حسن رستمی * 

عربستان و متحدینش به اتهام حمایت قطر از تروریسم، بی ثباتی در منطقه  و دخالت در امور این کشورها با دوحه قطع روابط اقتصادی کردند؛ اتهامی که قطر آن را بی اساس و در حد ادعا دانسته که به عقیده دوحه پایه و اساسی ندارد.

این چهار کشور در ابتدا فشارهای رسانه های گسترده ای را علیه قطر برای تن دادن به خواسته هایشان آغاز کردند و به گفته “سیف بن أحمد آل ثانی”  رئیس ارتباطات دولت قطر، میلیون ها دلار در این راه هزینه کردند(مدیر الاتصالات الحکومیه القطریه) ولی این فشارها به جایی نرسید.

بعد از آن عربستان و سه کشور دنباله روی وی، شروط 13 گانه ای را علیه قطر وضع کردند و در عین حال تهدید کردند که در صورتی که دوحه  به این خواسته‌ها تن ندهد باید منتظر عواقب و پیامدهای آن باشد.

در مقابل قطر با در پیش گرفتن دیپلماسی فعال در عرصه بین الملل وگسترش روابط با کشورهای ترکیه و ایران سعی کرد که از این فشارها بکاهد و اقدام جدید این کشور در اعزام سفیر جدید خود به تهران را می توان در این راستا ارزیابی کرد.

به نظر می رسد که سعودی ها در این بازی در دام آمریکایی ها قرار گرفته‌اند. تصور اولیه عربستان سعودی این بود که آمریکا این کشور را در اعمال فشار علیه قطر تنها نخواهد گذاشت ولی سیر تحولات بعدی اشتباه محاسباتی سعودی ها را برملا کرد. آمریکا علاوه بر اینکه قرار داد نظامی هنگفتی را با عربستان به امضا رساند در عین حال با قطر نیز قرارداد مشابهی را امضا کرد و نیز یک یادداشت تفاهم همکاری در مبارزه با حمایت مالی از تروریسم با دوحه منعقد کرد و در عین حال برای دلجویی طرف سعودی اعلام کرد که مقامات قطری خود را ملزم به تعهد در چارچوب این توافقنامه می‌دانند.

حال پس از گذشت قریب به سه ماه از این بحران، عربستان نتوانست یک کشور عربی کوچک را وادار به تن دادن به خواسته های خود کند همان طور که در جنگ یمن این امر اتفاق افتاد و عربستان سعودی نتوانست به اهداف از پیش تعیین شده خود در این جنگ دست یابد و زمزمه‌های خروج “خفت بار” از این جنگ به گوش می رسد.

“شکست پشت شکست” کلید واژه‌ که با  سیاست‌های عربستان سعودی در منطقه مانوس و خو گرفته است، بلندپروازی مقامات سعودی سرانجام کار دست مقامات این کشور داد و هیچ یک از پرونده های منطقه ایش به سرانجام نرسید و مشکلات اقتصادی و اخیرا اعتراضات داخلی در مناطق شیعه نشین را باید بر همه این مشکلات افزود و در یک کلام می توان گفت که سیاست های عربستان در قبال قطر گرچه مشکلات اقتصادی را برای مردم این کشور ایجاد کرد ولی عملا به شکست انجامید و نتوانست قطر را کاملا به تسلیم وادار کند.

علاوه بر این، این بحران باعث شد که عربستان نقش و اقتدار خود را برای رهبری کشورهای عربی از دست بدهد و جایگاه این کشور در بین کشورهای عربی و اسلامی متزلزل شود به طوری که عمان و کویت سعی می کنند که سیاست مستقلی را در منطقه در پیش بگیرند یا حداقل خود را از پیامدهای این سیاست مصون نگه دارند.

مهم تر آنکه عربستان فاقد استراتژی منسجم و هماهنگ در برخورد با قطر است و فشارهای رسانه‌ای و اقتصادی علیه دوحه عملا به شکست انجامیده است  و تحریم ها علیه قطر تاثیر چندانی نگذاشته و بر خلاف تلاش هایی که برای دور کردن قطر از ایران صورت گرفته و یکی از شروط کشورهای تحریم کننده،  کاهش سطح روابط دیپلماتیک با ایران بود که عملا این هم نتیجه عکس داد و قطر را بیشتر به ایران نزدیک کرد.

کارشناس مسائل خاورمیانه* 

منبع: تسنیم