در شرایطی که توازن ائتلاف‌ها در غرب آسیا با نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی در حال تغییر است، تهران با افزایش رایزنی و گفتوگو درباره بحران سوریه مواضع خود را تقویت کرده است. در خصوص تسری سیاست خارجی کشورمان در منطقه، روزنامه گاردین چاپ انگلیس در گزارشی نوشت: «محمد جواد ظریف،» وزیر امور خارجه ایران، طی روزهای گذشته و قبل از آغاز مذاکرات مهم لوزان درباره بحران سوریه، شخصا خواستار حضور مصر در این نشست شد. این اقدام، سبب بروز نگرانی‌هایی حول این موضوع شد که؛ قاهره در حال فاصله گرفتن از موضع سنتی خود در حمایت از غرب در منطقه است.
مذاکراتی که «جان کری،» وزیر امور خارجه آمریکا، دو هفته پیش در لوزان سوئیس برگزار کرد، موجبات رسیدن به راهبردی مشترک با روسیه به منظور پایان دادن به نزاع در سوریه را فراهم نیاورد. ایران تنها زمانی با حضور در نشست لوزان موافقت کرد که حضور وزرای امور خارجه مصر و عراق نیز در آن گفتوگوها قطعی شد. هر دو کشور از موضع ایران در پشتیبانی از اسد حمایت میکنند، اما موضع مصر در این میان مهم است زیرا این کشور پرجمعیت ترین کشور عربی سنی در غرب آسیا محسوب می‌شود.
“حسین شیخ الاسلام” مشاور ظریف در وزارت خارجه در اینباره میگوید: به اعتقاد بنده کار گروهی که در ابتدا به نشست لوزان دعوت شده بود نامتوازن بود، لذا با تدبیر دستگاه دیپلماسی کشورمان دولت مصر بعنوان یک کشور عرب تاثیر گذار در معادلات منطقه، به مذاکرات راه یافت.
وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی با این شرط به لوزان رفت تا مصر و عراق هم در مذاکرات حضور داشته باشند. از طرفی جمهوری اسلامی با این اقدام دیپلماتیک نشان داد رژیم عربستان سعودی نماینده مطلوب اعراب منطقه نیست.
اما در ارتباط با افزایش نقش آفرینی جمهوری اسلامی در تحولات منطقه، “محمد ساجدی” کارشناس سیاست خارجی گفت: در ظرف چند هفته اخیر در جنوب غرب آسیا، چند اتفاق مهم رخ داد، تقریبا در تمام این معادلات کفه ترازو به نفع ایران در حال تغییر است.
وی با تشریح تحولات سیاسی رخ داده در روزهای گذشته اظهار داشت: سعد حریری رییس حزب المستقبل لبنان، حمایت همه جانبه خود را از نامزدی میشل عون کاندیدای مورد حمایت حزب الله در انتخابات پیش روی ریاست جمهوری لبنان انجام داد. و این یک ضربه مهلک به عربستان و متحدانش بویژه رژیم صهیونیستی خواهد بود.
این کارشناس سیاست خارجی در بخش دیگری از ارزیابی خود نسبت به معادلات پیش روی منطقه افزود: حوادث شرق حلب که منجر به کشته شدن بسیاری از گروه‌های تروریستی شد؛ با این رخداد میدانی برگ برنده دیگری برای جمهوری اسلامی ایران – سوریه و روسیه در میدان سوریه و بطور کلی جبهه مقاومت رقم خورد.
ساجدی با بیان اینکه مجموعه رویدادهای حلب در سوریه و موصل عراق نشان دهنده نقش بسزای سیاستهای متوازن تهران در منطقه است، پیش بینی کرد: نظر به پیروزیهای محور مقاومت در چند گذشته آزادی موصل در عراق و زمینگیر شدن تروریستها در حلب سوریه حتمی است.
از سویی دیگر، “جعفر قناد باشی” کارشناس مسایل منطقه پیرامون جایگاه جمهوری اسلامی ایران در معادلات منطقهای گفت: آنچه که در مذاکرات سوریه همواره مطرح بوده، بحث ترکیب گروه‌های شرکت کننده در این نشست است.
وی با اشاره به اینکه قدرتهای بزرگ کوشش کرده، چه در نشست لوزان و چه در ژنو 1 و 2 و همچنین وین 1 و 3 و 2؛ برای خشنودی رژیم صهیونیستی و عرب مرتجع، چینش دلخواه آنها در مذاکرات حاکم باشد.
قناد باشی افزود: امروز خود غربیها به جایگاه تاثیر گذار جمهوری اسلامی به ناچار معترف هستند و این امر موجب خواهد شد؛ تصمیمات اتخاد شده در مورد بحران سوریه به نفع گروه‌های تروریستی رقم نخورد.
این کارشناس سیاست خارجی خاطر نشان کرد: جمهوری اسلامی با درخواست هوشمندانه خود مبنی بر حضور عراق و مصر در نشست لوزان، عملا ائتلاف منطقه بطور متوازن تغییر شکل داد که ما امروز در حلب و موصل شاهد آثار مثبت آنها هستیم.
اما روزنامه انگلیسی گاردین در ادامه تحلیل خود پیرامون رایزنی ایران برای حضور مقامات مصری در مذاکرات لوزان میافزاید: مصر با رأی دادن در حمایت از روسیه در رد پیش نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در ارتباط با سوریه سبب شوکه شدن عربستان سعودی -حمایت کننده مالی‌اش- شد. در سازمان ملل متحد، نماینده عربستان سعودی تصمیم مصر را «دردناک» توصیف کرد.
یک روز پس از آن، ریاض ارائه کمک‌های نفتی خود را به مصر به حالت تعلیق در آورد؛ کمک‌هایی که حجم ماهانه آن هفت‌صد هزار تن فرآورده‌های نفتی تخمین زده می‌شود.
کارشناسان سیاسی معتقدند: از نظر تهران، مصر یکی از قطب های فرهنگی جهان عرب محسوب می شود. بیش از یک چهارم جمعیت عرب در این کشور زندگی می کنند. قاهره می‌تواند یک عامل توازن در مقابل خصومت عربستان سعودی در دیپلماسی پر خطر بر سر وضعیت سوریه در آینده باشد.
طبق نظر اکثر تحلیلگران بینالمللی، مصر و ایران بر سر حمایت از نظام اسد در سوریه و استقبال از همکاریهای نظامی با روسیه به یکدیگر نزدیک‌تر شده اند. ارزیابی کارشناسان سیاسی نشان میدهد: اقدامات مصر کاملا ماهیت تاکتیکی دارند. «اچ ای هلیِر،» کارشناس شورای آتلانتیک و موسسه خدمات واحد سلطنتی لندن، در این خصوص گفت: «مصر چشم انداز خاص خود را درباره سوریه دارد که با رویکرد ایران هم گرایی دارد.»
همچنین ناظران سیاسی بر این باورند، مصر خواهان وجود یک سوریه باثبات است و همچنین درباره گروه‌های تروریستی و تندروها ابراز نگرانی می‌کند که نگرانی بجایی است. از سوی دیگر، مصر اغلب به روس‌ها نزدیک می شود و به نظر می‌رسد قاهره می‌خواهد به غرب نشان دهد گزینه‌هایی برای خود دارد.
محمدجواد ظریف، سرگئی لاوروف و ولیدالمعلم در نشستی که روز جمعه مصادف با 7 آبان، در مسکو برگزار شد؛ به دنبال پیداکردن راهی برای برخورد قاطع و کارآمد با تروریسم به‌ویژه در سوریه بودند. این را لاوروف میزبان این مذاکرات گفت و آن‌طور که توضیح داد، بررسی جزئیات اوضاع سوریه ازجمله کمک‌های انسان‌دوستانه و راه‌های جلوگیری از تجهیز و تسلیح تروریستها را نیز در دستور کار داشتند. آنها بر هم‌گرایی سه‌کشور برای مبارزه با تروریسم تأکید و اعلام کردند مواضع تهران، مسکو و دمشق در همکاری با سوریه علیه تروریستها مشترک است.
بنابر گزارش خبرگزاریها، این نشست سه‌جانبه برای کمک به حلوفصل بحرانی برگزار شد که به گفته ولیدالمعلم، وزیر خارجه سوریه، آمریکا هیچ تعاملی برای حلوفصل سیاسی آن انجام نمی‌دهد.
وی با اشاره به توافق اخیر آمریکا و روسیه درباره آتش‌بس که نتیجه‌ای نداشت، گفت: «واشنگتن علاقه‌مند به حل بحران نیست و فقط برای تأمین منافع خود و کشورهای منطقه (متحد ضدسوری آمریکا) اقدام می‌کند»!! بر طبق اظهارات وی «آمریکا به نقش روسیه و ایران در حل بحران سوریه اذعان دارد اما نمی‌تواند با ما همکاری کند. ما به آمریکا اعتماد نداریم و مطمئن هستیم این کشور به تعهداتش عمل نخواهد کرد».
“حشمت الله فلاحت پیشه” عضو کمیسیون امنیت ملی سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، پیرامون حضور خانم موگرینی در تهران، میگوید: سفر موگرینی بعنوان مسئول سیاست خارجی 26 کشوراروپایی به تهران، از این نظر حایز اهمیت است که می تواند باب تازهای در روابط دو طرف بازگشایی کند.
وی تصریح کرد: به نظر می‌رسد سفر موگرینی به تهران در راستای پر کردن خلاء بوجود آمده از بدعهدیهای آمریکا در برجام و تحولات سوریه باشد. از طرفی ایشان بر نقش متوازن کننده جمهوری اسلامی در سوریه و عراق بخوبی واقف هستند.
فلاحت پیشه نشست چند روز گذشته مسکو با حضور ارکان جبهه مقاومت را بسیار مفیدتر از مذاکرات دول غربی بر سر موضع سوریه دانست و گفت: مواضع کشورهای غربی در مورد برون رفت از مناقشات سوریه بیشتر جنبه تبلیغی توأم با بدعهدی داشته است.
همزمان با گسترش رایزنیهای منطقهای جمهوری اسلامی، پس از نشست لوزان، تهران در اقدامی سنجیده و دیپلماتیک در نشست مسکو پیرامون مسایل سوریه شرکت کرد. تردیدی نیست، ترافیک اخیر روابط خارجی با محوریت ایران، بیش از هر کس ایالات متحده و عربستان را نگران خواهد کرد.
نشستی که مستقل از حضور کشورهای غربی و اعراب مرتجع و صرفا با حضور ارکان اصلی محور مقاومت تشکیل جلسه داد. اما به فاصله یک روز پس از حضور وزیر خارجه کشورمان ما شاهد حضور فدریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در تهران هستیم که این موضوع بیانگر سیاست خارجی چند وجهی و جامعنگر جمهوری اسلامی میباشد.
بازنشر یادداشت به معنای رد یا تایید نظرات نویسنده از سوی پایگاه اینترنتی شورای راهبردی روابط خارجی نیست.
