بازاندیشی در نگاه کلاسیک به استراتژی کلان
احمد موثقی/ استاد دانشگاه تهران
البته ممکن است بخشی از این نیروهای تروریستی نیز به فراتر از مرزهای خاورمیانه رفته و با توجه به فعال بودن شبکههای اجتماعی داعش، آنها بتوانند وابستگان خود در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای غربی را برای انجام عملیات تروریستی مجاب کنند. چرا که این افراد در کشورهای غربی، هم دارای اقوام و خویشاوند هستند و هم یک سری وابستگان فکری و ناشناخته دارند که می توانند از آنها برای پیشبرد اقدامات خود کمک بگیرند. این موضوع، به ویژه در کشورهایی همچون فرانسه و انگلیس که سابقه طولانی استعمارگری دارند بیشتر نمود دارد، چرا که در آنها اتباع مهاجر و غیربومی بیشتری زندگی می کنند. به عنوان مثال در کشور انگلیس، اتباع هندی، پاکستانی و اعراب بسیاری حضور دارند و یا در فرانسه، افرادی از الجزایر، تونس و همچنین از شمال آفریقا از سالها پیش به این کشور مهاجرت کرده اند. در عین حال، سابقه رژیم سعودی در تاسیس مساجد وهابی در کشورهای مختلف اروپایی را نیز نباید از نظر دور داشت. همچنانکه عربستان در بلژیک مسجدی بزرگ احداث کرده است که امروز، اروپایی ها متوجه شده اند، چندین عملیاتی که در کشورهای همسایه بلژیک صورت گرفته، نتیجه آموزههای وهابی در این مسجد و مراکز مشابه دیگر است که توسط وهابی های سعودی اداره می شوند.
از سوی دیگر، با توجه به آنکه عمده مسلمانان مهاجر در کشورهای اروپایی یا حاشیه نشین هستند و یا در جامعه پذیرفته نشدهاند، این مساله سبب بروز حساسیتهایی در میان آنها شده است. از همین رو، برای تجزیه و تحلیل شرایط مسلمانان ساکن در کشورهای غربی و امکان سنجی جذب آنها به گروه های تروریستی از جمله داعش باید به وضعیت آنها از منظر، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی توجه ویژه ای داشت.
عمده این افراد به لحاظ اقتصادی، شرایط چندان مساعدی ندارند؛ به خصوص از دهه 1980 به بعد که با تشدید سیاستهای اقتصادی لیبرال و تضعیف دولت رفاه در کشورهای آنگلوساکسون که در آنها نقش اقتصاد بازار پررنگتر است، شکافهای درآمدی و طبقاتی میان جوامع بیشتر شده است. در واقع، به رغم تحول در اقتصاد جهانی در عصر جهانی شدن با وجود نوآوریهای تکنولوژیک رخ داده، بخشهایی از نیروهای کار ضعیف تر از جمله اعراب و مسلمانان به دلیل بیکاری دچار سرخوردگی و ناامیدی شده اند. از نظر فرهنگی و به لحاظ ایدئولوژیک نیز، بسیاری از مسلمانان مهاجر همچنان جذب فرهنگ غرب نشدهاند و همین مسئله نیز مزید بر علت شده است تا همواره شکاف فرهنگی میان آنها و دیگر شهروندان اروپایی وجود داشته باشد. لذا از آنجایی که این افراد نه در جامعه پذیرفته شدهاند و نه به لحاظ اقتصادی وضعیت مناسبی دارند، از سوی نیروهای افراطی چون داعش و از طریق رسانهها و شبکه های اجتماعی، سریعا جذب و در راستای عملیات های تروریستی این گروه در غرب به کار گرفته می شوند.
همچنین مسلمانان به ویژه آنهایی که سابقه مستعمره بودن داشتهاند، به هیچ عنوان، ذهنیت خوبی از اقدامات کشورهای استعمارگر بویژه فرانسه و انگلیس ندارند، به طوری که یک دلخوری، کینه و نفرت تاریخی در آنها نسبت به غرب وجود دارد. این زمینه اجتماعی، تاریخی، فرهنگی و اقتصادی باعث شده است که تبلیغات جریانات سلفی به شدت بر مسلمانان کشورهای غربی تاثیرگذار باشد و بتواند آنها را جذب کند. در نتیجه افرادی که در کشورهای اروپایی و آمریکایی عملیات تروریستی انجام میدهند، عمدتا بومی و ساکن و مقیم این کشورها محسوب میشوند. درواقع، آنها به واسطه تبلیغات رسانهای و اینترنتی از سوی گروهکهای تروریستی چون داعش که فعلا در عراق و سوریه بیشتر حضور دارند، جذب این گروه ها میشوند و عملیاتهایی را در کشورهای غربی برنامهریزی میکنند. البته برخی از افراد نیز بدون آنکه به عضویت داعش درآمده باشند، به شکل خودسر دست به اقدامات تروریستی می زنند؛ و این در حالی است که داعش توانسته است از اقدامات آنها به نفع خود بهره برداری رسانه ای کند.
از سوی دیگر عملیاتهایی که در کشورهای غربی انجام میشود را نمیتوان به سادگی پیگیری و یا از انجام آن جلوگیری کرد. به عنوان مثال مقابله با اقدام تروریستی فردی ناشناس که قصد عملیات تروریستی بوسیله یک ماشین و یا کامیون در میان جمعیت مردم را دارد و یا آنها را با چاقو یا اسلحه زخمی میکند و یا میکشد بسیار سخت تر از جنگیدن با تروریست ها در میدان جنگ است. از سوی دیگر برای شناسایی بهتر کسانی که چنین انگیزههایی دارند دستگاههای امنیتی غرب باید به لحاظ صنعت توریسم و کسانی که وارد کشورشان میشوند نیز حساسیت بیشتری را نشان دهند که در این صورت ممکن است به اقتصاد آنها ضربه بخورد و هم اینکه در زندگی شخصی افراد تجسس بیشتری داشته باشند که این مسئله نیز منجر به محدود شدن آزادیهای فردی در کشورهای اروپایی میشود. در نتیجه فضا امنیتی خواهد شد که مردم این کشورها خیلی با آن موافق نیستند. بنابراین شناسایی اشخاصی که میخواهند عملیات تروریستی انجام دهند با وجود تجهیزات و امکانات کشورهای غربی بسیار دشوار است.
لذا امروز تمام کشورهای منطقه و جهان و بویژه کشورهای غربی که بیش از پیش در معرض خطر حملات تروریستی قرار دارند، برای مبارزه و خشکاندن ریشه گروه های تکفیری و تروریستی می بایست با یکدیگر همکاری کنند.
0 Comments