محمد عبدالقادر خلیل رئیس کارگروه ترکیه و مشرق عربی در مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی الاهرام در این باره نوشت: ترکیه در طول سال های گذشته به گذرگاهی امن برای جنبش های جهادی و به کانون این جنبش ها و جریان های خشونت طلب تبدیل شده است.

در این باره پدیده همنوایی با برخی از جنبش های جهادی که اقدام به عملیات های تروریستی در صحنه منطقه ای و بین المللی می نمایند، در جامعه ترکیه گسترش یافته است. از این رو روند عملیات های تروریستی در ترکیه افزایش یافته و نشانه هایی همچون رشد تعداد شهروندان ترک عضو تشکل های جهادی یا آنچه داعشی های ترکیه ای نامیده می شود، افزایش یافته است.

سیاست های دولت ترکیه در استفاده از جریان های اسلام سیاسی در صحنه عملیات های منطقه ای و  مهندسی دوباره جامعه ترکیه در صحنه داخلی باعث به وجود آمدن افراطی گری در مقابل افراطی گری سکولاریسم شده است، به شکلی که این امر بیانگر ضعف دولت سایه این کشور است. از سوی دیگر دولت ترکیه اقدام به بازتولید مدل پاکستان نموده که در این مدل پاکستان در گروه های اسلامگرا نفوذ نمود و روابط پیچیده ای با تشکیلات طالبان برقرار ساخت و از این امر برای تسلط یافتن بر صحنه های منطقه ای و همسایگان استفاده نمود.

با وجود آن که دولت ترکیه و نهادهای در سایه آن از نظر تاریخی، از دین در چهارچوب رقابت های سیاسی با نیروهای حزبی و در مقابل ایدئولوژی سوسیالیسم و گروه های چپ گرا استفاده نمود اما گسترش دروس دینی در مساجد و الزام مدارس به شیوه های درسی معین، به هیچ وجه همسو با گذشته ترکیه در سایه حکومت حزب عدالت و توسعه نبوده است. به ویژه این که این مسأله با افزایش نشانه های استقبال جامعه ترکیه از تبدیل شدن به قبله جریان های مختلف گروه های اسلامگرا از جمله سلفی جهادی همراه شده است.

در این باره شهرهای مختلف ترکیه در سال های اخیر شاهد مهاجرت اسلامی شبیه وضعیت پاکستان در اوایل دهه هشتاد قرن گذشته از سوی جنبش های اسلامی افراطی در جهان عرب بوده است. این در حالی است که مهاجرت به ترکیه شامل گروه هایی از کشورهای عربی، آسیایی و غربی بوده است که این امر چالش های متفاوتی برای داخل ترکیه و نیز کشورهای همسایه و منطقه به وجود آورده است.

ترک ها از نظر تاریخی، گذشته مشهودی درباره عضویت در گروه ها و شبکه های تروریسم بین المللی نداشته اند اما سیاست های دولت حزب عدالت و توسعه در رشد بی سابقه نفوذ جریان های رادیکالی در جامعه ترکیه نقش داشته است؛ به شکلی که آمارها به عضویت بیش از ۳ هزار تن از ترک ها در تشکل های جهادی موجود در سوریه و در این میان ۷۵۰ تا ۱۰۰۰ تن در صفوف تشکیلات تروریستی داعش اشاره دارد.

هم چنین ترکیه شاهد اقدام برخی از علمای دینی این کشور برای برگزاری “نمازغائب” برای ارواح عناصر تروریستی کشته شده داعش در سوریه و عراق بوده است و این اقدام محدود به مناطق روستایی و حاشیه های مرزی این کشور نبوده است بلکه این پدیده در قلب برخی از محله های شهرهای اصلی همچون محله الفاتح در شهر استانبول مشاهده شده است؛ به شکلی که برخی نشانه ها و پرچم های داعش را پس از نماز جمعه بالابرده اند.

در این باره گروه هایی طرفدار تشکل های جهادی موسوم به “جوانان مسلمان” در دانشگاه های ترکیه ظهور یافته اند که نقاب های سیاهی را بر چهره می گذارند و بر فعالان و گروه های مخالف گسترش طرفداران داعش در دانشگاه های مختلف ترکیه تعرض می نمایند. هم چنین در این باره مغازه هایی وجود دارد که هدایای یادبودی با داشتن نماد داعش همچون پرچم، پوسترها می فروشند.

در سالهای اخیر شرکتهای مشکوکی گواهی اجازه اقامت رسمی یک ساله در ترکیه برای گروه های جهادی صادر می نمایند و این شرکت ها در کافی شاپ های ترکیه به واسطه ارتباط با عناصر گروه های جهادی تبدیل شده اند و این کافی شاپ ها شاهد نیروگیری رسمی از میان شهروندان هستند. این مراکز در چندین منطقه از جمله استانبول و دیگر شهرهای هم مرز با سرزمین های سوریه پراکنده شده اند و این مناطق به گذرگاه های امنی برای عناصر خواستار عضویت در تشکل های افراطی تبدیل شده اند.

در این باره آمارها حاکی از تشکیل خاستگاه های مردمی در تعداد زیادی از مناطق مرزی است، به شکلی که کردها که از انزوای سیاسی و اجتماعی رنج می برند، ۶۵ درصد تعداد ترک های عضو تشکل های جهادی را تشکیل می دهند.

دراین باره پدیده کردهای داعشی در جامعه کردی که ۱۵ درصد جامعه ترکیه را تشکیل می دهد، در شهرهایی همچون بیتلسی، دبینگول و ایلازیگ افزایش یافته است.

این مسائل نگرانی هایی درباره بازگشت ناآرامی ها و موج خشونت های دهه  هفتاد  قرن گذشته ترکیه به وجود آورده است و این نگرانی ها تنها محدود به تقلید تشکل های کردی همچون  گروه شبه نظامی جوانان کرد انقلابی از تاکتیک های تشکل های افراطی نیست بلکه نگرانی هایی درباره بازگشت جنبش جوانان ملی گرای راست افراطی موسوم به گرگ های خاکستری که درگذشته اقدامات خشونت آمیزی علیه جریان های چپ ترکیه مرتکب شده اند، وجود دارد  و در این باره نشانه هایی درباره تشکیل گروه هایی از جنبش موسوم به” گرگ های خاکستری” از سوی تشکیلات تروریستی داعش وجود دارد.

از این رو کلماتی که مولود ططاش افسر عملیات ضد شورش ترکیه در ۱۰ سپتامبر پس از ترور سفیر روسیه در آنکارا تکرار نمود تنها بیانگر نفوذ افکار افراطی در داخل دستگاه های امنیتی ترکیه نیست بلکه بیانگر افکار حاکم بر طیف های گسترده ای از مردم ترکیه است که از عملیات های تروریستی در برخی از پایتخت های غربی و اروپایی استقبال می کنند و از ایستادن به مدت یک دقیقه به احترام قربانیان آنها پیش از آغاز مسابقات بین المللی که در آن مسئولان ترک و غربی حضور می یابند، امتناع می کنند.

بر این اساس چه بسا تصویری که در آن یک شهروند ترک اقدام به سربریدن یک سرباز ترک برروی پل بوسفور می نماید و یا تصویر مورد ضرب و شتم قرار گرفتن سربازان برهنه از سوی شهروندان در استانبول به شکل دقیقی بیانگر نفوذ افراطی گری و رادیکالیسم  در میان طیف های گسترده ای از جامعه ای است که در گذشته میانه رو و از خشونت و افراطی گری دور بوده است.