آیا احتمال دارد که بغداد چهارمین شرکت کننده محور ژئو سیاسی مسکو – تهران – دمشق شود؟ این مساله از جنبه آغاز سفر چهار روزه نوری المالکی، معاون اول رئیس جمهور عراق، به روسیه در روز ٢٣ ماه ژوئیه، از اهمیت خاصی برخوردار می شود. در آستانه سفر، این مهمان بلند پایه تفهیم کرد: بغداد آمادگی دارد تا امریکا را با چالش بکشد. به گفته او، عراقی ها با استقرار پایگاه های نظامی امریکا در این کشور مخالف هستند و آمادگی دارند تا تسلیحات روسیه را خریداری کنند.
در جریان سفر به مسکو، نوری المالکی، معاون اول رئیس جمهور عراق، با پرزیدنت ولادیمیر پوتین، سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، و والنتینا ماتوینکو، رئیس شورای فدراسیون روسیه، مذاکره خواهد کرد.
احتمال دارد که در زمان برگزاری دیدار در سطح عالی، پاسخ پرسش اصلی مشخص شود: شما عراقی ها با کی هستید، با امریکا و یا روسیه؟ تحقیقات مرکز Costs of War که توسط انستیتوی مطالعات بین المللی در دانشگاه براون انجام شده است، نشان داده است: مخارج امریکا در جنگ عراق بالغ بر دو تریلیون دلار بوده است که ١,٧ تریلیون دلار آن مستقیما صرف تامین مالی عملیات های نظامی و ۴٩٠ میلیارد دلار آن صرف هزینه های گوناگونی برای کهنه سربازان شده است.
از این رو، مشخص است که کاخ سفید و کنگره با صرف هزینه ای بالغ بر دو تریلیون دلاری از جیب مالیات دهندگان برای این عملیات نظامی بی معنا، تلاش خواهند کرد، دست به هر کاری بزنند تا بغداد از مدار نفوذ امریکا خارج نشود.
عراق دستکم از این نظر که دومین تولید کننده بزرگ نفت در اوپک به شمار می رود، در خاور نزدیک از موقعیت راهبردی برخوردار است: در حال حاضر، این کشور روزانه، در حدود پنج میلیون بشکه نفت استخراج می کند و تا سال ٢٠٢٠ میلادی، حجم استخراج نفت این کشور تا هشت میلیون بشکه خواهد رسید. این بدان معنا است که عراق از لحاظ حجم استخراج نفتی، به عربستان سعودی، رهبر در این عرصه، کاملا نزدیک خواهد شد.
و اگر این موضوع را مورد توجه قرار دهیم که امریکا در جنگ انرژی، علیه روسیه از نفت به عنوان سلاح سیاسی استفاده می کند، در آنصورت می توان چنین نتیجه گیری کرد: اگر عراق امریکا را به چالش بکشد و با پیوستن به محور مسکو – تهران – دمشق، آشکارا، به متحد نظامی روسیه تبدیل شود، این به معنای شکست جدی ژئو سیاسی امریکا در خلیج فارس خواهد بود.
احتمال به واقعیت پیوستن چنین سناریویی تا چه حد است؟ آیا بغداد رسمی جرات مخالفت با واشنگتن را خواهد داشت؟ از مصاحبه نوری المالکی، معاون اول رئیس جمهور عراق، با خبرگزاری «ریانووستی» در آستانه سفر وی به مسکو، می توان چنین نتیجه گیری کرد: دولت عراق برای مدعی شدن در قبال ابر قدرت آن سوی اقیانوس ها به اندازه کافی انگیزه دارد.
سیاست امریکا در خاور نزدیک – در عراق و سوریه – می توانست فاجعه بار باشد، البته اگر روسیه در این امور مداخله نمی کرد. این عقیده معاون اول رئیس جمهور عراق است. نوری المالکی گفت: «پیشتر گفته ام و مجددا نیز تکرار می کنم: اگر موضع روسیه نبود، منطقه به طور کامل نابود می شد. بدون رویکرد روسیه در مساله سوریه که با رویکرد امریکا متفاوت است، نقشه نوین و غیر متعارفی یافته می شد و رژیم سوریه سرنگون می شد و در سایه آن، تروریست ها فعال تر می شدند و نقشه منطقه به طور کلی تغییر می کرد و در نهایت، باعث سرنگونی بغداد می شد».
در این میان، معاون اول رئیس جمهور عراق خواست تا در رابطه با پیروزی به اصطلاح نظامی امریکا در موصل دچار شور و وجد نشوند. او اعلام کرد: «بلی، امریکایی ها با نیروی هوایی خود از ما حمایت کردند، اما خدمات اصلی را سربازان عراقی، چریک های مردمی و نیروی هوایی ارتش عراق انجام دادند. افزون بر این که هنوز، پیروزی نهائی بر داعش (سازمان ممنوع اعلام شده در روسیه) در موصل حاصل نشده است و در آنجا، هنوز، تروریست ها حضور دارند».
در رابطه با حفظ حضور نظامی امریکا در خاک عراق باید گفت که بغداد در این زمینه تردیدهایی دارد.
از جمله، نوری المالکی به صراحت اعلام کرده که افکار عمومی کشورش با استقرار پایگاه های نظامی امریکا در کشور مخالف است. نیکولای سوخوف، کارمند علمی ارشد انستیتوی خاور شناسی آکادمی علوم روسیه، معتقد است: «این بیانات معاون اول رئیس جمهور عراق نشانگر رشد گرایش های ضد امریکایی در این کشور است».
به اعتقاد این کارشناس، تجاوزات امریکا علیه عراق که در جریان آن، صدام حسین سرنگون شد، باعث بروز هرج و مرج در این کشور شد و در حال حاضر، این کشور تکه تکه و نابود شده است. در این میان، هم در میان شیعیان و هم، سنی ها تمایلات ضد امریکایی مشهود است.
یکی از عواملی که نشان می دهد عراق دیگر مانند عربستان سعودی و کویت، متحد مطمئن نظامی امریکا در منطقه نیست، همکاری بغداد با مسکو در زمینه تدافعی است.
گفتنی است که در سال ٢٠١٢ میلادی، روسیه و عراق بسته توافق هایی را در محور همکاری نظامی – فنی به ارزش ۴,٣ میلیارد دلاری امضا کردند. براساس مفاد این قرارداد، روسیه ارسال ۴٣ فروند هلیکوپتر «می – ٣۵ ام» و «می – ٢٨ ان ای» (شکارچی شب) را آغاز کرده است.
در ماه مه سال ٢٠١۴ میلادی، عراق با روسیه توافقنامه پیرامون ارسال بیش از ١٠ فروند هواپیماهای جنگنده «سوخوی – ٢۵» را امضا کرد. در ماه اکتبر سال ٢٠١۴ میلادی، مسکو سری عظیمی از سیستم های مدرن دفاع ضد موشکی خود را به بغداد ارسال کرد. در ماه ژوئن سال ٢٠١۵ میلادی، خالد العبیدی، وزیر دفاع عراق، و الکساندر فومین، رئیس سرویس فدرال روسیه در امور همکاری های نظامی و فنی، توافقنامه پیرامون همکاری در عرصه نظامی و فنی را امضا کردند. در ژوئن سال ٢٠١٧ میلادی، روسیه و عراق قرارداد مربوط به ارسال تانک های «تی – ٩٠» به بغداد را منعقد کردند.
بدین ترتیب، تاریخچه ارسال تسلیحات روسیه و عراق نشان می دهد که پنتاگون برای نگرانی هایش دلیل دارد. با وجود آن که بغداد می توانست هلیکوپترها، تانک ها و یا سیستم های دفاع ضد موشکی امریکایی را خریداری کند، اما ترجیح می دهد، تسلیحات روسی را خریداری کند.
یکی دیگر از عوامل نگران کننده برای واشنگتن: همکاری نظامی عراق با ایران است. در روز شنبه ٢٢ ماه ژوئن، عرفان الحیالی، وزیر دفاع عراق، به تهران سفر کرد و در آنجا، با حسین دهقان، همتای ایرانی خود، پیرامون همکاری در زمینه تدافعی میان دو کشور، یادداشت تفاهمی امضا کرد.
این مسائل به خودی خود، می تواند به معنایی سیلی بغداد به واشنگتن تلقی شود. دونالد ترامپ تهران را پشتیبان مالی تروریسم معرفی می کند و متحدان امریکا را برای به انزوا کشاندن رژیم ایران فرا می خواند و در این میان، بغداد با تهران توافقنامه پیرامون همکاری نظامی را امضا می کند. این حقیقت نشانگر شکست دیپلماسی امریکا در عراق است.

 منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ وارشاداسلامی