بحران خلیج فارس و شکست قریب الوقوع “دولت اسلامی” ترکیب ائتلاف ها در سوریه و تمام منطقه را تغییر می دهند… آیا شاهد نزدیک شدن ایران، ترکیه و عراق به یکدیگر با پشتیبانی روسیه خواهیم بود؟ آیا قطر به این ائتلاف جدید خواهد پیوست؟
شعله ور تر شدن آتش بحران در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و کاهش احتمال دستیابی به توافقی سیاسی که به وضعیت تنش میان قطر و چهار دشمن دوحه (عربستان سعودی،امارات متحد عربی،مصر و بحرین) خاتمه دهد، درگیر شدن مستقیم ترکیه و اعزام نیروهای خود به دوحه؛ تمام این ها احتمالاً به صورت مثبت بر بحران سوریه بازتاب خواهد داشت و وضعیت آتش بس کنونی را تثبیت خواهد کرد به ویژه چنانچه شکست های بزرگی را در مد نظر قرار دهیم که “دولت اسلامی” یا “داعش” در موصل و به میزان کم تر در پیرامون شهر الرقه پایتخت رسمی خود متحمل شده است. 
شاید این نخستین بار از حدود هفت سال پیس تا کنون باشد که بحران سوریه از جایگاه همیشگی خود در صدر صفحه های نخست روزنامه ها و برنامه های خبری اصلی در شبکه های تلویزیونی به صفحه های داخلی و به نفع تحولات بحران شتاب زده مشابه خود میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و قطر عقب نشینی می کند.
تفسیر و توضیح این عقب نشینی نیاز به تلاش و جستجوی فراوان ندارد. طرف های اصلی درگیری در بحران سوریه توجه و اهتمام خود را به سمت بحران مشابه در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس معطوف کرده اند. این دو دشمن سرسخت یعنی قطر و پادشاهی عربستان سعودی در گذشته درباره بسیاری از مسائل با یکدیگر اختلاف داشته اند اما درباره یک هدف توافق داشتند و آن هم تسریع براندازی رئیس جمهور سوریه بشار اسد و دولت او از طریق و گشودن درهای خزانه ها و صندوق های بیت المال خود که مملو از میلیاردها دلار است برای تأمین مالی جریان های مسلح سوری و به کارگیری امپراطوری رسانه ای خودشان برای تحریک و بسیج نیروها برای تحقق این هدف یعنی سرنگونی بشار اسد بوده است.
برخورد قطر و عربستان سعودی به دو جنگ اقتصادی و رسانه ای میان دو کشور محدود نشد بلکه نقطه قطب بندی قدرت های منطقه ای جهانی نیز بود و این قطب بندی بسیاری از مسائل ممنوعه فراتر رفت و دشمنان را به دوستان تبدیل کرد و واقعیت سیاسی جدیدی را تحمیل کرد.
بیشتر توضیح می دهیم و می گوییم ترکیه و ایران که وارد جنگ خونینی چه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در خاک سوریه شده بودند اکنون در یک سنگر واحد یعنی سنگر قطر در مقابله با ائتلاف عربستان سعودی، امارات مصر و بحرین ایستاده اند و چنانچه ایران به گشودن حریم هوایی و بندرهای خود به روی هوایپماها و کشتی های قطری اکتفا کرده ترکیه بسیار فراتر از این رفت هنگامی که نیرو و تانک های خود را به این کشور اعزام کرد نه فقط برای حمایت از متحد خود در برابر هرگونه مداخله نظامی از سوی همسایگان دشمن بلکه برای هرگونه هرج و مرج داخلی که این دشمنان اقدام به شعله ور کردن آن برای ایجاد ناامنی در نظام قطر همانند حوادث سال ١٩٩۶ می کنند.
همکاران روزنامه نگاری که هفته قبل به دمشق سفر کردند گفتند دولتمردان سوری در اوج آسودگی به علت وقوع این بحران میان دو کشوری هستند که به بیشترین میزان در ورای توطئه ای ایستادند که آن ها را هدف قرار داد و افزودند ماه رمضان گذشته شاهد بیشترین ثبات در طول سال های گذشته بوده است و تأکید کردند مردان نظام در صف اول و دوم این اعتقاد محکم بر آن ها حکم فرما است که بحران کشورشان در راه پایان یافتن است اگر در عمل پایان نیافته باشد. با توجه به این باور محکم که بیشتر این تحولات به نفع آن هاست و جریان های مخالف سیاسی و نظامی این روزها در بدترین وضعیت خود به سر می برند و از بی توجهی و چند دستگی های بیشتر ناشی از شدت یافتن بحران میان حامیان خود در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس رنج می برند.
این که رئیس جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان و رئیس جمهور روسیه ولادمیر پوتین در تماس تلفنی خود که از سوی اردوغان صورت گرفت، بر اهمیت همکاری برای حل و فصل بحران سوریه تأکید می کنند؛ این مسئله تغییراتی اصلی را در معادله سوریه بازتاب می دهد که در ابتدای مقاله درباره آن صحبت کردیم.
براندازی نظام در سوریه دیگر در صدر فهرست اولویت های رئیس جمهور اردوغان نیست و مبالغه نکرده ایم اگر بگویم این هدف به جایگاه بسیار پایین در این فهرست سقوط کرده است و اولویت های دیگری تقدم پیدا کرده است مانند جلوگیری از برپایی کشور یا کشورهای کُرد در سوریه، عراق و خود ترکیه و مقابله با خطر جدی که خواستار تغییر نظام هم پیمان این کشور در قطر است.
ائتلاف های منطقه خاورمیانه از جمله ائتلاف هایی در جهان است که بیشترین تغییر و دگرگونی را شاهد است و در یک چشم بر هم زدنی زیر و رو می شوند. آیا رئیس جمهور بشار اسد از نزدیک ترین اشخاص به قلب رئیس جمهور اردوغان نبود؟ آیا سرهنگ معمر قذافی از برجسته ترین دوستان امیر سابق قطر حمد بن خلیفه آل ثانی نبود؟ آیا جنبش “اخوان المسلمین” از نزدیک ترین جنبش ها و مورد اعتمادترین آن ها برای خاندان حاکم عربستان سعودی نبود؟
رئیس جمهور اردوغان خواستار راه حل مسالمت آمیز در سوریه است پس از این که متوجه شد راه حل نظامی ناممکن است و ترکیه با تهدید موجودیت خود بر اثر حمایت روزافزون آمریکا از کُردها مواجه است و نمی تواند با این تهدید بدون روابط ائتلافی خوب با سوریه، عراق و ایران مواجه شود، چون دو متحد خود یعنی آمریکا و عربستان سعودی را از دست داده است.
رئیس جمهور پوتین دروازه ای است که رئیس جمهور اردوغان می تواند از طریق آن برای دستیابی به توافق با ائتلاف ایران، عراق و سوریه وارد شود و شاید به این ائتلاف به زودی قطر افزوده شود. در این راستا عراق پس از باز پس گیری شهر موصل و رهایی یافتن از بخش بزرگی از خطر گروه “دولت اسلامی” بر چگونگی باز پس گرفتن نقش منطقه ای خود یا بیشتر آن و به کارگیری آن در محور منطقه ای ایران متمرکز خواهد شد.
منافع اصلی اردوغان و اسد بدون هماهنگی در حال سازگار شدن با هم به علت بحران قطر است. این بحران می تواند این دو کشور را پس از اختلافات و جنگی ادامه دار به مدت حدود هفت سال نزدیک کند و چنین چیزی عجیب نیست. آیا نگفتیم ائتلاف ها در خاورمیانه و دشمنی ها در آن با بیشترین دگرگونی ها در تمام جهان همراه بوده است؟

 منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی