دکتر غلامرضا خواجی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به کاندید شدن مجدد گوترش برای دبیر کلی سازمان ملل، با بیان اینکه اساساً ساختار انتخاب دبیرکل سازمان ملل متحد به‌طور رسمی و مستقیم تحت نظر پنج عضو دارای حق وتو است، خاطرنشان کرد: با بررسی دوره‌های مختلف می‌بینیم، به‌ندرت دبیر کلی در این سازمان حضورداشته که کاملا مستقل عمل کرده است.

وی افزود: شاید مثلاً دریکی – دو مورد یک سری حرکت‌هایی کردند، مثلاً گزارش‌های اصلاحی تهیه‌شده ولی غالباً دبیران کل سازمان ملل نتوانسته‌اند اهدافی که در منشور سازمان تصویب، نگاشته و منتشرشده را عملی کنند. متأسفانه اهداف و اصول پیش بینی شده در منشور کارآمدی و کارایی نداشته است.

این استاد دانشگاه ضمن تشریح وظایف متعددی که دبیر کل سازمان ملل بر اساس قوانین بر عهده دارد، یکی از دلایل ناکارآمدی، مسئولیت‌های بسیار زیاد عنوان کرد و گفت: به‌طور ساختاری دبیر کل مسئولیت‌هایی بر عهده دارد و نمی‌تواند آن‌ها را انجام دهد، لذا کارایی‌اش پایین می‌آید، البته شاید هم عمداً این شرایط برای او در نظر گرفته شده است.

دبیر کل سازمان ملل در کنترل پنج قدرت دارای حق وتو

وی با بیان اینکه در انتخاب دبیر کل حتماً باید پنج عضو دائمی دارای حق وتو در شورای امنیت موافق باشند، ادامه داد: در مورد دیگر پست‌ها هم این مسئله وجود دارد، مثلاً در مورد معاونت مالی سازمان ملل فرانسوی‌ها خیلی حساس هستند، از قبل افراد را تعیین می‌کنند و از مدت‌ها قبل می‌گویند معاون مالی سازمان برای دوره‌های بعد هم فلانی خواهد بود. در مورد مسائل اجتماعی و سیاسی انگلستان کاندیدا مطرح می‌کند. در مورد مسائل بحرانی و نظامی هم آمریکایی‌ها قبلاً چند نفر را تعیین می‌کنند.

دبیر کل کارآمدی لازم را ندارد

خواجی اضافه کرد: وقتی نقش دبیر کل سازمان ملل را کالبدشکافی می‌کنیم، داخلش یک آمریکا، یک انگلیس، یک فرانسه است یک مقدار هم چین و روسیه! بنابراین دبیر کل عملاً نمی‌تواند کارآمدی لازم را داشته باشد.

وی با انتقاد از عملکرد ضعیف گوترش به‌عنوان دبیر کل سازمان ملل در قبال برخی مسائل مهم بین‌المللی، ادامه داد: در این دوره چند بحران جدی در سطح بین‌الملل رخ داد، ازجمله مسئله داعش که فقط بحث جریان انحرافی نبود و واقعاً یک دولت درست کردند و برخی کشورها مثل عربستان و امارات دست به اقداماتی برای شناسایی و رسمیت بخشیدن به آن‌ها زندند. هیچ کشوری مانع این حرکت تروریستی نمی‌شد جز جمهوری اسلامی ایران که با رشادت و قدرت ایستاد و شهدایی در این راه کشور داد.

این استاد حقوق بین‌الملل گفت: متأسفانه دبیر کل سازمان ملل هیچ اقدامی در این راستا نکرد و هیچ نیرویی هم برای کمک به حل این مسئله نفرستاد. این‌ها یکی از وظایف دبیر کل است که متأسفانه در این قضیه کاملاً ناموفق ارزیابی می‌شود.

خواجی با اشاره به ناکارآمدی گوترش در قبال اقداماتی که آمریکا و رژیم صهیونیستی در دوره ترامپ علیه مسئله فلسطین انجام دادند، تأکید کرد: دبیر کل سازمان ملل در این موضوع کاملاً نقش انفعالی را بازی کرد. در ارتباط با عراق هم می‌بینیم که آمریکایی‌ها وارد عراق شدند و بیرون نمی‌روند! دبیر کل سازمان ملل چه اقدامی برای حل این قضیه کرد؟

وی با بیان اینکه در چهار سال حضور ترامپ در کاخ سفید، نقش دبیر کل سازمان ملل بسیار کم‌رنگ بود، گفت: در بحث موشک‌های بالستیک ایران هم باید در نظر داشت، هر کشوری حق دارد موشک بالستیک داشته باشد، واقعاً به هیچ کشوری مربوط نیست که بخواهد مانع کشور دیگری شود؛ اما آمریکایی‌ها هر چه در توان داشتند علیه ایران انجام دادند و گویا که اصلاً دبیر کل سازمان ملل وجود ندارد.

ضعف عملکرد دبیرکل در قبال پرونده ترور شهید سلیمانی

خواجی همچنین به ضعف عملکرد گوترش در خصوص ترور شهید سپهبد سلیمانی اشاره کرد و توضیح داد: این مسئله‌ای بسیار بحث برانگیز است که باید بیشتر روی آن تحلیل شود. این اقدام آمریکا نقض حقوق بین‌الملل عمومی، نقض حقوق دیپلماتیک، نقض کنوانسیون 1961 و 1963 و به‌طور مشخص 1961، نقض کنوانسیون‌های حقوق بشر و نقض کنوانسیون‌های دیپلماتیک بود. دبیر کل سازمان ملل می‌توانست در این مورد نقش مؤثری ایفا کند؛ اما به دلیل تحت تأثیر آمریکا و دیگر قدرت‌ها بودن،‌ متأسفانه بدترین عملکرد را از خود در قضیه ترور شهید سلیمانی و برخی مسائل دیگر به‌جا گذاشت.

انتظارات از دبیر کل آتی

این استاد دانشگاه با اشاره به انتظارات از دبیر کل آتی سازمان ملل، تصریح کرد: نقش اول دبیر کل سازمان ملل این است که درزمینه تامین و تضمین صلح و امنیت بین‌الملل فعالیت کند، چون وقتی در عراق ترور شهید سلیمانی انجام شد، چه تضمینی برای امنیت در منطقه ما وجود دارد که فرمانده نظامی دیگری در سوریه، عراق و کشورهای اطراف ما ترور نشود! او چه ضمانتی می‌تواند بدهد که فردا یک فرمانده عراقی، سوری، ایرانی و روسی و یا آمریکایی در منطقه به‌راحتی ترور نشوند.