شورای راهبردی آنلاین-رصد: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین و دستگاه سیاست خارجی این کشور از آوریل سال گذشته دیدگاه رهبران چین درباره لزوم تدوین یک جایگزین برای نظم امنیتی جهانی کنونی را تبلیغ کردهاند. در حالی که پکن در مورد طرح شی جین پینگ، موسوم به «ابتکار امنیت جهانی» (GSI)، توضیحاتی ارائه داده، اما این طرح همچنان مبهم باقی مانده است.
آدام گالگر در یادداشتی در وب سایت موسسه صلح ایالات متحده (USIP) نوشت: واضح است که پکن میخواهد به عنوان یک نیروی جهانی قادر به ایجاد صلح و ثبات ظاهر شود که میتواند مسائل بینالمللی را که نظم امنیتی فعلی (تحت رهبری آمریکا) نمیتواند رفع کند، حل و فصل نماید. چین به دفعات به تنش زدایی میان ایران و عربستان بهعنوان نمونهای از مهارتش برای ایجاد صلح اشاره کرده است.
آیا چین خود را آماده میکند تا همزمان با مشارکت در خاورمیانه و تلاش در راستای ابتکار امنیت جهانی، سراغ یکی از چالش برانگیزترین مسائل منطقه، یعنی مناقشه اسرائیل و فلسطین برود؟
این سوالی است که بسیاری از ناظران میپرسند. شی بارها گفته است که میخواهد برای حل این مناقشه تلاش کند. او در سال 2013 یک طرح چهار ماده ای را به عباس و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل پیشنهاد کرد. اواخر سال گذشته، شی جینپینگ در جریان نشستی به میزبانی عربستان با عباس دیدار کرد و گفت که برای یک راه حل زودهنگام، عادلانه و پایدار برای مسئله فلسطین تلاش خواهد کرد. چند ماه بعد، در اواسط آوریل، وزیر امور خارجه چین تماسهای جداگانهای با همتایان اسرائیلی و فلسطینی خود داشت و پیشنهاد کرد که پکن در از سرگیری مذاکرات صلح نقش میانجی را ایفا کند.
چین مدتهاست که به طور علنی از آرمان فلسطین حمایت کرده و از اولین کشورهایی بوده است که کشور فلسطین را به رسمیت شناخت. پکن همچنین در رأیگیری در سازمان ملل به طور مرتب از فلسطینیها حمایت میکند. با این حال، علیرغم موضع ثابت چین در مورد این مناقشه، این کشور هرگز به اقدامی جدی در جهت ایجاد صلح از طریق تلاش برای میانجیگری بین اسرائیلیها و فلسطینیها دست نزده است.
صلح برای اسرائیلیها و فلسطینیها یا کسب اعتبار برای شی؟
واقعیت این است که پکن قصد ندارد به این درگیری پیچیده وارد شود و پیشنهادی مبتکرانه برای صلح ارائه دهد. در واقع، تنها چیزی که واقعاً از سفر عباس در رابطه با صلح با اسرائیل حاصل شد، تعهدی دوباره از سوی شی برای اقدام به عنوان یک میانجی و یک طرح سه مادهای بود که کمابیش نقاط آغازین ابتدایی برای هرگونه فرآیند صلح میان اسرائیل و فلسطین را بازگو میکند.
پس شی واقعا چه انگیزهای دارد؟ از آنجایی که پکن در حال سرمایهگذاری در خاورمیانه است، هم به دلایل اقتصادی و هم به دلایل ژئواستراتژیک به دنبال افزایش نفوذش در منطقه و تداوم پیشرفتی است که در توافق عربستان و ایران به دست آورد.
ثبات منطقهای یکی از منافع حیاتی چین است، زیرا پکن بیش از 40 درصد واردات نفت خام خود را از طریق خلیج (فارس) دریافت میکند و در حال افزایش تعامل اقتصادی با کشورهای عربی است. در دهمین کنفرانس تجاری اعراب و چین در اواسط ژوئن، چین بیش از 30 قرارداد سرمایه گذاری به ارزش 10 میلیارد دلار امضا کرد که شامل یک قرارداد 5.6 میلیاردی با سعودیها برای سرمایه گذاری مشترک در حوزه خودروهای الکتریکی بود.
فلسطینیها بخشی از پازل بزرگ سرمایه گذاری چینیها در منطقه و پروژه ابتکار کمربند و جاده هستند. عباس و شی اعلام کردند که کمیته مشترکی برای تسریع مذاکرات بر سر توافقنامه تجارت آزاد چین و فلسطین تشکیل خواهد شد. طی 20 سال گذشته، صادرات چین به فلسطین از 6.15 میلیون در سال 2000 به 248 میلیون در سال 2021 افزایش یافته است.
به طور کلی، شی جین پینگ به دنبال افزایش اعتبار خود به عنوان یک دولتمرد جهانی و ایجاد این تصور است که چین یک بازیگر کلیدی جهانی در برقراری صلح و ثبات است؛ این شبیه به منطقی است که در پشت طرح چین برای صلح اوکراین وجود دارد.
دولت بایدن مناقشه اسرائیل و فلسطین را در اولویت خود قرار نداده و گفته است که حل این مسئله در شرایط کنونی بسیار بعید است. این حس عمومی وجود دارد که آمریکا در حال عقب نشینی از منطقه و تمرکز بر ایندوپاسیفیک و جنگ اوکراین است. یک مقام فلسطینی که نامش فاش نشده به گاردین گفته است: شی با بسیاری از رهبران عرب دیدار میکند زیرا میداند آنها از عقبنشینی آمریکا از منطقه راضی نیستند. عباس هنوز برای دیدار با رئیسجمهور آمریکا دعوت نشده است.
چین میخواهد به عنوان یک بازیگر قدرتمند فعال در منطقه این خلأ دیپلماتیک را پر کند و در سرتاسر جهان عرب و جنوب جهانی که مدتهاست با فلسطینیها برای ایجاد یک کشور مستقل همدردی میکنند، برای خود اعتبار ایجاد کند.
سفر عباس و لفاظیهای شی تاثیر بسیار اندکی بر پیشبرد صلح در شرایط کنونی خواهد داشت. حتی اگر چین با اراده بخواهد این کار را انجام دهد، آیا میتواند طرف ها را گرد هم جمع کند؟ نتانیاهو کاری نکرده که نشان دهد چین را یک میانجی معتبر میداند و پکن در مقایسه با آمریکا اهرمی در برابر اسرائیل ندارد. بعید است اسرائیل در غیاب آمریکا وارد توافق صلح با چین شود. به علاوه برخی ناظران معتقدند که پکن روابطش با اسرائیل را به لحاظ راهبردی مهمتر از روابط با فلسطین میداند. اگر چین بتواند طرفها را دور هم جمع کند، میتواند به طور جدی اعتبار و جایگاه آمریکا در منطقه را تضعیف کند. اما در آینده نزدیک چنین اتفاقی نخواهد افتاد. شاید بهترین امید برای فلسطینیها این باشد که رقابت آمریکا و چین واشنگتن را مجبور کند پیش از آن که پکن بتواند صلح و اعتباری را در این باره به دست آورد، دوباره وارد مذاکرات صلح شود.
0 Comments