آنتونی کردزمن در تحلیلی که مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی (CSIS) در واشنگتن منتشر کرد، به وضعیت تولید و صادرات نفت ایران در شرایط اقتصادی پس از روز اجرای برجام پرداخت.

نویسنده در این گزارش ابتدا تولید نفت کشورهای عربی را بررسی و اینگونه تحلیل کرد که عربستان اصرار دارد سطوح بالای تولید نفت خود را تا زمانی که در حال رقابت با ایران در منطقه است، کاهش نخواهد داد.

اگرچه عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان هرگونه ارتباط بین تولید بالای نفت کشورش با مسائل سیاسی و رقابت ایران در منطقه را رد کرد، اما گفت عربستان مصمم به ادامه روند فعلی در تولید نفت است.   

براساس گزارش بانک جهانی کاهش قیمت نفت، موازنه مالی کشورهای عمده صادرکننده نفت در خاورمیانه و شمال آفریقا را وخیم‌تر خواهد کرد و موجب کاهش 10 درصدی در تولید ناخالص داخلی عربستان خواهد شد. این کاهش در تولید ناخالص داخلی عربستان بالغ بر بیش از 50 میلیارد دلار خواهد بود.

تاثیر لغو تحریم‌ها

در گزارش مرکز اطلاعات انرژی آمریکا در خصوص وضعیت و میزان تولید نفت ایران قبل و بعد از تحریم‌ها آمده‌ است: لغو تحریم‌ها موجب افزایش تولید و صادرات نفت ایران خواهد شد. میانگین تولید و صادرات نفت خام ایران در طول سه سال گذشته و در زمان تحریم نسبتاً بدون تغییر بوده ‌است، یعنی 8/ 2 میلیون بشکه در روز (سال 2015) که بیانگر 9 درصد از کل تولید نفت خام اوپک است. میانگین تولید سالانه نفت خام ایران پس از لغو تحریم‌ها حدود 1/ 3 میلیون بشکه در روز خواهد بود، یعنی 10 درصد از کل تولید اوپک و 6/ 3 میلیون بشکه در روز در سال 2017 برآورد می‌شود.   

با این حال میانگین تولید نفت خام ایران در پایان سال 2016 به حدود 3/3 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. احتمالا رقم مذکور حدود 250 هزار بشکه در روز به دلیل مشکلات فنی، نوسان خواهد داشت.

علاوه بر نفت خام ایران، تولید میعانات گازی و گاز طبیعی ایران نیز افزایش خواهد یافت. تولید میعانات گازی ایران در چند سال گذشته رشد داشته است. خریداران اصلی میعانات گازی ایران، کشورهای آسیایی عمدتا چین و امارات هستند.

پیش‌بینی می‌شود تولید میعانات گازی ایران تا 150 هزار بشکه در روز تا پایان 2016 و 100 هزار بشکه در روز نیز تا پایان 2017 افزایش یابد. بیش از 80 درصد از تولید میعانات گازی ایران از حوزه گاز پارس جنوبی است.

در چند سال گذشته به واسطه تحریم‌ها سرمایه‌گذاری خارجی در این حوزه گازی انجام نشده است و همین امر موجب کُندی روند توسعه حوزه گازی پارس جنوبی شده است. البته پیشرفت‌هایی در سال‌های اخیر صورت گرفته و با لغو تحریم‌ها انتظار می‌رود طی یک دهه آتی روند توسعه فازهای باقیمانده از حوزه گازی یادشده سرعت بیشتری بگیرد.

مصرف داخلی نفت و گاز ایران در دو سال آینده ثابت خواهد بود و افزایش در تولید نفت و گاز احتمالا در بازارهای صادراتی به فروش خواهد رسید. ایران دارای 30 تا 50 میلیون نفت ذخیره شده بر روی دریا دارد که اغلب آن میعانات گازی و نفت خام است.

تاثیرات  لغو تحریم‌ها

با لغو تحریم‌های مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای ایران، بانک‌های ایرانی می‌توانند از خدمات سوئیفت برای اجرای معاملات مالی در بازار بین‌المللی استفاده کنند؛ ایران می‌تواند به ذخایر خارجی‌اش در بانک‌های سراسر دنیا دسترسی پیدا کند؛ براساس اعلام وزارت خزانه‌داری آمریکا، بانک مرکزی 100 تا 120 میلیارد دلار دارایی خارجی دارد؛ شرکت‌های غیرآمریکایی می‌توانند در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کنند که از جمله شامل فروش، عرضه و انتقال تجهیزات و تکنولوژی می‌شود؛ کشورهای اروپایی و دیگر کشورهایی که به واسطه تحریم واردات نفت از ایران را متوقف ساخته بودند، بار دیگر می‌توانند از ایران نفت، گاز و محصولات پتروشیمی بخرند؛ کشورهایی که در دوره تحریم نفت و گاز از ایران وارد می‌کردند، می‌توانند خرید خود را افزایش دهند؛ صندوق‌های حفاظت و غرامت می‌توانند تانکرهای نفتی ایران را بیمه و بیمه مجدد کنند.

اقتصاد ایران که دو سال رکود را تجربه کرده، با افزایش صادرات نفت و افزایش درآمد، رونق خواهد گرفت. برآوردها نشان می‌دهد که در اولین سال پسابرجام، ایران حدود 15 میلیارد دلار افزایش درآمد خواهد داشت. به علاوه، آزاد شدن سریع حداقل 29 میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده ایران، موجب رونق اقتصادی بیشتر خواهد شد.

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی که به واسطه تحریم‌ها میلیاردها دلار کاهش یافته بود، انتظار می‌رود که به سرعت افزایش یابد. از آوریل 2015 تاکنون شرکت‌های چندملیتی علاقه زیادی برای سرمایه‌گذاری در ایران به ویژه در بخش نفت و گاز نشان داده‌اند.

صندوق بین‌المللی پول در ژانویه 2016 اعلام داشت:” ایران اصلاحات اقتصادی بلندپروازانه‌تر از گذشته را اجرا خواهد کرد. بدون تردید لغو تحریم‌های اقتصادی به افزایش تولید نفت و گاز و صادرات و کاهش هزینه‌های تجاری و معاملات مالی منجر خواهد شد. دسترسی به دارایی‌های خارجی نیز به روند بهبود اقتصادی و خروج از رکود موجود در بخش‌های مختلف اقتصادی کمک خواهد کرد. با چنین پیش‌فرض‌هایی، برآورد می‌شود که رشد تولید ناخالص داخلی 4 تا 5/5 درصد در سال‌های 17-2016 افزایش یافت”.

صندوق بین‌المللی پول بر این نظر است که لغو تحریم‌ها با وجود کاهش قیمت نفت موجب افزایش درآمدهای دولت خواهد شد، چرا که تولید و صادرات نفت و نیز تجارت و معاملات مالی بیشتر از زمان قبل از تحریم خواهد شد. این به نوبه خود منجر به افزایش ارزش پول ملی در مقابل ارزهای معتبر جهانی خواهد شد. فشارهای اقتصادی از طریق اجرای اصلاحات کاهش خواهد یافت و این امر به مقامات جهت تک رقمی ساختن تورم بین سال‌های 17-2016 کمک خواهد کرد. کاهش تدریجی یارانه‌ها و ساماندهی نظام مالیاتی کشور با هدف افزایش درآمدهای حاصله از این بخش، به مهار و کاهش کسری مالی در سال‌های پیش‌رو کمک خواهد کرد و شرایط را برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها فراهم خواهد ساخت. تدوین و به‌کارگیری یک چارچوب مالی میان‌مدت برای افزایش درآمد حاصله از مالیات و فراهم ساختن فضا برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های زیربنایی کارساز خواهد بود.