بر مبنای توافق استراتژیک سال 2008 مبنی بر دوستی و همکاری دو ملت عراق و آمریکا، در ژوئن 2020 گفتگوهای راهبردی بین آمریکا و عراق آغاز شد. یکی از ابعاد اساسی گفتگوهای راهبردی که سبب حساسیت شده بود، موضوع تداوم حضور یا خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق بود.
در نهایت این گونه توافق شد که نیروهای نظامی رزمی آمریکا تا پایان ماه دسامبر سال 2021 از عراق خارج شوند که این اتفاق در روز جمعه 31 دسامبر رخ داد. همچنین توافق شد که نیروهای آموزشی آمریکا برای آموزش ارتش، نیروهای پلیس و امنیتی عراق و همچنین همکاری‌های اطلاعاتی باقی بمانند. در واقع آنچه رخ داد پایان حضور نیروهای نظامی رزمی و تداوم ماموریت آموزشی نیروهای آمریکایی در عراق بود. اما سوال اساسی که اینجا مطرح می‌شود این است که اساساً چرا ماموریت نیروهای نظامی آمریکا به صورت کامل پایان نیافت و چه چشم‌اندازی برای تداوم حضور نیروهای آموزشی آمریکا در عراق در پرتو تحولات داخلی این کشور قابل تصور است؟
آنچه در بیانیه پایانی گفتگوهای راهبردی آمریکا و عراق آمده، این است که تداوم ماموریت نظامی آمریکا به صورت آموزشی در عراق، خواست متقابل هر دو طرف است که خود مبتنی بر الزاماتی برای هر یک از طرفین بوده است:
ایالات متحده: آمریکا از سال 2003 تاکنون هزینه‌های زیادی در عراق انجام داده و منافع بسیار زیادی در این کشور برای خود خلق کرده است. این بدان معنی است که این کشور آماده رها کردن کامل عراق نیست.
از طرفی بعد از خروج از افغانستان، دولت بایدن تحت انتقادات فراوان قرار گرفت و به نظر نمی‌رسد که مایل باشد اقدام خود در افغانستان را در عراق نیز تکرار کند. به این خاطر ایالات متحده این الزام را احساس کرد که برای دفاع از منافع خود در عراق، ماموریت نظامی آن نباید کاملا پایان گیرد.
عراق: واقعیت این است که در جریان خروج نیروهای نظامی در سال 2011 و 2021، جریان‌های سیاسی داخل عراق یکدست نبودند و اختلاف نظرها در نهایت سبب شد که نیروهای نظامی آمریکا با ماموریت آموزشی در این کشور باقی بمانند. در سال 2011 و بعد از اینکه دولت عراق حاضر به پذیرش شرایط آمریکا مانند اعطای حق مصونیت به سربازان آمریکایی نشد، برخی جریان‌های داخلی عراق مانند کُردها، طرفدار باقی ماندن نیروهای نظامی آمریکا بودند. به دنبال اشغال بخش‌هایی از خاک عراق توسط داعش، این مسئله به خروج نیروهای نظامی آمریکا ربط داده شد؛ لذا با بازگشت دوباره نیروهای نظامی آمریکا به عراق در سال 2014، حامیان باقی ماندن نیروهای نظامی آمریکا در عراق بیشتر شدند و از جریان کُردی فراتر رفت.
برای مثال، به دنبال ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در دی ماه 1398، وقتی که پارلمان عراق برای ملزم کردن آمریکا به خروج از عراق جلسه گذاشت، از 329 نماینده عراق صرفا 170 نفر در پارلمان حضور پیدا کردند. هرچند در نهایت طرح خروج به تصویب رسید و به قانون تبدیل شد، اما باید به این نکته توجه کرد که 159 نماینده پارلمان عراق با عدم حضور در نشست پارلمان، به شکل غیر مستقیم مخالفت خود را با خروج آمریکا از عراق نشان دادند.
علاوه بر این پیشینه و تجربه عراق، خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان بدون شک بر نگاه و ذهنیت نخبگان سیاسی عراق تاثیر گذاشت. به این خاطر می‌توان گفت که خروج تمام نیروهای نظامی آمریکایی از عراق همچنان مخالفان جدی در داخل عراق دارد.
علاو بر پارلمان عراق، دولت عراق به ریاست الکاظمی نیز مصمم به خارج کردن نیروهای نظامی آمریکایی از عراق نبود، زیرا دولت مصوبه دی ماه 1398 پارلمان این کشور را اجرایی نکرد.
چشم‌انداز حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق
در 10 اکتبر 2021، پنجمین انتخابات پارلمانی عراق بعد از تصویب قانون اساسی در سال 2005 برگزار شد. اهمیت انتخابات پارلمان عراق در این است که نخست وزیر جدید، رئیس جمهور جدید و رئیس مجلس جدیدی را تعیین می‌کند و همچنین به کابینه رای اعتماد می‌دهد.
سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا دولت برآمده از این پارلمان، در باره مسئله خروج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق حساسیت دارد و موضع‌گیری خواهد کرد؟ براساس نتایج نهایی انتخابات اخیر پارلمانی عراق و نیز ائتلاف‌های پیروز، باید گفت پارلمان جدید عراق نسبت به پارلمان چهارم، بسیار کمتر بر موضوع خروج نیروهای نظامی تاکید خواهد داشت، زیرا در انتخابات پارلمان پنجم، نیروهای ضد حضور آمریکا در عراق نتایج مطلوبی به دست نیاوردند و جریان‌های حامی خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق نسبت به انتخابات 2018 که منجر به روی کار آمدن دولت عادل عبدالمهدی و تصویب قانون دی ماه 1398 مبنی بر ضرورت خروج نیروهای نظامی شد، ضعیف‌تر شده‌اند.
ائتلاف صدر پیروز انتخابات اخیر عراق شد که رئیس شاخه سیاسی آن مدعی است که “جریان صدر مخالف حضور هرگونه نیروی خارجی در عراق است، اما وقتی حضور نیروهای غیر رزمی آمریکایی با منطق حمایت، آموزش و تجهیز نیروهای عراقی است، ماندن این نیروها در عراق می‌تواند قابل قبول باشد.”
درهرصورت باید گفت باقی ماندن نیروهای نظامی پوششی آمریکا در عراق در آینده می‌تواند منجر به تشدید شکاف‌ها و اختلافات داخلی در این کشور شود.
