آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا اخیرا در اظهاراتی روابط کشورش با چین را “به طور فزاینده خصمانه” دانسته و گفت که خواستار برخورد “از موضع قدرت” با پکن در هرگونه تعامل یا تقابل احتمالی است. درواقع این حرف‌های وزیر خارجه آمریکا، بازتابی از سند امنیت ملی این کشور است که اخیرا منتشر شد. در این سند آمده است که ایالات متحده در برخی از حوزه‌ها مانند محیط زیست، مقابله با بیماری‌های واگیردار و ثبات اقتصاد جهانی و نیز موضوعاتی مانند کره شمالی و ایران می‌تواند با چین همکاری کند. در عین حال دو کشور برای رسیدن به جایگاه بهتر در عرصه اقتصادی و سیاسی در حال رقابت با یکدیگر هستند.

رقابت و خصومت دو شاخصه مهم مناسبات آتی آمریکا و چین

اما در کنار رقابت و همکاری،‌ موضوعات مورد اختلاف زیادی بین پکن و واشنگتن نیز وجود دارد که می‌تواند منجر به روند فزاینده خصومت میان دو کشور شود. اگر بخواهیم اولویت رقابت، همکاری و خصومت در روابط آمریکا و چین را مشخص کنیم باید گفت که هم اکنون رقابت در اولویت نخست قرار دارد که به سمت خصومت فزاینده در حال حرکت است و همکاری میان دو کشور در اولویت بسیار پایین‌تری قرار دارد. لذا صحبت‌های وزیر خارجه آمریکا ناظر به این وضعیت است. نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد بُعد استراتژیک در روابط آمریکا و چین است. بدین معنی که در این بُعد، دو کشور رقابت و خصومت میان خود را اجتناب‌ناپذیر می‌دانند؛ بعد استراتژیک ناظر بر جایگاه بین‌المللی دو کشور و نقش آنها در وضع قواعد بین‌المللی است. در واقع رقابت برای جایگاه برتر سبب شده است که خصومت بین دو کشور به شکل فزاینده‌ای در حال رشد باشد. به این خاطر باید گفت علیرغم روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا، نه تنها از تنش در روابط دو کشور کاسته نشده بلکه نسبت به دوره ترامپ در مسیر منازعه و تقابل بیشتر نیز قرار گرفته است. از این رو باید انتظار داشت در آینده نیز روابط پکن و واشنگتن به سمت تنش بیشتر حرکت کند و موضوعات همکاری جویانه در روابط دو کشور مانند محیط زیست یا بیماری‌های واگیردار سبب نخواهد شد که رقابت‌های استراتژیک میان آمریکا و چین پنهان شود. هرچند چین هم اکنون نیز با رویکردی احتیاطی در مسیر رقابت با آمریکا حرکت می‌کند اما باید به این نکته نیز اشاره کرد که دولت چین در مقایسه با سال گذشته از پوشش احتیاطی خود خارج شده و به شکل عینی‌تری به دنبال مقابله با سیاست‌های آمریکا است.

 یارگیری راهبردی چین در رقابت با آمریکا

تجلی این سیاست چین را می‌توان در تغییر سیاست‌های این کشور ملاحظه کرد. چین در یک سال گذشته به شکل صریح‌تر از فیلیپین حمایت کرده، از صدور قطعنامه‌های شورای امنیت علیه دولت میانمار جلوگیری کرد و در عین حال مناسبات استراتژیک خود با پاکستان را توسعه داده و اخیرا نیز قرارداد ۲۵ ساله خود با ایران را علنی کرده است. در واقع در واکنش به سیاست‌های آمریکا مبنی بر یارگیری از دولت‌های منطقه برای مقابله با سیاست‌های چین، دولت پکن نیز به اقدام مشابه متوسل شده و به دنبال یارگیری‌های استراتژیک برای خود در رقابت با آمریکا برآمده است. به این خاطر باید گفت که معادلات سیاسی قدرت در حال ریشه گرفتن در شرق آسیا است و در سال‌های پیش رو کانون منازعه و رقابت میان قدرت‌های بزرگ، منطقه شرق آسیا خواهد بود. علاوه بر این دولت چین در کنار یارگیری میان کشورها متعهد به تقویت ظرفیت‌های اقتصادی و نظامی خود است. در این بین از یک سال گذشته که اقتصاد کشورهای مختلف و از جمله اقتصاد آمریکا به دلیل بیماری کرونا آسیب دیده، اقتصاد چین در حال رشد بوده است. همچنین این کشور اقداماتی را در عرصه ساخت ناوهای هواپیمابر و توسعه نفوذ خود در دریای جنوبی چین آغاز کرده است. به نظر می‌رسد به شکلی سریع پازل‌های رقابت استراتژیک میان چین و ایالات متحده آمریکا در حال چیده شدن است و دنیا باید همانند دوران جنگ سرد انتظار رقابتی جدید میان آمریکا و چین را داشته باشد و در عین حال همانگونه که رقابت‌های آمریکا و شوروی کل دنیا را تحت تاثیر خود قرار داد، رقابت‌های آمریکا و چین نیز می‌تواند منافع و امنیت بسیاری از کشورها را تحت تاثیر خود قرار دهد.