فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی اخیراً در گفتگویی ضمن تأکید بر این موضوع که عربستان به دنبال تنش‌زایی با ایران نیست، گفت که «دیدگاه ریاض با واشنگتن در رابطه با تهران یکسان است؛ آن‌ها می‌گویند که به دنبال تنش نیستند و ما نیز موضع‌مان همین است». وی مدعی شد: «هدف ما کشاندن ایران به میز مذاکره و گفت‌و‌گو در رابطه با برنامه موشک‌های بالستیک و دخالت‌های آن در منطقه از طریق مذاکره است.»

این صحبت‌های وزیر سعودی در حالی مطرح شده است که پیش‌ازاین، برخی مقامات عربستان خواستار تنش‌زدایی در روابط این کشور با ایران شده بودند. این صحبت‌های دوگانه سعودی‌ها و اینکه از طرفی بگویند دنبال تنش زایی با ایران نیستند و از طرف دیگر بر یکسان بودن موضع خود با امریکا در قبال ایران تاکید کنند، می‌تواند بیانگر رویکرد متناقض ریاض در قبال تهران باشد.

برای بررسی سیاست‌های ریاض در قبال تهران باید مدنظر داشت که عربستان سعودی بعد از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان به‌عنوان سکان‌دار اصلی حوزه سیاسی امنیتی عربستان به دنبال ایجاد ائتلاف‌های منطقه‌ای و تشدید تنش‌های سیاسی و اقتصادی با ایران بوده است.

دلیل این رویکرد جدید سعودی‌ها را نیز باید در این نکته جستجو کرد که عربستان علاوه بر روابط امنیتی، سیاسی و نظامی به آمریکا وابستگی اقتصادی دارد. درواقع بعد از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا و تشدید منازعات سیاسی و نظامی با ایران به‌ویژه رویکرد وی در خروج از برجام و فشار حداکثری علیه ایران،‌ سعودی‌ها نیز به‌تبع آن، به‌زعم خود به دنبال تضعیف موقعیت منطقه‌ای ایران و گسست حلقه‌های ارتباطی کشورمان در بحث‌های امنیتی به‌ویژه در محور مقاومت برآمدند.

از همین رو شاهد تحریکات و تلاش‌های سعودی‌ها هم‌زمان در حوزه منازعات به‌خصوص در یمن و حوزه امنیتی خلیج‌فارس هستیم. در این راستا از یک‌سو عدم اعتماد کامل عربستان سعودی به حمایت‌های کافی و لازم آمریکایی‌ها در خصوص امنیت عربستان و متحدان آن در حوزه خلیج‌فارس در مقابله با محور مقاومت و از سوی دیگر بروز تنش‌های اخیر بین اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس باعث شده است که سعودی‌ها با اذعان به ضعف امنیتی خود به دنبال راهکارهای دیگری غیر از تأمین امنیت صرف از سوی آمریکا باشند.

بنابراین در ماه‌های اخیر شاهد بودیم که تلاش‌هایی از طرف عربستان سعودی برای ایجاد گسست در روابط ایران و برخی از متحدان منطقه‌ای آن به‌ویژه در موضوع سوریه صورت گرفت. به‌گونه‌ای که سعودی‌ها تلاش کردند تا با وعده‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های متقابل و حتی خرید تسلیحات نظامی پیشرفته از روسیه، کرملین را قانع کنند که در بیرون راندن نیروهای ایرانی از سوریه ایفای نقش کند.

هم‌زمان به‌رغم نشست صوری در جده برای حمایت از آرمان فلسطین بعد از اعلام طرح رسمی معامله قرن از سوی دونالد ترامپ، شاهد دیدارهای پنهان و آشکار بین مقامات سعودی و تل‌آویو هستیم.

بنابراین ازآنجاکه مقامات عربستان به امنیت منطقه نگاه تک‌بعدی دارند در تلاش هستند تا هرگونه پیشنهادی را که از سوی ایران در حوزه ایجاد نظم منطقه‌ای صورت می‌گیرد، به‌نوعی رد کنند.

در چنین شرایطی علیرغم پیگیری‌های سیاست‌های ایران در حوزه‌های امنیتی و امنیت‌سازی مشارکت‌جویانه از سوی کشورهای منطقه در قالب صلح هرمز، عربستان همچنان با نگاه تنگ‌نظرانه در قبال این طرح، ایران را به دخالت در امنیت کشورهای عربی متهم می‌کند و تلاش دارد که مجدداً با ایجاد آشوب در حوزه‌های تحت نفوذ ایران در منطقه مانند عراق، سوریه و یمن یک بازی با حاصل جمع صفر را دنبال کند؛ بنابراین با وجود ارسال سیگنال‌های مثبت از سوی ایران برای مذاکره مستقیم با عربستان، شاهد واگرایی‌های بیشتر در منطقه هستیم.

در رابطه با چشم‌انداز این روابط نیز می‌توان گفت تا زمانی که این نگاه در عربستان در خصوص سیاست منطقه‌ای غالب باشد که امنیت را در ازای فروش نفت و مداخلات خارجی قدرت‌های بیگانه به‌ویژه آمریکا خریداری کند، امکان حل مشکلات و رفع تنش ها بین ایران و عربستان سعودی وجود نخواهد داشت.

درواقع ریاض سیاست مستقلی در منطقه ندارد، بلکه سیاست خارجی این کشور تابعی از سیاست‌های آمریکا و برخی از کشورهای غربی است؛ لذا به نظر می‌رسد تا زمانی که تنش‌ها بین ایران و آمریکا استمرار داشته باشد بعید است در بحث گشایش روابط بین ایران و عربستان شاهد اتفاق جدیدی باشیم.