شورای راهبردی آنلاین- رصد: شبکه ژئوپلیتیک اغلب شبکهای است درهمپیچیده که در آن زندگی و سرنوشت میلیونها نفر با منافع اقتصادی و مانورهای سیاسی تلاقی پیدا میکند. موضع ترکیه در قبال اویغورهای چین به خوبی این پیچیدگی ژئوپلیتیک را به تصویر میکشد.
پروفسور نکهت سندل در تحلیلی که در وب سایت موسسه امور بینالملل استرالیا منتشر شد، نوشت: در سین کیانگ تقریباً یک میلیون اقلیت اویغور هستند. دفاع چین از اقداماتش در قبال اویغورها قانع کننده نبوده است.
پیوند اویغورها و ترکها به لحاظ تاریخی، امری انکارناپذیر است. این پیوند فقط یک وابستگی مبتنی بر ریشههای قومی مشترک نیست. در سال 1952 پس از تسلط کمونیستها بر سین کیانگ، ترکیه همدلی با ایغورها را با اعطای پناهندگی به آنها نشان داد. در حال حاضر با وجود حدود 50 هزار مهاجر اویغور در ترکیه، میتوان انتظار داشت که این کشور از مهمترین مدافعان حقوق اویغورها در صحنه جهانی باشد.
زمانی که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در سال 2002 به قدرت رسید، به دفاع از حقوق جوامع مسلمان در سراسر جهان علاقه زیادی داشت. در سال 2009، پس از تظاهرات اویغورها در اورومچی، اردوغان تا آنجا پیش رفت که اقدامات چین را «نسل کشی» خواند. در سال 2012، اردوغان اولین رهبر ترکیه بود که بعد از 27 سال از سین کیانگ بازدید کرد.
با این حال، در سال 2015، در حالی که اردوغان هنوز اویغورها را «برادر» خطاب میکرد، بسیاری از گزارشهای مربوط به سرکوب ایغورها توسط چین در مطبوعات ترکیه را «جعلی و تحریکآمیز» خواند. به موازات این تغییر در موضع و لفاظیهای تند، اویغورهای ساکن ترکیه نیز از سرکوب خود توسط دولت و بروز مشکلات در اخذ مجوزها و روبرو شدن با موانع در سایر فرآیندهای بوروکراسی روزانه خبر دادند. همچنین ترکیه در سال 2017 جنبش اسلامی ترکستان شرقی، یک گروه جدایی طلب اویغور را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرد.
چرا با وجودی که افکار عمومی داخلی ترکیه موافق اویغورها است، رویکرد این کشور تغییر کرده؟ چرا دیگر از سران سیاسی ترکیه خبری درباره سرنوشت اویغورها شنیده نمیشود؟
ترکیه در دهه گذشته با رکود اقتصادی مواجه شده که این کشور را به دور شدن از متحدان سنتی خود در ناتو و رفتن به سوی شرکای اقتصادی آینده دار، به ویژه چین سوق داده است. تزریق مالی گسترده توسط نهادهای چینی به اقتصاد ترکیه – از بسته وام 3.6 میلیارد دلاری بانک صنعتی و تجاری چین برای انرژی و حمل و نقل، گرفته تا حمایت میلیاردی بانک خلق چین در سال 2019 – عمق این رابطه اقتصادی رو به رشد را روشن می کند؛ حتی اگر به سفرهای متعدد مقامات دولتی و رهبران تجاری ترکیه به چین، به ویژه پس از پیوستن ترکیه به طرح کمربند و جاده در سال 2015 اشاره نکنیم.
پکن در حال پیگیری با ترکیه برای تصویب یک معاهده استرداد بین دو کشور است؛ هرچند در دسامبر 2022، مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه سابق ترکیه شایعات شبکههای اجتماعی مبنی بر استرداد مخالفان اویغور از ترکیه به چین یا اخراج آنها به کشورهای دیگر را به شدت تکذیب کرد. در گزارشی که سازمان حقوق بشری «Safeguard Defenders» در اوت 2023 منتشر کرد، تاکید شد که ترکیه دیگر پناهگاهی امن برای اویغورها نیست.
تناقض در موضع ترکیه به نوعی منحصر به فرد است. رهبری سیاسی ترکیه که به اظهار نظرهای محکم خود درباره فلسطین و وضعیت جامعه مسلمان در اروپا افتخار می کند، باید به لحاظ تئوری، چراغ امیدی برای اویغورها باشد. اردوغان همچنین اغلب از عبارت «جهان ترک» استفاده می کند که باعث می شود این طور گمان شود که او از آن دسته رهبرانی است که از محکوم کردن سیاستهای چین ابایی ندارد. با این حال، واقعیتهای سخت ژئوپلیتیک و وابستگیهای اقتصادی اوضاع را پیچیده کرده است.
چین در ساخت پل چناققلعه، بزرگترین پل معلق جهان، مشارکت داشته است. از سال 2023، شرکت چینی «علی بابا» 70 درصد سهام ترندیول (Trendyol)، یکی از بزرگترین شرکتهای تجارت الکترونیک ترکیه را در اختیار دارد.
در حالی که چین همچنان سرمایه گذاریهایش را به سوی ترکیه سرازیر میکند، این سوال مطرح است: آیا ترکیه میتواند روی طناب شراکت اقتصادی با چین راه برود و در عین حال به روابط تاریخی و قومی با اویغورها وفادار بماند؟
0 Comments