دکتر مجید محمد شریفی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به گزارش منتشرشده در نیویورک‌تایمز، ترجمه واژه Return را به معنای بازگشت آمریکا به برجام و سپس استفاده از ظرفیت آن اشتباه دانست و اظهار کرد: مسئله، بازگشت آمریکا به برجام نیست و آمریکایی‌ها می‌خواهند بازتوجهی به بندهای برجام داشته باشند تا بتوانند با استفاده از ظرفیت‌های آن در راستای هدف کلانی که دارند، پیش بروند.

وی با بیان اینکه وقتی آمریکا از برجام خارج شد تصور می‌کرد زمان زیادی نخواهد برد که فشار حداکثری‌شان ایران را به زانو درآورد و به‌پای میز مذاکره بازگرداند، ادامه داد: آن‌ها یک سال بعد طی بازنگری در «سیاست فشار» به ترامپ اعلام کردند که به نظر می‌رسد این سیاست نتیجه‌ای را که می‌خواستیم محقق نکرده است؛ بنابراین با تلاش برای افزایش تحریم‌ها و صفر کردن صادرات نفت ایران وارد دور دوم اعمال فشارها شدند.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: با ادامه همین فرایند عده‌ای از مشاوران تندرو ترامپ ازجمله «ریچارد گلدبرگ» که بیشتر در «بنیاد دفاع از دموکراسی» مستقر هستند، راهبردی را طرح‌ریزی کردند که بر اساس آن، آن‌قدر ارتفاع دیوار تحریمی ایران را بالا ببرند که حتی اگر در دور دوم هم ترامپ انتخاب نشد، رئیس‌جمهور بعدی آمریکا هم به این راحتی نتواند تحریم‌ها را بردارد. لذا آن‌ها با برچسب‌های مختلفی ازجمله هسته‌ای، تروریسم و حقوق بشر، افراد و شرکت‌های ایرانی را تحریم کردند.

محمد شریفی با بیان اینکه هفت ماه مانده تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکایی‌ها یک‌باره با این واقعیت مواجه شدند که سیاست فشار حداکثری‌شان آن‌طور که می‌خواستند جواب نداده است و اکتبر 2020 هم بر اساس برجام، تحریم تسلیحاتی ایران تمام می‌شود، گفت: با لغو تحریم‌های تسلیحاتی، خیلی‌ها به ترامپ این انتقاد را می‌کنند که از برجام خارج شد و این فرصت را به ایران داد که بتواند از فرصت پایان تحریم‌های تسلیحاتی استفاده کند.

وی افزود: آن‌ها به این نتیجه رسیدند که باید قطعنامه جدیدی به شورای امنیت ببرند تا بتوانند تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کنند. اولین گام در رابطه با طرحی که پمپئو درباره آن صحبت کرد این است که پیش‌نویس قطعنامه‌ای را که تنظیم کرده‌اند، در اختیار دیگر اعضای شورای امنیت به‌جز روسیه و چین قرار داده‌اند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه مشکل آمریکایی‌ها این بود که این قطعنامه از همان ابتدا شکست‌خورده و مرده است، چراکه مطمئناً روسیه و چین آن را وتو خواهند کرد، یادآور شد: روسیه اعلام کرده بعد از پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران، وارد معامله تسلیحاتی با ایران خواهد شد.

وی ادامه داد: آمریکایی‌ها با تفسیری گفتند درست است که از برجام خارج شدیم، اما همچنان مشارکت‌کننده در برجام و شریک برجام هستیم. با این استدلال می‌توانند از « سازوکار ماشه» استفاده کنند. سرآغاز این دیدگاه ژوئیه 2019 بود که «مارک روبیو» به همراه سناتور دیگری در نامه‌ای به ترامپ گفتند همچنان می‌توانیم از سازوکار ماشه استفاده کنیم. حتی آن زمان وقتی می‌خواستند فردی را در معاونت وزارت خارجه استخدام کنند، پمپئو را تحت‌فشار قرار دادند که تنها زمانی اجازه می‌دهیم این فرد استخدام شود که این طرح را اجرا کنید. آن زمان اعضای دولت اذعان داشتند که آمریکا عضو برجام نیست و دیگر نمی‌تواند از سازوکار ماشه استفاده کند.

محمد شریفی با بیان اینکه حال که آمریکایی‌ها به مشکل خوردند اعلام بازبینی در برجام کردند و هدفشان فراهم کردن استدلال حقوقی برای آن است، گفت: این استدلال حقوقی چیزی است که ریچارد گولدبرگ بیش از همه بر روی آن تأکید می‌کند. او معتقد است قطعنامه 2231 شورای امنیت، آمریکا را به‌عنوان به اصطلاح شریک دائمی برجام برای استفاده از سازوکار ماشه معرفی کرده است که می‌تواند تا همیشه از این سازوکار استفاده کند. همچنین اگر قطعنامه را کنار برجام بگذارید ارزش حقوقی بیشتری دارد؛ چراکه برای همه الزام‌آور است. درصورتی‌که برجام توافق سیاسی میان تعداد محدودی از دولت‌ها است و قطعنامه بر برجام احاطه دارد.

وی با اشاره به برخی اتهاماتی که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای در اسفندماه علیه ایران مطرح کرده است، اضافه کرد: «دیوید آلبرایت»، عضو «موسسه مطالعاتی علم و امنیت بین‌المللی» که مواضع تندی علیه ایران دارد تأکید دارد که باید از این اظهارات به‌عنوان مبنای حقوقی برای فعال کردن سازوکار ماشه استفاده کرد. این اظهارات بحث حقوقی جدی به راه انداخت.

در حقوق بین‌الملل تعهدات، بر مبنای حقوق است

این استاد دانشگاه گفت: حتی سفیر سابق فرانسه در آمریکا گفت که تفاسیر گولدبرگ کاملاً نادرست است چراکه برجام و قطعنامه در کنار هم عضو واحدی هستند و یک کشور نمی‌تواند بگوید عضو برجام نیست، ولی از قطعنامه استفاده می‌کند. قطعنامه به خاطر برجام صادر شده و شخصیت حقوقی مستقلی ندارد و در حقوق بین‌الملل تعهدات بر مبنای حقوق است.

وی با بیان اینکه «وندی شرمن» در نیویورک‌تایمز برای زمینه سازی نوشت امکان دارد که آمریکا بتواند از این حق استفاده کند و به‌نوعی تائید کرده بود که آمریکا چنین حقی دارد، افزود: رئیس وقت حقوق‌دانان کاخ سفید در زمان امضای توافق هسته‌ای در سال 2015 در مصاحبه‌ای گفته بود که به لحاظ حقوقی آمریکا می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. مباحث زیادی بین مخالفان و موافقان مطرح‌شده، اما درمجموع دیدگاه مخالفان گولدبرگ غلبه پیدا می‌کند، چراکه استدلال حقوقی‌شان قوی‌تر است؛ اما این مسئله کاملاً سیاسی است و جنبه سیاسی آن بر جنبه حقوقی‌اش غلبه پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به مقاله گولدبرگ در فارین پالسی که گفته اگر منتظر بمانیم مطمئناً قطعنامه از سوی روسیه و چین وتو می‌شود و برای فعال کردن سازوکار ماشه، زمان کافی به دلیل آغاز برگزاری انتخابات وجود ندارد، گفت: آن‌ها درواقع به دنبال این هستند که تا جای ممکن تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کنند و اگر نشد سعی کنند در صورت امکان مکانیسم ماشه را فعال کنند. اگر تمام این تلاش‌ها هم به نتیجه‌ای نرسید، آن‌ها مبنایی را در اختیار رئیس‌جمهور بعدی قرار می‌دهد. اگر بایدن هم در انتخابات رأی بیاورد احتمالا همراهی کشورهای اروپایی با او ساده‌تر است و فشارها روی ایران بالا می‌رود.

وی افزود: آمریکایی‌ها راهبردی را طرح‌ریزی کرده‌اند که بر اساس آن فرایندی را جلوی پای دولت‌ها بگذارند و بگویند اگر مکانیسم ماشه و برقراری همه تحریم‌ها برایتان بدتر است، با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی موافقت کنید. این ممکن است دولت‌ها را وسوسه کند.