در زمانی که نهادهای حکومتی در بغداد برای برخورد با همه پرسی استقلال اقلیم کردستان به روش های قانونی و قانون اساسی متوسل شده اند؛ نشانه های نزدیک شدن این کشور به انکارا و تهران افزایش یافته است. علی شمخانی مقام مسئول بلند پایه ایرانی دیروز گفت کشورش نقشه راهی را برای مقابله با تجزیه عراق آماده کرده است.
از نیمه های شب گذشته بغداد و اربیل برای کنترل صحنه “پس از برگزاری همه پرسی” در انتظار به سر می برند با وجود این که پس از اعلام کمیته عالی انتخابات مبنی بر رای مثبت بیش از ٩٢ درصد از شرکت کنندگان در همه پرسی برای جدایی از عراق؛دو طرف برای نشان دادن ورق های بیشتر به منظور آمادگی برای تحولات آتی تلاش می کنند.
در این میان خطوط هوایی مصر، لبنان، اردن، ترکیه و دبی تعلیق پروازهای خود به اقلیم کردستان و بالعکس را از بامداد روز جمعه اعلام کردند، این امر بنا به درخواست مقامات عراق صورت گرفته است و تا زمانی که اربیل کنترل دو فرودگاه اربیل و سلیمانیه را به مقامات عراقی تحویل ندهد، ادامه خواهد یافت.
در هنگام نشست پارلمان عراق با حضور نخست وزیر حیدر العبادی که نمایندگان کرد در آن شرکت نکردند، نمایندگان طرحی را تصویب کردند که طبق آن دولت به گسترش نیروهای این کشور در مناطق مورد اختلاف با اقلیم کردستان و سیطره بر چاه های نفت آن از جمله استان کرکوک ملزم می شود. این مصوبه طبق متنی که خبرگزاری آناتولی ترکیه منتشر کرد فرمانده کل نیروهای مسلح یعنی نخست وزیر را به اتخاذ تمام تدابیر مندرج در قانون اساسی و دیگر قوانین برای پاسداری از عراق و حمایت شهروندان و صدور دستورات به نیروهای امنیتی برای بازگشت و استقرار در تمام مناطق مورد اختلاف از جمله کرکوک طبق وضعیت پیش از تاریخ ١٠ ژوئن ٢٠١۴ یعنی تاریخ سقوط شهر موصل به دست داعش ملزم می شود. همچنین این مصوبه خواستار فراخواندن سفرا و نمایندگان کشورهایی شد که در این اقلیم نمایندگی دارند تا بستن و انتقال این نمایندگی ها به خارج از این منطقه به آن ها ابلاغ شود.
همچنین در متن این مصوبه از رئیس جمهور کرد عراق فواد معصوم خواسته شده است که به وظایف خود طبق قانون اساسی در جهت حفظ استقلال، حاکمیت، وحدت و یکپارچگی سرزمینی عراق عمل کند و بر لزوم عدم قبول گفتگوی مشروط از سوی حکومت بلکه تنها پس از لغو نتایج همه پرسی تاکید شده است. منابع عراقی گفتند نمایندگان کرد با سلیم الجبوری رئیس پارلمان با هدف دعوت به انجام گفتگو مکاتبه کرده اند.
با وجود این که منابع کرد این تصمیم را “به مثابه اعلام جنگ” دانستند؛ نهادهای عراقی برای تمکیل اقدامات و رویارویی با همه پرسی به روش های قانونی و قانون اساسی تلاش می کنند. در این میان توده مردم عراق خشمگین هستند و تا حدودی دولت را مسئول عدم برخورد قاطع با طرح بارزانی می دانند.
در مقابل تهدیدها بغداد که تا مرز توسل به نیروی نظامی طبق گفته مسئولان رسمی این کشور پیش می رد؛ “شعار استقبال از مذاکره و گفتگو” از سوی مقامات اریبل مطرح می شود چون مسئولان کرد نزدیک به تیم بارزانی هنگام صحبت با آن ها، در باره امکانات بغداد و توانایی اش بر تحمیل یک واقعیت نظامی در مقابله با پیشمرگه ابراز تردید می کنند. مقامات نزدیک به بارزانی لحن شدید العبادی را در چارچوب فشارهایی تلقی می کنند که وی از سوی رقیب خود یعنی نوری المالکی و تیم او در معرض آن قرار دارد و می افزایند ما مواضع دولت را جدی نمی گیریم.
آن ها می گویند مسائل در مرحله پس از همه پرسی باید به صورت طبیعی در جریان باشد به این علت که این همه پرسی از نظر قانونی الزام آور نیست و به معنای جدایی مستقیم نمی باشد در نتیجه دولت نباید سقف خواسته های خود را بالا ببرد؛ به نظر می رسد برخی در اربیل در انتظار موضع گیری مرجعیت دینی در عراق می باشند.
در سطح منطقه ای، افزایش میزان اطمینان در لحن مسئولان عراقی بلند پایه در قبال هدف های آنکارا قابل توجه به نظر می رسد و از افزایش سطح همکاری صحبت می کنند. همین مسئله درباره تهران نیز صدق می کند با وجود ابهام ها و مسایلی که اخیرا در روابط بغداد- تهران ظاهر شده است.
بغداد به ناچار باید روی موضع منطقه ای تقریبا یکپارچه یا حداقل سه جانبه از سوی ترکیه و ایران تحت عنوان “ایجاد مانع در برابر پیامدهای همه پرسی و کنترل افسار گسیختگی بارزانی” حساب کند و این در زمانی است که ناظران مسایل در انتظار ماهیت موضع گیری هستند که قرار است امروز از دیدار سران ترکیه و روسیه یعنی رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین در خلال دیدار این دو در ترکیه، صورت گیرد.
در این میان دیروز مسئله قابل توجه این بود که از علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نقل شد ، نقشه راهی از سوی کشورش برای مقابله با تجزیه عراق پس از این همه پرسی غیر قانونی، ترسیم شده است”. جبار کوچکی نژاد، نماینده ایران در گفتگو با خبرگزاری مهر گفت” شمخانی در نشست غیر علنی پارلمان از ترسیم نقشه راهی جدید با هدف حفظ یکپارچگی عراق خبر داده است”. کوچکی نژاد توضیح داد در طی این نشست بر ادامه همکاری میان دولت مرکزی عراق، ایران و ترکیه تاکید شده است که با فعالیت در جهت جلوگیری از این همه پرسی غیر قانونی آغاز شد. همپنین شمخانی به موضوع دیدارهایی با برخی از گروه ها در اقلیم کردستان در کنار اعمال تحریم ها و محاصره در این مرحله جدید پرداخت… شمخانی تصریح کرد دولت مرکزی عراق باید خواسته های خود را آشکارا از نهادهای بین المللی، ترکیه و ایران اعلام کند”.
سیاستمداران هنگام صحبت از تحولات در بغداد و انتظار در قبال تحولات جدید به برجستگی نقش رئیس ستاد ارتش عراق سپهبد عثمان الغانمی در مرحله کنونی اشاره می کنند به این ترتیب که پس از سفر چند روز پیش خود به آنکارا دیروز به تهران سفر کرد و پس از دیدار با همتای ایرانی خود محمد باقری، این مسئول ایرانی موضع گیری واضحی انجام داد و گفت” دو کشور مواضع مشترکی درباره مخالفت با همه پرسی دارند و تهران با تغییر جغرافیایی در عراق مخالف است” .وی افزود کشورش آماده هرگونه همکاری با طرف عراقی در مرزهای مشترک دو کشور است. لازم به ذکر است طبق اعلام دو روز گذشته ایران، رئیس ستاد ارتش ترکیه، ژنرال هلوسی آکار در راس هیئتی بلند پایه هفته آینده به تهران سفر خواهد کرد.

منبع: اداره کل رسانه های خارجی وزارت فرهنگ