شورای راهبردی آنلاین – رصد: اگرچه معاهده منع جنگافزار هستهای (TPNW) لازمالاجرا نشده است، اما معاهدهای بزرگتر از معاهده بعدی اجلاس مرور منع اشاعه تسلیحات هستهای خواهد بود.
یاسمین آفینا در مطلبی که چتم هاوس آن را منتشر ساخت، نوشت: آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در خصوص تسلیحات اتمی چنین گفت: «ما برای جهان عاری از تسلیحات اتمی تلاش میکنیم، چراکه این تسلیحات تهدید وجودی علیه سیاره ما است. هرگونه استفاده از این قبیل تسلیحات فاجعه انسانی خواهد بود».
اجلاس بعدی بازنگری ان.پی.تی قرار بود در می-آوریل 2020 برگزار شود، اما به دلیل همهگیری ویروس کرونا به تعویق افتاده است. این کنفرانس در صورت برگزاری اولین اجلاس از زمان تصویب معاهده منع جنگافزار هستهای (TPNW) در جولای 2017 خواهد بود.
تعدادی از کشورهای عضو ان.پی.تی، ازجمله کشورهای دارنده تسلیحات اتمی و اغلب کشورهای عضو ناتو بهجز هلند در اجلاس سازمان ملل متحد برای تصویب معاهده منع جنگافزار هستهای (TPNW) شرکت نکردند و یا آن را رد کردند.
سابقه ان.پی.تی
خلع سلاح در برابر اختلاف عدم اشاعه بین پنج کشور دارنده تسلیحات اتمی عضو ان.پی.تی و بسیاری از کشورهای فاقد تسلیحات اتمی بر سر تعهدات کشورهای اتمی برای خلع سلاح پیشبینیشده در معاهده مذکور مدتهاست چرخه بازنگری ان.پی.تی را دچار مشکل کرده و به روند تصویب معاهده منع جنگافزار هستهای (TPNW) شتاب بخشید.
تقریباً همه جامعه جهانی ذیل ان.پی.تی از حیث قانونی خود را ملزم به عدم دستیابی به سلاح هستهای میدانند. این کشورها تعهد یادشده را به امید حذف و برچیده شدن تسلیحات اتمی کشورهای دارنده سلاح اتمی پذیرفتند.
ناتو و تسلیحات اتمی
تسلیحات اتمی بخشی از زرادخانه پنج کشور اتمی عضو ان.پی.تی و سه کشور خارج از این معاهده یعنی هند، پاکستان و کره شمالی را تشکیل میدهد. رژیم صهیونیستی بهعنوان غیر عضو ان.پی.تی دارای تسلیحات اتمی است.
بسیاری از کشورهای عضو ان.پی.تی اتحادهایی همچون ناتو با کشورهای اتمی تشکیل دادهاند.
ماده 7 اساسنامه ناتو تصریح دارد که شورای امنیت سازمان ملل متحد مسئولیت صلح و امنیت بینالمللی را بر عهده دارد و سازمان یادشده حقوق و تکالیف اعضای خود را ذیل منشور سازمان ملل متحد تغییر نمیدهد. نه منشور سازمان ملل متحد و نه اساسنامه سازمان ناتو اشاره خاصی به تسلیحات هستهای ندارند.
اسناد غیرالزامآور از حیث حقوقی و بسیار تأثیرگذار از منظر سیاسی همچون مفهوم راهبردی 2010 ناتو حاکم بر رفتار اعضای سازمان است. در چارچوب این مفهوم، هدف ناتو ایجاد شرایطی برای جهان عاری از تسلیحات اتمی است. این هدف با تعهد ناتو به جهان امنتر و اهداف ان.پی.تی پیوند خورده است.
ناتو و ان.پی.تی
دو بُعد مربوط به برخورداری از تسلیحات اتمی و اتکا به این قبیل تسلیحات در صدر دستورکار چرخه بازنگری ان.پی.تی قرار گرفته است. بُعد اول یعنی برخورداری از تسلیحات اتمی ناشی از وضعیت امنیت بینالملل است و بُعد دوم مربوط به دکترین بازدارندگی است.
فضای امنیت بینالملل
درحالیکه تمامی کشورهای اتمی و غیراتمی عضو ان.پی.تی تکالیف و تعهد متقابل مربوط به عدم اشاعه دارند، آنها مدتها در خصوص اجرای خلع سلاح هستهای مجادله کردهاند. این پویایی در حال حاضر در موضع دول اتمی و متحدانشان بازتاب یافته است، بدین مفهوم که فضای بینالمللی مناسب پیشرفت بیشتر در زمینه خلع سلاح اتمی نیست.
بازدارندگی هستهای موسع
دکترین بازدارندگی هستهای توسط کشورهای اتمی بهعنوان ابزاری برای منصرف ساختن دشمن از حمله اتخاذ شده است. بازداشتن تهاجم اصل قدیمی برای بقای انسان است، اصلی که در عصر هستهای معنای جدیدی پیدا کرده است.
نگرانی عمیق نسبت به پیامدهای انسانی فاجعهبار استفاده از تسلیحات اتمی نقطه مشترک همه طرفهای ان.پی.تی در اجلاس بازنگری سال 2010 بود.
وابستگی برخی از کشورهای غیر اتمی به اتحاد اتمی مغایر روح رکن عدم اشاعه ان.پی.تی و نیز مغایر خلع سلاح قلمداد میشود. مادامیکه ادعا شود سلاح هستهای امنیت برخی کشورها را تأمین میکند، دیگران برای حفظ امنیت خود به دنبال دستیابی به آن خواهند بود.
دکترین بازدارندگی هستهای منبع تنش مستمر میان اعضای ان.پی.تی است. ازنظر بسیاری از کشورهای غیرهستهای مسئله تهدید به استفاده از تسلیحات اتمی برای بازداشتن تهاجم است. از دید این کشورها بهکارگیری چنین سلاح مخربی مغایر حقوق بشردوستانه بینالمللی است. ازاینرو ناکامی دکترین بازدارندگی میتواند فاجعه انسانی ببار آورد.
ناتو: بازدارندگی موسع و تهدید به استفاده از تسلیحات هستهای
هرگونه بحث حقوقی درباره بازدارندگی هستهای مستلزم بررسی استفاده یا تهدید به استفاده از تسلیحات اتمی است. در قضیه تهدید آشکار به استفاده از تسلیحات هستهای، نظر مشورتی دیوان بینالمللی دادگستری سال 1996 در خصوص قانونی بودن تهدید یا استفاده از تسلیحات هستهای این بود که تهدید کردن امری غیرقانونی است، اما دیوان موضوع آیا استفاده از تسلیحات اتمی بهعنوان دفاع مشروع و وقتی موجودیت کشوری با استفاده تسلیحات یادشده درخطر باشد غیرقانونی خواهد بود یا نه را بررسی نکرد.
ناتو: ان.پی.تی و معاهده منع جنگافزار هستهای
تجربه تاریخی استفاده یا آزمایش تسلیحات اتمی، تأثیرات مخرب بلندمدت انسانی، اجتماعی و زیستمحیطی را نشان داده است. این تأثیرات خواه ناشی از انفجار عمدی یا تصادفی بعید است بهواسطه مرزهای ملی محدود شود.
متعاقب نگرانی عمیق ابرازشده توسط اعضای ان.پی.تی در اجلاس بازنگری هستهای سال 2010 درباره پیامدهای انسانی فاجعهبار استفاده از تسلیحات اتمی، مجموعهای از اجلاسها در زمینه تأثیر انسانی تسلیحات اتمی برگزار شد. اولین اجلاس در نروژ در سال 2013 برگزار شد و تمام اعضای غیراتمی ناتو در آن شرکت کردند.
تمامی اعضای اتمی و غیر اتمی ناتو بهاستثنای هلند در روند تصویب معاهده جنگافزار هستهای شرکت نکردند. پس از تصویب معاهده اخیرالذکر در سال 2017، هلند علیرغم مشارکت در روند تصویب این معاهده از پیوستن به آن امتناع کرد به این دلیل که با تعهداتش به ناتو ناسازگار است. اعضای ناتو بهواسطه درج واژه «منع جنگافزار اتمی» در معاهده منع جنگافزار هستهای، با آن مخالفت کردند.
ناتو و معاهده منع جنگافزار هستهای: مسائل حقوقی
از دید اعضای ناتو پیوستن به معاهده منع جنگافزار هستهای (TPNW)، مشکلات سیاسی زیادی برای عضویت آنها در سازمان یادشده ایجاد نموده و تعهدات سیاسیشان در ناتو را به چالش خواهد کشید. عضویت آنها در معاهده اخیرالذکر به معنای غیرهستهای سازی بازدارندگی موسع است که مستلزم اتکا به چتر حفاظتی متعارف و نه حفاظت هستهای است. اتکا به چتر حفاظتی تسلیحات متعارف اعضا را همانند چتر حفاظتی هستهای متحد نمیسازد.
0 Comments