سم هلر، نویسنده و تحلیلگر مستقر در لبنان و عضو بنیاد سنچری در یادداشتی که در فارین افرز وابسته به شورای روابط خارجی آمریکا منتشر شد، نوشت: اما مبارزه علیه داعش با آزادسازی رقه خاتمه نخواهد یافت؛ تعهدات آمریکا در سوریه نیز به همین شکل خواهد بود.

رویکرد واشنگتن در مبارزه با داعش در سوریه و به ویژه شریک کرد محلی که برای خود انتخاب کرد،  یک پیروزی را حاصل کرد که عمر آن مادامی ادامه می یابد که آمریکا در سوریه بماند. اگر به فراتر از رقه و مبارزه بی درنگ علیه داعش نگاه کنیم، تصویر راهبردی بزرگ تر تصویری هشدار دهنده خواهد بود: آمریکا خودش را برای حضوری نامحدود در شمال شرق سوریه، در میان منطقه ای بی ثبات و غیر دوستانه و بدون اینکه هیچگونه راه خروج مشخصی داشته باشد، مهیا کرده است.

متحدانی پر دردسر

نیروی دموکراتیک سوریه یک نیروی سوری است که یگان های مدافع خلق رهبری (YPG) آن را به عهده دارد و نیروهای ادتلاف در سال 2014 به همکاری راهبردی با آنها علیه داعش وارد شدند. در سال 2015 نیروی نظامی آمریکا کمک کرد تا یگان های مدافع خلق و متحدان کوچک تر و فرعی آن تحت نام نیروهای دموکراتیک سوریه  SDF قرار گیرند تا این گروه در مجموعه ای کمتر بحث برانگیز واقع شود.

یگان های مدافع خلق ارتباط نزدیکی با حزب کارگران کردستان (پ ک ک ) دارد که چندین دهه است در ترکیه، متحد واشنگتن در ناتو، دست به شورش و ناآرامی زده است. به علاوه یگان های مدافع خلق و همتای غیر نظامی آن یعنی حزب اتحاد دموکراتیک (PYD)، توسط کادر آموزش دیده پ ک ک پرورش داده می شوند.

این از نظر ترکیه مغفول نمانده است؛ ترکیه حزب اتحاد دموکراتیک- یگان های مدافع خلق را وابسته های سوری پ ک ک می داند. از سال 2014 آنکارا گسترش ارضی و عددی این گروه را با نگرانی دنبال کرده و با ناآرامی های مجدد از جانب پ ک ک در داخل ترکیه دست به گریبان بوده است.

دولت اوباما در اقدامی برای دلخوش کردن ترکیه، اصرار کرد که فقط عناصرعرب نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) را به سلاح مجهز می کند. ترکیه رضایت نداشت. هم مقامات آمریکا و هم مقامات ترک متوجه بودند که این عناصر عرب به عنوان نیروهای کمکی یگان های مدافع خلق (YPG) نیروهای دموکراتیک سوریه عمل می کنند. سپس در ماه مه دولت ترامپ اعلام کرد که به طور مستقیم به مسلح کردن یگان های مدافع خلق در مبارزه در رقه خواهد پرداخت.

همکاری واشنگتن با یگان های مدافع خلق یک همکاری کاربردی بوده است: آمریکا می‌گوید برای از بین بردن داعش در سوریه حضور دارد و یگان های مدافع خلق در کشتار داعش عالی عمل کرده است. این یگان ها یک نیروی نظامی با انگیزه، منسجم و قابل اعتماد هستند. جایگزین های آن از جمله آنهایی که ترکیه در آستانه مبارزه در رقه حمایت کرد، این طور نیستند.

اما چندان واضح نیست که آمریکا زمانی که کشتار خاتمه یابد چه خواهد  کرد و چه بر سر شراکتش با یگان های مدافع خواهد آمد. جاناتان کوهن، یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا در نشستی در خصوص روابط آمریکا – ترکیه در ماه مه رابطه واشنگتن با یگان های مدافع خلق را “موقت، بده بستانی و تاکتیکی” توصیف کرد.

در ماه ژوئن هثر نائورت، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که آمریکا یگان های مدافع خلق را “بهترین نیرو برای بازپس گیری کنترل رقه می داند” و در عین حال از “مشخص کردن یا فرضیه پردازی درباره آینده” خودداری کرد. جیم ماتیس، وزیر دفاع نیز درباره این که آیا آمریکا به مسلح کردن یگان ها بعد از رقه ادامه خواهد داد یا خیر، پیام‌هایی ضد و نقیض را ارسال کرد.

تا کنون، آمریکا در برنامه ریزی برای ایجاد ثبات در نواحی بازپس گرفته شده از داعش توسط نیروهای دموکراتیک سوریه سرمایه گذاری محدودی کرده است. مقامات آمریکا تاکید داشته اند که برای بازسازی یا ملت سازی – بدون یک توافق سیاسی معتبر برای جنگ داخلی سوریه که رژیم بشار اسد، رییس جمهور سوریه را به یک شریک دولتی قابل پذیرش تبدیل کند- سرمایه گذاری زیادی نخواهند کرد.

رسیدن به چنین توافقی نزدیک نیست و این امر باعث می شود واشنگتن گزینه های چندان خوشایندی نداشته باشد.

راهی به سوی صلح؟

آمریکا می‌گوید قصد دارد داعش را شکست دهد، نه اینکه پروژه سیاسی حزب اتحاد دموکراتیک را تقویت کند یا مالکیت دائمی بخشی از سوریه را به دست گیرد. با این حال ظاهرا واشنگتن نمی تواند پیروزی را اعلام و سوریه را ترک کند. اگر به صورت ناگهانی مبارزه علیه داعش را خاتمه دهد و از شمال شرق سوریه خارج شود، ترکیه حمله خواهد کرد  – یا دست کم این چیزی است که مقامات ترک به من گفته اند. مهلکه حاصله خساراتی جدی به ترکیه و یگان های مدافع خلق وارد خواهد کرد. قریب به یقین این هرج و مرج فرصتی را برای داعش به منظور جان گرفتن دوباره و از بین بردن دستاوردهای ائتلاف تحت امر آمریکا فراهم می کند.

ممکن است  تمهیداتی- توافقی میان نظام سوریه و حزب اتحاد دموکراتیک- را متصور شد که بتواند نیروهای سوری و منطقه ای مربوطه را به موازنه ای اولیه وارد کند و به آمریکا اجازه خروج بدهد. حزب اتحاد دموکراتیک برخلاف اپوزیسیون انقلابی سوریه آگاهانه جاه طلبی های سیاسی خود را زیر آستانه تغییر نظام قرار داده است. در نتیجه این حزب و نظام سوریه یک رابطه تنش دار اما کاربردی را حفظ کرده اند و نواحی تحت کنترل کردها و تحت کنترل نظام سوریه به شکل نهادی و اقتصادی در هم تنیده اند.

به طور نظری می توان گفت مواضع نظام سوریه، حزب اتحاد دموکراتیک و ترکیه می تواند تا حدودی از طریق یک توافق میان حزب اتحاد و نظام سوریه هماهنگ شود که بخشی از خودمختاری محلی را در نواحی کردنشین حفظ می کند و در عین حال در خصوص تمامیت ارضی سوریه اطمینان می دهد و استقلال حاکمیت کافی را برای دولت مرکزی فراهم می کند تا هراس های ترکیه را از بین ببرد.  حتی اگر ترکیه همچنان مخالف باشد، این توافق می تواند یک نیروی مشترک سوری-روسی را در مرز با ترکیه مستقر کند تا ترکیه تمایلی به حمله نداشته باشد.

در هر صورت، رسیدن به چنین توافقی در آینده ای نزدیک بعید به نظر می رسد.  تنش زدایی فعلی میان حزب دموکراتیک  نظام سوریه با یک توافق اساسی تر و کامل تر فاصله زیادی دارد. مقامات کرد به من گفتند که مذاکرات تحت حمایت روسیه میان این دو راه به جایی نبرده است.

آنها نظام سوریه را مقصر دانستند که حتی بعد از شش سال جنگ هنوز ماکسیمالیست است و از به رسمیت شناختن آنچه آنها “حقوق” شان می دانند، خودداری می کند. اما حزب اتحاد دموکراتیک نیز تمایلی به مصالحه ندارد و بعید به نظر می رسد مادامی که توسط آمریکا حمایت می شود دست به انتخاب گزینه های دشوار بزند.

به علاوه درون دولت آمریکا برای کمک جدی در راستای رسیدن به توافق میان حزب اتحاد دموکراتیک و دمشق که هنوز به عنوان یک مدیون به ایران به آن نگاه می شود، تمایل کمی وجود دارد. به علاوه، بازگشت کنترل دولت به شمال شرق سوریه احتمالا با مبارزات جاری آمریکا علیه داعش که به آزادی نیروهای ویژه آمریکایی برای استقرار و عملیات در این ناحیه متکی است،  ناسازگار خواهد بود و حمایت آمریکا از یگان های مدافع خلق به شکل سودمندی آن را ترغیب کرده است تا پیشنهادات ایران را رد کند و مانع از آن شود که تهران یک مسیر عرضه را از عراق به سوریه و لبنان از طریق شمال شرق کردنشین سوریه برقرار کند.

اما فقدان یک توافق احتمالا به معنای حضور ادامه دار و نامحدود آمریکا در شمال شرق سوریه خواهد بود- یک مشارکت بالفعل که سوریه و همسایگانش را در یک برزخ بی پایان نگه خواهد داشت. در این سناریو آمریکا محافظ یک دولت سوری-کردی خواهد بود که هر چیزی در اطرافش را مختل و نامتعادل می سازد.

این دولت دارای نهادها و خدماتی تحت حمایت آمریکا با کارکردی حداقلی خواهد بود که از سرمایه گذاری بسیار اندکی برای توسعه و پیشرفت برخوردار خواهد بود. این دولت فاقد ارتباطات اقتصادی باز و کاربردی با همسایگانش از جمله کردستان عراق خواهد بود.

واشنگتن باید برای حفظ صلح منطقه ای هم چنان از پ ک ک بخواهد به ترکیه – که به نوبه خود همیشه حتی اگر حضور آمریکا او را از مداخله در شمال شرق سوریه منصرف کند، آشفته خواهد بود – حمله نکند. با این حال همان طور که یک مقام ترک به من هشدار داد: اگر و زمانی که پ ک ک یا گروه‌های انشعابی آن حمله ای جدی به ترکیه داشته باشند، ترکیه با بمباران اهداف یگان های مدافع خلق در خاک سوریه آن را پاسخ خواهد داد.

در نهایت آنکارا احتمالا آمریکایی های را که در کنار حزب اتحاد دموکراتیک یا یگان های مدافع خلق قرار دارند، کشته یا مجروح می کند؛ این امر اتحاد آمریکا- ترکیه را تهدید می کند و باعث از دست رفتن جان آمریکایی ها می شود.

بن بست

ممکن است در این مرحله چنین مشارکتی بهترین نتیجه در دسترس باشد، اما بر اساس هرگونه معیار عینی این نتیجه خوبی نیست.

آمریکا در همکاری با یگان های مدافع خلق راهش را به سوی یک بن بست راهبردی برده است. واشنگتن باید به دنبال یک خروجی باشد. به ویژه باید با جدیت همکاری احتمالی با روسیه را بررسی کند. مقامات کرد به من گفتند که روسیه همین حالا هم در تلاش است تا به یگان های مدافع تکیه کند تا اجازه دهد بخش بیشتری از نظام سوریه به قلمرو محصور کردها در شمال غرب که خارج از چتر حمایتی آمریکا است بازگردند.

ممکن است روسیه بتواند در شمال شرق کمک کند تا نظام سوریه و یگان های مدافع به مصالحه ای وارد شوند که برای هر دو طرف ناخشنود کننده، اما سودمند است و روسیه می تواند به عنوان ضامن اجرای آن عمل کند.

پیروزی بر داعش به معنای ریشه کن کردن این گروه در قلمرو اصلی آن، خنثی کردن تهدیدش برای نظم منطقه ای، مختل کردن قابلیت عملیات های خارجی آن و سپس خروج به شکلی است که باعث انفجار همه این موارد نباشد.

واشنگتن باید تدوین یک راهبرد خروج را برای شمال شرق سوریه آغاز کند. ممکن است بدون چنین راهبردی پیروزی پایدار بر  داعش به معنای سرازیر شدن سربازان، منابع و اعتبار آمریکا به سیاهچاله بی ثباتی منطقه ای، ظاهرا برای همیشه، باشد.