مرتضی مکی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به اینکه دولت‌های اروپایی درزمینه اجرای تعهدات برجامی‌شان هیچ اقدامی در مقابل خروج آمریکا از برجام انجام ندادند، تأکید کرد که اما این اراده سیاسی در بین آن‌ها وجود داشت که این توافق را حفظ کرده و اقدامی علیه آن انجام ندهند.

به گفته این کارشناس در دو قطعنامه‌ای که در شورای امنیت سازمان ملل مطرح شد یکی در خصوص تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و دیگری اجرای مکانیسم ماشه شاهد بودیم که اروپایی‌ها رأی ممتنع داده و مانع از پیشروی سیاست‌های آمریکا شدند.

مکی ادامه داد: «این کشورها می‌دانستند که بازی در زمین ترامپ می‌تواند عواقب خطرناکی برای آن‌ها و سیاست‌هایشان در منطقه خاورمیانه به همراه داشته باشد و منتظر بودند که انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا تحولی در این زمینه ایجاد کند و قدرت نرم و قدرت مانور آن‌ها را افزایش دهد.»

کارشناس مسائل اروپا در ادامه گفت: «پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، فرصت و گشایشی که دولت‌های اروپایی به دنبال آن بودند تا از قدرت نرم و سیاست چندجانبه گرایانه خود برای پیشبرد اهداف سیاسی‌شان استفاده کنند را به وجود آورد.»

وی تأکید کرد: «ازاین‌رو ما شاهد بودیم که با قطعی شدن نتایج انتخابات آمریکا و ورود بایدن به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۱، پایتخت‌های اروپایی مواضع قبلی خود را به شکل دیگری آشکار کردند و در پی آن شدند که دستاوردهای خروج آمریکا از برجام از بین نرود. به‌بیان‌دیگر اروپایی‌ها به دنبال آن هستند که باسیاست‌های چندجانبه‌گرایانه بایدن، فشار مضاعفی را بر ایران وارد کنند و موضوعاتی فراتر از توافق هسته‌ای را در دستور کار مذاکرات خود با تهران قرار دهند. این موضوعی است که هایکو ماس،‌ وزیر خارجه آلمان به‌صراحت آن را اعلام کرد و وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان نیز در بیانیه مشترکی به این موضوع اشاره کردند.»

مکی معتقد است که وزرای اروپایی نمی‌خواهند جو بایدن بدون گرفتن هیچ امتیازی به‌سرعت به برجام بازگردد بلکه خواستار آن هستند که رئیس‌جمهور منتخب آمریکا با کسب امتیازات جدید و وادار کردن ایران به مذاکره در حوزه مسائل منطقه‌ای و توان موشکی، دغدغه‌هایی که این کشورها متصور هستند را مرتفع کند.

این کارشناس درباره موضع ایران نیز توضیح داد: «جمهوری اسلامی ایران در این‌سوی قضیه، همواره تأکید کرده که برجام دوباره قابل‌مذاکره نیست و موضوع برجام محدود به همان برنامه‌ هسته‌ای ایران است. همچنین از سوی تهران تلویحاً به این نکته نیز اشاره‌شده که اگر دولت‌های اروپا و آمریکا به تعهدات خود در برجام بازگردند، امکان گفتگو در موضوعات دیگر نیز وجود دارد.»

مکی ادامه داد هرچند تا وقتی بایدن وارد کاخ سفید نشده و سیاست‌هایش را عملی نکرده است نمی‌توان در مورد این موضوع با صراحت اعلام نظر کرد.

وی تأکید کرد: «آخرین موضعی که فعلاً آمریکایی‌ها اتخاذ کرده‌اند موضع جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن است که به تمایل واشنگتن برای بازگشت به برجام تأکید کرده است.»

مکی درباره موضع‌گیری فعلی دولت‌های اروپایی گفت به نظر می‌رسد که این کشورها می‌خواهند مواضعی که در جریان مذاکرات برجام وجود داشت را همچنان پیگیری کنند. در آن زمان شاهد بودیم که وزیر خارجه وقت فرانسه تلاش داشت که موضوعات غیرهسته‌ای را نیز در مذاکرات با ایران بگنجاند.

وی افزود: «در آن مقطع که برجام حاصل شد درواقع ایران و آمریکا مذاکرات را پیش بردند و عملاً به سنگ‌اندازی‌های وزیر خارجه وقت فرانسه توجهی نکردند.»

این کارشناس در پاسخ به اینکه به نظر می‌رسد اکنون صبر راهبردی ایران پایان‌یافته و پس‌ازاین باید چه سیاستی از سوی تهران پیگیری شود، گفت: « با توجه به مواضعی که دولتمردان دمکرات آمریکایی داشته‌اند اکنون باید منتظر باشیم و ببینیم که بایدن و گروه وی با چه سازوکار و چه سرعتی به برجام بازخواهند گشت.»

وی تأکید کرد:  جمهوری اسلامی ایران در مدتی که آمریکا از برجام خارج شد، تلاش کرد با صبر استراتژیک و سیاست گام‌به‌گام در کاهش تعهدات خود در قبال بدعهدی‌ اروپایی‌ها به‌نوعی برجام به کما رفته را حفظ کند. چراکه همچنان برجام می‌تواند مبنایی برای لغو تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران باشد.

مکی درنهایت با اشاره به اینکه آمریکا با تحریم‌های یکجانبه‌گرایانه اقتصادی علیه ایران توانست اکثر کشورهای جهان را وادار به خروج از توافقات و همکاری‌های تجاری و اقتصادی با ایران کرده و پول‌های جمهوری اسلامی را در بسیاری از بانک‌های جهانی بلوکه کند، گفت: «بدون شک برجام و پیروزی دمکرات‌ها در آمریکا فرصتی است که نباید از دست برود.»