد تا به یک مرکز امن در کابل نقل مکان و زندگی کند.
طالبان به دلیل اعتبار جهادی، بدهی سیاسی و نیاز به دریافت کمک مالی از خارج، هرگز روابطش را با سایر گروههای تروریستی قطع نکرد. در این مدت، این سوال مطرح بود که آیا طالبان مانع از حملات گروههای تروریستی مستقر در افغانستان در خارج میشود یا خیر. طالبان تلاش اندکی برای جلب رضایت بازیگران بینالمللی مانند چین انجام داده است، اما برای مهار ترور توسط داعش خراسان به سختی تلاش کرده است.
سوال این است: اگر در سال 2023 داعش خراسان یا سایر گروههای مرتبط با افغانستان در خارج از کشور حملات تروریستی انجام دهد، آیا بازیگران خارجی از دیگر بازیگران مسلح ضد طالبان حمایت مادی خواهند کرد؟
حملات ضد طالبان توسط جبهه مقاومت ملی که همچنان ضعیف و فاقد حمایت قبیلهای است، تاکنون فقط اندکی طالبان را تحریک کرده است. اگر جناحهای مهم طالبان از هم جدا شوند قدرت طالبان با یک چالش واقعی روبرو خواهد شد.
جبهه مقاومت ملی در هرگونه جنگ داخلی شانس کمی برای پیروزی خواهد داشت، اما در عوض، جناحهای مختلف طالبان و داعش خراسان افغانستان را تجزیه خواهند کرد.
0 Comments