چهارشنبه گذشته، حزب جمعیت اسلامی، با هدف بازسازی ساختار تشکیلاتی خود، دست به افزایش اعضای شورای رهبری موقت خود از ۹ به ۶۴ نفر نمود؛ مسأله‌ای که در این روند تغییر از اهمیت بسزایی برخوردار است، قرار نداشتن نام عبدالله عبدالله در این لیست جدید بود. هر چند در ابتدا قرار بر این بود که مجمع عمومی این حزب تشکیل شود و اصلاحاتی در ساختار آن صورت گیرد اما نهایتاً به دلیل عدم حصول اجماع در مورد آن، با تلاش‌های اعضای رده‌های دوم و سوم حزب که اغلب پشتون بودند، بر سر افزایش تعداد اعضای شورای رهبری توافق حاصل شد.

شایان توجه است که حزب جمعیت اسلامی در سال 1971، توسط برهان الدین ربانی تأسیس شد. پس از ترور وی نیز پسرش، صلاح الدین ربانی، به سمت سرپرستی این حزب انتخاب شد و طی تمامی این سال ها، همواره از احزاب مهم و مطرح در افغانستان بوده است. در مورد علل و چگونگی عدم حضور نام عبدالله در لیست جدید، چند گمانه مطرح است:

گمانه ها

• گمانه اول، ناشی از عدم رضایتمندی حزب از عملکرد ضعیف و انفعالی عبدالله عبدالله در طی این دو سال و 7 ماهی است که از عمر حکومت وحدت ملی می گذرد، است که نتوانسته انتظارات این حزب را برآورده سازد. لذا حزب به این شکل، اعتراض و ناامیدی خود را ابراز داشته است.
• گمانه بعدی، معطوف به حصول توافق و مصالحه میان غنی و عبدالله است. به همین دلیل، عبدالله در واقع از حضور در شورای رهبری حزب ابا کرده است.

این احتمال، با ت.وجه به موضع گیری های اخیر حکمتیار علیه دولت، ایالات متحده و دموکراسی و نیز تحرکاتش در ملاقات ها و مذاکرات با تعداد زیادی از متنفذان کشور، مطرح می شود. اگر حکمتیار موفق شود ائتلافی از موافقان، مخالفان و پشتون های دورمانده از قدرت ایجاد کند، چالشی جدی در برابر دولت خواهد بود و حتی این خطر وجود دارد که دولت غنی را از قدرت خلع کند.

• گمانه سوم، معطوف به افزایش نفوذ عربستان سعودی د افغانستان و رقابت های مناطقه ای آن با ایران و تلاش در جهت کاهش نقش و نفوذ ایران در افغانستان می باشد. شاید بتوان این رخداد را به عنوان یکی از پیامدهای فوری نشست سران کشورهای اسلامی با آمریکا در عربستان نیز تلقی نمود که منجر به تضعیف موقعیت ایران در افغانستان شده است؛ چه این که می توان در مورد غیرمنتظره و عجولانه بودن این تصمیم حزب، به عنوان شاهد، به اعتراض بسیاری از اعضای حزب به این انتخابات و نحوه گزینش آن اشاره نمود.
• احتمال دیگری که در مورد عدم حضور نام عبدالله در لیست شورای رهبری موقت حزب می توان برشمرد، مسئله رقابت حزبی در صحنه سیاست داخلی افغانستان است که با توجه به تغییرات سیاسی اخیر در صحنه سیاسی افغانستان رخ داده از جمله خروج دوستم از کشور، مذاکرات عطامحمد نور، والی بلخ، با غنی و اظهارات وی علیه عبدالله عبدالله، ورود حکمتیار به عرصه سیاسی کشور و تلاش ها و رایزنی های متعدد وی برای احیای حزب اسلامی، حزب جمعیت اسلامی را بر آن داشته تا با هدف افزایش نقش و تأثیرگذاری خود، اقداماتی از جمله تجدید ساختار، بازنگری در برنامه ها، اهداف و تغییر در عناصر کلیدی حزب را در دستور کار خود قرار دهد.
• احتمال دیگر، برآمده از محدودیت های قانونی ریاست اجرایی به منطور حضور در شورای رهبری این حزب است که توسط سخنگوی حزب، واقف حکیمی، مطرح شده است که بسیار ضعیف به نظر می رسد.
• گمانه دیگری که مطرح است، وجود مشغلات کاری متعدد ریاست اجرایی و عدم امکان حضور وی در جلسات این حزب است که توسط سخنگوی عبدالله اعلام شده است که این هم مانند قبلی بسیار ضعیف به نظر می رسد)

جمع بندی

عدم حضور عبدالله عبدالله در لیست شورای رهبری موقت حزب جمعیت اسلامی، اتفاق مهمی است که گمانه زنی های فراوانی را به همراه آورده است؛ از جمله انتقادات جدی حزب به عبدالله به جهت ناتوانی در برآورده سازی انتظارات، حصول مصالحه و ایجاد نزدیکی میان غنی و عبدالله و لذا حفظ فاصله با حزب از سوی عبدالله، افزایش حضور و نفوذ عربستان در افغانستان و تأثیرگذاری بر معادلات قدرت به منظور محدودسازی نقش ایران، انتخابات مجلس و ریاست جمهوری و رقابت های احزاب و ضرورت اصلاح و احیای حزب، مشغلات کاری و محدودیت های قانونی.

با دقت در احتمالات مطرح شده، می توان اینگونه ابراز داشت که سه سناریوی اول در مقایسه با سه احتمال بعدی، از مطابقت بیشتری با مسایل و شرایط فعلی افغانستان برخوردار است؛ هر چند که وجود رقابت میان احزاب به منظور کسب سهم بیشتر در انتخابات آتی نیز دور از ذهن نیست.