در پی حملات توپخانه‌ای ترکیه به منطقه تفریحی «پرخ» استان دهوک واقع در اقلیم کردستان عراق در 20 ژوئیه، 9 شهروند عراقی کشته و 33 نفر زخمی شدند. در واکنش به این اقدام ترکیه، دولت عراق در 27 ژوئیه به شورای امنیت سازمان ملل شکایت کرد و برخی حملات راکتی به منافع ترکیه در عراق و از جمله به کنسولگری ترکیه در استان موصل انجام شد.

واقعیت این است که حملات اخیر ترکیه به خاک عراق، اتفاق تازه‌ای نیست و این بار چون کشته‌ها و زخمی‌های عراقی از شهروندان عرب جنوب عراق بودند، واکنش شدید جریا‌ن‌های سیاسی، نخبگان، احزاب، نهادهای مختلف دولتی و… را در پی داشت.

ترکیه از سال 1983 به بهانه مبارزه با حزب «کارگران کردستان ترکیه» موسوم به پ‌ک‌ک بارها در شمال عراق که در اختیار دولت اقلیم کردستان است، عملیات نظامی انجام داده است.

در سال 1983 با موافقت ضمنی صدام حسین، نیروهای نظامی ترکیه به بهانه مبارزه با پایگاه‌های «حزب کارگران کردستان ترکیه» در شمال عراق تا سه مایل در خاک این کشور نفوذ کردند. به دنبال عقب‌نشینی ارتش صدام حسین از منطقه کردنشین در سال 1991، عمق نفوذ نیروهای نظامی ترکیه به 15 تا 25 مایلی گسترش یافت و حتی برای انجام عملیات علیه پ‌ک‌ک، در داخل عراق پایگاه نظامی ایجاد کرد.

با شکل‌گیری داعش در سوریه و سپس فتح بخش‌هایی از عراق، این زمینه فراهم شد که نیروهای نظامی پ‌ک‌ک، برای آزاد کردن شهر سنجار از دست داعش و کمک به کُردهای ایزدی که به کوه‌ها فرار کرده بودند، به این منطقه نفوذ کنند و از آنجا به منطقه کُردنشین شمال سوریه راه یابند.

در مرحله بعدی در شمال سوریه، جامعه کُردی حزب «اتحاد دموکراتیک» را تاسیس کرده و برای حزب خود شاخه‌ای نظامی تحت عنوان «یگان‌های مدافع» خلق موسوم به ی‌پ‌گ ایجاد کردند. این حزب و شاخه نظامی آن برای مبارزه با داعش مورد حمایت آمریکا و دولت‌های اروپایی بودند و واشنگتن همچنان از آن‌ها حمایت می‌کند.

دولت ترکیه معتقد است که حزب «اتحاد دموکراتیک» و شاخه نظامی آن وابسته به حزب «کارگران کردستان ترکیه» به دنبال در معرض خطر قرار دادن تمامیت ارضی و امنیت ملی این کشور هستند. به این خاطر، در کنار عملیات نظامی مداوم ترکیه در شمال عراق، آنکارا بخش‌هایی از شمال سوریه را نیز توسط نیروهای مورد حمایت خود اشغال کرده و مدعی است که «مناطق امن» مدنظر ترکیه در شمال سوریه باید گسترش یابد. به این خاطر، ترکیه به دنبال انجام عملیات نظامی جدیدی در شمال سوریه و مشخصا غرب رودخانه فرات برای اشغال دو شهر «منبج» و «تل رفعت» در شمال شهر حلب سوریه است.

از آنچه تاکنون اتفاق افتاده، به خوبی مشاهده می‌شود که ترکیه عمق مبارزه خود با «حزب کارگران کردستان ترکیه» را از کوهستان قندیل در شمال عراق به بخش‌های زیادی از شمال عراق و شمال سوریه توسعه داده است.

همچنین ترکیه به بهانه مبارزه با داعش توانست در سال 2014، پایگاهی نظامی در منطقه «زیلکان» واقع در شمال موصل و در منطقه اقلیم کردستان عراق تاسیس کند که 50 مایل با مرز ترکیه فاصله دارد.

در سوریه نیز دولت ترکیه موفق شده بخش عمده استان ادلب، شمال شهر حلب و بخش‌هایی از منطقه کردنشین شمال سوریه را در کنترل نیروهای مورد حمایت خود قرار دهد و در آن پایگاه‌های نظامی تاسیس کند.

لازم به ذکر است که ترکیه با استقرار تجهیزات نظامی پیشرفته در پایگاه‌های نظامی خود در عراق و سوریه، امکان تعمیق مداخله خود در خاک این دو کشور را بسیار توسعه داده است. برای مثال پهپادهای «بیرقدار» ترکیه در موارد زیادی تا عمق 175 مایلی خاک عراق نفوذ کرده و عملیات انجام می‌دهند.

در این بین حزب دموکرات کردستان عراق که کنترل استان اربیل، دهوک و بخش‌هایی از استان موصل را در اختیار دارد، به دلیل خصومت تاریخی که با حزب «کارگران کردستان ترکیه» دارد، از عملیات نظامی ترکیه علیه پ‌ک‌ک، در شمال عراق و حتی سوریه استقبال می‌کند.

همچنین برخی از گروه‌های اهل سنت عراق نیز حضور و مداخله نظامی ترکیه در شمال عراق را به مثابه عنصری بازدارنده در مقابل گروه‌های نظامی شیعی در نظر می‌گیرند. این وضعیت سبب شده است که مداخله و حضور نظامی ترکیه در شمال عراق و حتی سوریه با مخالفت کمتری مواجه شود و صرفا زمانی که عملیات‌نظامی ترکیه دارای تلفات انسانی بالا باشد، اعتراضاتی به صورت مقطعی در بغداد مطرح شود.

از مداخله و حضور نظامی ترکیه در شمال عراق و سوریه می‌توان چند نتیجه مهم گرفت: اول اینکه عملیات نظامی ترکیه علیه حزب کارگران کردستان از دهه 1980 میلادی تاکنون موفقیتی در پی نداشته است، زیرا امروزه نه‌تنها دامنه عملیات به پ‌ک‌ک محدود نشده بلکه دامنه عملیاتی آن‌ها به عمق بیشتری از شمال عراق و سوریه نیز گسترش پیدا کرده است.

دوم اینکه، هزینه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی ترکیه به خاطر گسترش یافتن دامنه عملیات‌ نظامی آنها در یک روند فزاینده قرار گرفته است که در آینده می‌تواند تشدید شود و اقتصاد مستعد بحران این کشور را بیشتر تحت فشار قرار دهد.

سوم اینکه انجام عملیات نظامی در داخل خاک عراق و نقض حاکمیت این کشور سبب خواهد شد که روابط بغداد – آنکارا به سمت تنش و درگیری بیشتری سوق پیدا کند که بر مسائل مشترک فی مابین مانند آب، انرژی، تجارت و… تاثیر منفی خواهد گذاشت.

چهارم اینکه عملیات‌ نظامی ترکیه در شمال عراق و علیه متحدان آمریکا در شمال سوریه نیز سبب پیچیده‌تر شدن روابط آنکارا – واشنگتن خواهد شد. زیرا عملیات‌ ترکیه در مواردی علیه منافع مستقیم آمریکا به ویژه در شمال سوریه است.

در پایان باید گفت که عملیات‌ نظامی ترکیه در عراق و سوریه موجب تداوم و تشدید بی‌ثباتی‌ها در شمال عراق و سوریه خواهد شد.