شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: در سفر اخیر وزیر خارجه فلسطین به مسکو و دیدار با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، تشکیل جلسه وزرای چهارجانبه خاورمیانه، افزایش کمک روسیه به فلسطین در مبارزه با کرونا و نشست کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی روسیه - فلسطین مورد گفتگو قرار گرفت. روسیه که از فلسطین برای ایجاد حکومت مستقل در سرزمینهای اشغالی حمایت میکند با هدف فعالسازی این نشست، در حال رایزنی با سایر اعضای چهار جانبه شامل آمریکا، روسیه، سازمان ملل و اتحادیه اروپا است تا امکان تشکیل این جلسات جانبه در سطح وزرای خارجه را بررسی کند. به گفته روسیه، فلسطینیها همواره خواهان این بودهاند که «گروه چهارجانبه» نقش میانجی را ایفا کند.
محمود فاضلی – تحلیلگر مسائل بینالملل
از نگاه مسکو «گروه چهار جانبه» موثرترین سازوکار چندجانبه برای حمایت از حل وفصل مسائل خاورمیانه است که در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تصویب شده است. مسکو امیدوار است از طریق گروه چهار جانبه و در چارچوب تعامل این گروه با اتحادیه کشورهای عربی این کار را به پیش ببرد.
فلسطینیها امیدوارند در پایان سال جاری میلادی با شرکت 20 تا 25 کشور مختلف، از جمله 3 تا 5 کشور از اروپا، ژاپن، کشورهای عربی، مصر، اردن، عربستان و کشورهایی که روابط خوبی با اسرائیل دارند این نشست در مسکو برگزار شود، در غیر این صورت «شرایط سخت» تصمیم در مورد تاریخ و مکان آن برای پذیرش نشست «چهار جانبه» در مورد صلح خاورمیانه فرا میرسد. گروه چهار جانبه در مورد تاریخ و زمان برگزاری کنفرانس تصمیم خواهد گرفت.
از نگاه مسکو برگزاری نشست چهار جانبه در سطح وزرا، برای از سرگیری تلاشها جهت اجرای تصمیمات مرتبط با اصل دودولت، اهمیت بالایی دارد. روسیه که ایدههایی برای از سرگیری روند مذاکرات حل وفصل خاورمیانه دارد از عدم توافقات پایدار در چگونگی از سرگیری روند صلح و مذاکرات صلح نگران است. به اعتقاد روسیه، اجرای تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل پس از کنفرانس مادرید، توافقات اسلو (اسلو -1و اسلو-2) بسیار ضروری است. این امر، مستلزم گفتگوی مستقیم و از سرگیری روند مذاکره است
مسکو که نگران تشدید اوضاع در بیتالمقدس شرقی و در اطراف نوار غزه است، معتقد است تنشزدایی فوری که به نفع فلسطینیها و اسرائیلیها باشد، ضروری است و این هدف را با استفاده از روابط خود با طرفین و دیگر کشورهای منطقه و هم به عنوان عضوی از گروه چهارجانبه پیگیری میکند. به اعتقاد روسیه، عادیسازی روابط میان اسرائیل و کشورهای عربی نباید توجه بینالمللی به مساله فلسطین را به حاشیه ببرد.
مسکو همچنین در جریان خشونتهای اخیر در اطراف مسجد الاقصی، بکارگیری توان نظامی علیه مردم غیرنظامی فلسطینی را به شدت محکوم کرده و از طرفین درگیر انتظار دارد از هر گونه اقدامی که باعث افزایش خشونتها و وخامت بیشتر اوضاع شود، خودداری کنند. از نگاه مسکو چنین اقدامی مغایر با حقوق بینالمللی بوده و مانعی برای دست یابی به حل و فصل مسالمت آمیز اوضاع، بر اساس موجودیت دو کشور مستقل فلسطینی و اسرائیلی، در مرزهای شناخته شده بینالمللی در سال 1967 و برقراری صلح و امنیت برای همه مردم ساکن منطقه است. پیشبینی میشود در سفر دبیرکل سازمان ملل به مسکو که نقش هماهنگ کننده این جلسه را بر عهده خواهد داشت حوادث اخیر در گفتگوهای لاوروف و گوترش مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
روسیه در بند 92 سند تدبیر سیاست خارجی خود که در نوامبر سال 2016 به تصویب رساند تاکید دارد که حل مناقشه عربی- اسرائیلی را بر مبنای حقوق بینالملل پیگیری خواهد کرد. روسیه نمیخواهد پس از آن که آمریکا اقدامات یکجانبهای را در جهت منافع اسرائیل انجام داد فرصت محوری خود را در مسئله فلسطین از دست بدهد. بنظر میرسد از زمانی که محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین پس از اعلام ترامپ مبنی بر انتقال سفارت آمریکا به بیتالمقدس گفته بود با روند صلح تحت ساز و کار آمریکا کار نخواهد کرد و از روسیه و چند سازمان خواسته است تا بازیگری در روند صلح را بپذیرند، مسکو روابط با فلسطین را افزایش داده است. روسیه میداند که مسئله فلسطین همواره مورد توجه قرار مسلمانان قرار دارد. از یک سو روسیه از امکان حضور خود در سازمان همکاریهای اسلامی به عنوان عضو ناظر به جهت توسعه روابط با کشورهای اسلامی بهره میبرد و جهتگیری روسیه به نفع اسرائیل این پیوند را خواهد گسست. هدف اصلی پوتین در زمینه سیاست خارجی در سالهای اخیر، بازگرداندن روسیه به «بالاترین سطح سیاستهای جهانی و خاورمیانه» است.
روابط روسیه با منطقه خاورمیانه از تاریخچه دیرینهای برخوردار است. روسیه و ملتهای منطقه از دیرباز با هم پیوندهای مختلف اقتصادی، فرهنگی و عاطفی داشتهاند. این روابط و پیوندها باعث شده که روسیه به عنوان یکی از بازیگران کلیدی خاورمیانه به خصوص در زمینه حل وفصل مناقشات و چالشهای این منطقه مطرح باشد. از سوی دیگر کشورهای خاورمیانه نیز همواره به روسیه و سیاست خارجی آن اعتماد نسبی داشتهاند. موضعگیری بیطرفانه و سنجیده روسیه که خواهان حل وفصل مسائل خاورمیانه بر اساس اصول حقوق بینالملل است، ارزش خاصی برای کشورهای منطقه و از جمله فلسطین دارد. روسیه از ایجاد یک دولت مستقل فلسطینی حمایت میکند که این امر چندان مورد رضایت اسرائیلیها نیست.
روسیه اعتقاد دارد که قدس باید به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شود که حاکمیت بخش غربی را اسرائیل و حاکمیت بخش شرقی را فلسطین بر عهده داشته باشد. بعد از آن که دولت ترامپ، قدس را پایتخت اسرائیل نامید، روسیه به صراحت اعلام کرد که قدس شرقی را پایتخت فلسطین میداند. مسکو همواره بر موضع خود در غیرقانونی بودن شهرکسازی رژیم اسرائیل در اراضی فلسطین تاکید کرده و اعلام کرده که این اقدامات غیرقانونی امکان برقراری صلح عادلانه و تحقق راهکار ایجاد دو دولت برای حل مناقشه فلسطین و اسراییل را کاهش میدهد. روسیه به تأسیس حکومت مستقل فلسطین بر مبنای قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل و اصل ایجاد دو کشور مستقل پایبند است و بر احترام طرفین به قطعنامههای مربوط به مجمع عمومی سازمان ملل و تلاشهای جامعه جهانی برای ایجاد دو دولت تاکید دارد. روسیه از گفتمان کشورهای مصر، عربستان، امارات و اردن با اسرائیل برای مذاکرات مستقیم فلسطین و اسرائیل حمایت میکند.
روسیه همیشه نسبت به مردم روستبار خارج از مرزهای خود حساسیت داشته است. روسیه نمیتواند نسبت به این جمعیت بیتفاوت باشد. اسرائیل در سالهای اخیر روابط خود با مسکو را گسترش داده است. روسیه که از سوی غرب تحت تحریم قرار گرفته با نزدیک کردن خود به خاورمیانه و اسرائیل سعی دارد تا در صورت لزوم از نقش میانجیگری و حمایت صریحتر از فلسطین استفاده کند. البته روابط روسیه و اسراییل همچنان با دوگانگی روابط دوستانه (نه استراتژیک) همراه با اختلافات جدی در مورد برخی از مسائل منطقهای ادامه خواهد داشت. شاید بهترین گزینه، حضور روسیه بهعنوان یک میانجیگر بیطرف باشد. اسرائیل همچنان متحد اصلی آمریکا، هرگز اجازه نخواهد داد که این روابط به سطحی برسد که موجب نگرانی واشنگتن شود، اما میخواهد روابط متنوعی در سطح منطقهای و بینالمللی ایجاد کند، اما هیچ علاقهای به جایگزین کردن شریک اصلی و استراتژیک خود ندارد.
0 Comments