پیتر پولاک در یادداشتی که اندیشکده استراتفور منتشر کرد، نوشت: خط لوله  نورد استریم 2  که شهر وایبورگ روسیه را به گرایفسوالد در آلمان پیوند می‌دهد، به روسیه امکان می‌دهد بطور مستقیم گاز مورد نیاز بازار شمال غربی اروپا را از طریق آلمان تأمین کند.

با توجه به اینکه آلمان قطب اصلی انتقال انرژی است، اتحادیه اروپا می‌تواند از عرضه گاز مورد نیاز خود حفاظت کند، حتی اگر درگیری بین روسیه و اکراین موجب قطع جریان گاز از خط لوله به سمت جنوب شود.

مقامات لهستان نظر متفاوتی دارند. رادک سیکورسکی وزیر امور خارجه سابق لهستان ترتیبات مرتبط با خط لوله نورد استریم 2 را به پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ یا همان پیمان عدم تجاوز بین هیتلر و استالین تشبیه کرد که به حمله مشترک به لهستان منجر شد. ورشو جریان خط لوله نورد استریم را ریسک ژئوپلیتیکی قلمداد می‌کند که نفوذ مسکو و برلین را در عرضه گاز داخلی لهستان افزایش خواهد داد.

زمانی مقامات اتحادیه اروپا شبیه‌سازی رادک سیکورسکی را اغراق آمیز دانستند و رد کردند. اما اکنون که سه سال از الحاق شبه‌جزیره کریمه توسط روسیه و شروع جنگ در شرق اکراین گذشته‌است، درستی پیش‌بینی وی هر روز آشکارتر شده‌است.

بدون تردید، خط لوله نورد استریم 2 منجر به حمله مشترک آلمان و روسیه به لهستان نخواهد شد، اما با نزدیک‌تر کردن برلین و مسکو به هم، کشورهای اروپای شرقی ازجمله لهستان و اسلواکی را در برابر فشارهای روسیه آسیب‌پذیر می‌سازد.   

توسعه پروژه موسوم به نورد استریم 2 که تا سال 2019 تکمیل خواهد شد، فوریت نگرانی‌های یادشده را مجدداً مطرح می‌سازد. پروژه یادشده با هزینه‌ای بالغ بر 8/11 میلیارد دلار دو خط لوله دیگر را برای انتقال گاز طبیعی به دو خط لوله موجود اضافه و ظرفیت انتقال گاز را دو برابر خواهد کرد و بدین ترتیب وابستگی مرکز، جنوب و شرق اروپا به گاز روسیه بیشتر خواهد شد.

اگرچه پروژه مذکور کمبود گاز در برخی کشورهای اروپایی را جبران خواهد کرد، اما ظرفیت اضافه‌شده ناشی از نورد استریم 2 موقعیت اکراین را تضعیف می‌کند، زیرا در حال حاضر تعدادی از خط لوله‌های عظیم از خاک این کشور وارد بازار اروپا می‌شود. آیا نورد استریم2 موجب جدایی و اختلاف بیشتر میان کشورهای اروپایی موافق و مخالف این پروژه خواهد شد؟

خط لوله نورد استریم 2 می‌تواند میلیون‌ها دلار درآمد برای شرکت گازپروم ایجاد کند. این امر مشکلاتی برای مقامات غربی ایجاد می‌نماید، چراکه درآمدهای این شرکت از سیاست خارجی روسیه پشتیبانی می‌کند.  

خبر خوب این است که راه‌هایی برای اتحادیه اروپا جهت کاهش وابستگی به گاز طبیعی روسیه وجود دارد تا به اهدافش در زمینه بهره‌وری دست یابد. بعنوان مثال، اتحادیه اروپا می‌تواند گام‌هایی برای افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و غیرمتعارف بردارد. این اتحادیه می‌تواند برنامه ساخت پایانه واردات گاز طبیعی مایع را نیز توسعه دهد. همچنین می‌تواند ساخت خط لوله‌های بیشتری بین کشورهای عضو را در دستورکار قرار دهد. 

خط لوله به ارز خارجی

بیش از نیمی از درآمد روسیه که بزرگترین صادرکننده نفت و گاز در جهان است از محل صادرات انرژی تأمین می‌شود. با توجه با کاهش قیمت نفت و گاز در سال‌های اخیر، این کشور با کسری بودجه مواجه شده‌است. بعنوان مثال در سال 2016، مسکو درآمد و هزینه خود را بر پایه 50 دلار برای هر بشکه نفت تعیین کرد و وقتی قیمت نفت به زیر 50 دلار کاهش یافت، دولت مجبور شد مبلغ 130 میلیارد دلار کسری را از محل ذخایر ارزی جبران کند. مادامیکه، قیمت انرژی پایین باشد، این امر مشکلات مالی برای روسیه ایجاد خواهد کرد.    

وام‌های خارجی به روسیه برای جبران کسری بودجه‌اش کمک خواهد کرد، اما تحریم کشورهای غربی راه دسترسی مسکو به منابع مالی را بسته‌است. در چنین شرایطی، ازجمله راه‌های باقیمانده برای روسیه جهت کسب درآمد ارزی، صادرات انرژی است. روسیه برای بدست آوردن دلار و یوروِ مورد نیاز باید به تولید و صادرات نفت و گاز علیرغم قیمت پایین آنها اقدام کند.   

سیاست گاز

ساخت خط لوله نورد استریم 2 کمتر اقتصادی بنظر می‌رسد، اما روسیه دلایل ژئوپلتیکی خوبی برای ساخت این خط لوله دارد. خط لوله یادشده اهرم فشار بیشتری به روسیه علیه اکراین و تعدادی از کشورهای همسایه خواهد داد. مسکو با برخورداری از توانایی تأمین گاز طبیعی تمامی کشورهای غرب اروپا از طریق دریای بالتیک، می‌تواند بخشی از عرضه انرژی از طریق کیف را قطع کند، بدون اینکه به میزان صادرات گاز خود به اروپا آسیب بزند.

نکته مسلم اینکه خط لوله نورد استریم 2 موقعیت اکراین را بعنوان انتقال‌دهنده عمده گاز به اروپا تضعیف می‌سازد، حداقل 2/2 میلیارد دلار از درآمد این کشور را کاهش می‌دهد و سرمایه‌گذاری غرب در برنامه اصلاحاتش را که تاحدودی به ثبات اقتصادی منوط شده‌است تضعیف می‌کند. بعلاوه، خط لوله نورد استریم 2، علاقه اروپا را برای یافتن منابع انرژی جایگزین در دهه‌های آتی کاهش خواهد داد.

بحث‌ها پیرامون ساخت خط لوله پیش‌گفته موجب شده تا کشورهای بالتیک و لهستان علیه آلمان و اتریش موضع بگیرند. به باور این کشورها ساخت خط لوله نورد استریم 2 که شرکت‌های آلمانی و اتریشی در آن مشارکت دارند، همبستگی کشورهای غربی را تضعیف خواهد ساخت. از سوی دیگر، آلمان و اتریش تحریم جدید مجلس نمایندگان و سنای آمریکا علیه روسیه را محکوم کردند و این امر خصومت بین برلین و واشنگتن را به بالاترین سطح از آغاز ریاست جمهوری ترامپ  افزایش داده‌است. زیگمار  گابریل وزیر امور خارجه آلمان در این خصوص گفت: عرضه و تأمین انرژی اروپا یک مسئله اروپایی است، نه آمریکایی. گرهارد شرودر صدراعظم سابق آلمان در این ارتباط گفت: پروژه خط لوله نورد استریم 2، آلمان را به قطب انتقال انرژی تبدیل خواهد کرد.

تکمیل خط لوله نورد استریم2 به صادرات گاز طبیعی آمریکا به اروپا آسیب خواهد زد. چند روز قبل از اینکه آلمان و اتریش تحریم کنگره آمریکا علیه روسیه را به چالش بکشند، اولین محموله گاز طبیعی مایع در بندر اشوینواویشچه لهستان در دریای بالتیک پهلو گرفت. مقامات لهستانی طی یک مراسم باشکوه ورود تانکر حامل گاز طبیعی مایع از آمریکا را در پایانه‌ای که برای ساخت آن 845 میلیون دلار هزینه کرده‌بودند، جشن گرفتند. این پایانه در راستای متنوع‌سازی منابع تأمین گاز طبیعی مورد نیاز این کشور و کاهش وابستگی به روسیه ساخته شد.

حامیان غربی خط لوله نورد استریم2 بر این نظرند که گسترش خط لوله، نیاز اتحادیه اروپا به گاز طبیعی را برطرف می‌کند. برخی از سرمایه‌گذاران و تجار آلمانی ممکن است از خط لوله نورد استریم2 منتفع شوند، اما روسیه پیروز واقعی گسترش آن خواهد بود.

سال گذشته شرکت روسی گازپروم 33 درصد از گاز طبیعی مصرف‌شده در اتحادیه اروپا را تأمین کرد. وابستگی اتحادیه اروپا به گاز طبیعی، ذخایر ارزی روسیه را تقویت کرده و تسلط مسکو را بر بازارهای انرژی اروپا بیشتر می‌کند.

اگرچه مصرف گاز آلمان روبه کاهش است، اما دست کشیدن اروپا از انرژی هسته‌ای و زغال سنگ می‌تواند منجر به بازگشت محدود به گاز طبیعی به عنوان سوخت واسطه شود. از سوی دیگر، کاهش تولید گاز در داخل اروپا بویژه در هلند می‌تواند به افزایش تقاضا برای واردات گاز از آلمان منجر شود. بنابر دلایل یادشده، خط لوله نورد استریم2 به روسیه سهم فزاینده‌ای از بازار انرژی آلمان خواهد داد.