شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل شبه قاره گفت: هند و امارات متحده عربی کار بر روی اولین مرحله از ایجاد کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا معروف به کریدور آی‌مک (عرب‌مِد) که به عنوان مسیری جایگزین برای تنگه هرمز و طرح جاده ابریشم چین معرفی شده بود را آغاز کرده‌اند. اگرچه برخی گمانه‌زنی‌ها مطرح است که با ادامه جنگ در غزه و التهاب در خاورمیانه، ممکن است کار بر روی این کریدور به حاشیه رانده شود.
شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: رژیم صهیونیستی درصدد «بهره‌برداری روانی» از مسائل اخیر منطقه، برای انحراف افکار عمومی جهانی از جنایات این رژیم در غزه است. بررسی فضای حاکم بر محافل سیاسی و رسانه‌ای رژیم صهیونیستی و مراکز همسو با آن در سطح منطقه و بین‌الملل نشان می‌دهد که این رژیم، به‌دنبال «برجسته و غالب‌سازی» تنش‌های اخیر با جمهوری اسلامی ایران است تا فشار سنگینی که را که در افکار عمومی داخلی، منطقه‌ای، بین‌المللی و حتی دولت‌های اروپایی علیه جنگ غزه ایجاد شده است، را کاهش دهد.
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل غرب آسیا گفت: جمهوری اسلامی ایران در واپسین ساعات 26 فروردین، حمله‌ای موشکی و پهپادی را علیه سرزمین‌های اشغالی آغاز کرد که تا صبح روز بعد ادامه داشت. این در حالی بود که علی رغم اطلاع‌رسانی قبلی ایران به برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای درباره قطعی بودن پاسخ و اقدام نظامی کشورمان، آمریکا و رژیم اسرائیل نتوانستند مانع از انجام این حمله شوند.
برپایی نمایشگاهی از تسلیحات و تجهیزات جنگی که در عملیات نظامی ویژه روسیه در اوکراین به دست نظامیان روس افتاده است، با استقبال شمار قابل توجهی از شهروندان مسکو در نخستین روز نمایشگاه همراه شد. جمعی از شهروندان مسکو با حضور در پارک پیروزی، از این تجهیزات دیدن کردند و با آنها عکس یادگاری گرفتند. این نمایشگاه تسلیحات ضبط شده متعلق به اوکراین و ۱۱ کشور حامی کی‌یف در مصاف نظامی با روسیه را نشان می‌دهد. منبع: ایرنا
داود احمدزاده*
اختلاف و تنش در روابط طرفین در حالی سیر صعودی به خود گرفته است که به نظر میرسد رژیم صهیونیستی بیشترین بهره را از وضعیت موجود می‌برد. در عین حال، عربستان نیز در وضعیت فعلی با ارتباطات پنهان و لابی‌گری توانسته است از ظرفیت‌های این رژیم برای ترویج فضای ایران هراسی و امنیتی جلوه دادن پرونده صلح آمیز هسته‌ای ایران استفاده کند و این امر یکی از مهمترین چالش‌های تهران در موضوع مدیریت روابط با همسایگان جنوبی به ویژه عربستان سعودی است. براین اساس، اولین هدف کوتاه مدت ایران در مورد عربستان و کشورهای بحرین و امارات، می بایست جلوگیری از احتمال تشدید درگیری‌ها و تصاعد بحران باشد و در مرحله دوم نیز اولویت سیاست خارجی را باید در روند اعتمادسازی و مشارکت بر اساس مدل برد – برد پیش برد. در این زمینه اتکای دقیق به نظرات کارشناسان سیاسی، استفاده از مدل واقع گرایانه و عملیاتی و رسیدن به یک توافق و موازنه مثبت با عربستان، ضروری به نظر میرسد. همچنین ایران باید از هرگونه اجماع سازی بیشتر میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس در مورد اختلافات منطقه‌ای علیه خود جلوگیری کند. لذا استراتژی ایران در وضعیت فعلی باید بر اساس همکاری‌های متقابل و فراتر از آن، یک راهبرد مشارکت جویانه برای امنیت مشاع منطقه خلیج فارس ترسیم گردد. همچنین به نظر میرسد با توجه به اختلافات درونی میان شورای همکاری خلیج فارس و خروج احتمالی قطر از این شورا، روند طبیعی اوضاع به نفع ایران پیش برود و لذا لازم نیست که تهران موضع جانبدارانه در قبال قطر در این ارتباط اتخاذ کند. یعنی باید سیاست عدم مداخله در پیش گرفته شود.
موضوع دیگر در مورد تبیین دقیق مواضع هسته‌ای ایران برای کشورهای منطقه به ویژه شورای همکاری خلیج فارس است. متاسفانه عربستان سعودی در کنار رژیم صهیونیستی همواره تلاش کرده است پس از برجام، ایران را همچنان به عنوان ناقض امنیت منطقه و کشور مداخله گر در امور کشورهای همسایه معرفی کند. در هر صورت تبیین دقیق مواضع اصولی ایران می‌تواند روند همکاری‌ها و اعمال سیاست‌های سازنده ایران را با موفقیت بیشتری همراه سازد. این مسئله باید در اولویت‌های کوتاه مدت ایران مورد بررسی قرار گیرد.
در اولویت‌های کوتاه مدت، تنش‌زدایی بیشتر با کشورهای عربی بخصوص با عربستان و کشورهای همسو با آن، از طریق گسترش همکاری‌ها در سطح اقتصادی و مسائل فرهنگی می‌تواند مانع از شکل‌گیری ائتلاف عربی-عبری قلمداد شود. همکاری منطقه‌ای برای مهار افراط گرایی و فرقه‌گرایی و اختلافات مذهبی که از سوی گروه‌های تکفیری به ویژه داعش در منطقه پیگیری می‌شود نیز جزء اولویت‌های فوری است.
این همکاری‌ها در صورت اهتمام عربستان و کشورهای همپیمان آن می‌تواند به روند صلح‌سازی و امنیت پایدار در منطقه آشوب زده خاورمیانه کمک بسزایی کند.
در میان مدت برای برون رفت از این مشکلات می‌توان به برخی از گزینه‌ها اشاره کرد که مهمترین آن عبارت است از کاستن تدریجی ظرفیت‌های خصومت ساز آمریکایی- اسرائیلی از طریق همکاری‌های منطقه‌ای و تبدیل آن به توانمندی‌های منطقه‌ای. به این صورت که با گسترش روابط در حوزه اقتصادی و ایجاد امنیت پایدار دوجانبه و چندجانبه در روابط با همسایگان عربی، می‌توان از میزان خصومت‌ها و منازعات کاست. همچنین تقویت دیپلماسی عمومی که به عنوان یک ظرفیت بهینه می‌تواند تصویر روشنی از ایران و ایرانیان را در نزد افکار عمومی جهان عرب ارتقا بخشد باید در میان مدت مورد توجه باشد؛ تصویری که در نتیجه تبلیغات ضدایرانی و ضدشیعی در رسانه‌های عربی ایجاد شده متاسفانه هم شان جایگاه مردم ایران اسلامی نیست. لذا دیپلماسی فرهنگی و گسترش مراودات دانشگاه با کشورهای عربی می‌تواند مسیر روشنی برای رسیدن به این استراتژی و زدودن پروژه ایران هراسی در منطقه باشد.
در بلند مدت نیز می‌توان به ارتقای ظرفیت ساختاری و کارکردی دستگاه سیاست خارجی و آماده سازی آن برای تعامل با چالش‌های این حوزه در شرایط موجود اشاره کرد. این مسئله یکی از برنامه‌های بلند مدت ایران اسلامی در مقابل کشورهای عربی می‌تواند قلمداد شود.
تحقق کامل این سیاست منوط به محوریت اقتصاد در این حوزه از طریق دیپلماسی اقتصادی فعال برای جذب سرمایه گذاری و گشودن بازارهای جدید است.
باید اضافه کرد که ایران و کشورهای منطقه به ویژه عربستان به رغم اختلافات در حوزه خارجی و عدم تطابق در اولویت‌ها و بحران‌های منطقه‌ای، از ظرفیت‌های کلان در بحث اقتصادی و همکاری‌های متقابل در حوزه‌های نفتی و گازی برخوردار هستند. استفاده از این ظرفیت‌ها ضمن تبدیل کردن این منطقه به قطب اقتصادی و ترانزیتی می‌تواند از گسترش منازعات و تصاعد بحران جلوگیری کند.
کارشناس مسائل خاورمیانه*
0 Comments