جدیدترین مطالب
تغییرات ژئوپلیتیک در حال ظهور در شاخ آفریقا
شورای راهبردی آنلاین-رصد: منطقه شاخ آفریقا اخیرا در پی امضای دو توافقنامه، شاهد شکل گیری طوفانی دیپلماتیک بوده است که باعث شد دو مساله منطقهای اهمیت بیشتری پیدا کند: تمایل دیرینه اتیوپی برای دسترسی به دریا و وضعیت نامشخص سومالی لند. پرداختن همزمان به این مسائل به دلیل تنشهای منطقهای و ژئوپلیتیک نظیر درگیری اتیوپی-تیگری، جنگ داخلی سودان و ادامه تنشها بر سر ساخت سد بزرگ رنسانس توسط اتیوپی بر روی رود نیل کاری دشوار است.
تحلیلی بر تلاش آمریکا و چین برای تقویت توانمندیهای نظامی متقابل
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل راهبردی گفت: نیروی دریایی آمریکا پروژهای را با هدف تبدیل سکوهای نفتی مازاد به پایگاههای دفاع موشکی متحرک در اقیانوس آرام و برای مواجه با تهدیدات چین در دستور کار قرار داده است. این سکوها قرار است در پاسخ به تهدیدات موشکی فزاینده چین در منطقه اقیانوس آرام مستقر شوند. انتظار میرود سکوهای تبدیل شده به پایگاه دفاع موشکی، نقش مهمی در افزایش قابلیتهای دفاع هوایی ایالات متحده و کمک به ماموریتهای ضربتی این کشور ایفا کنند.
عقبنشینی نیروهای روسیه از قفقاز جنوبی؛ راهبرد یا تاکتیک؟
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل قفقاز گفت: به دنبال انتشار خبری مبنی بر آنکه کرملین به طور ضمنی تأیید کرد که صلحبانان روس از منطقه قرهباغ عقب میکشند و سلاحها و تجهیزات خود را به همراه میبرند، این پرسش به طور جدی مطرح است که آیا روسیه میخواهد منطقه قفقاز جنوبی را به غرب واگذار کند؟
اهمیت راهبردی کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل شبه قاره گفت: هند و امارات متحده عربی کار بر روی اولین مرحله از ایجاد کریدور اقتصادی هند – خاورمیانه – اروپا معروف به کریدور آیمک (عربمِد) که به عنوان مسیری جایگزین برای تنگه هرمز و طرح جاده ابریشم چین معرفی شده بود را آغاز کردهاند. اگرچه برخی گمانهزنیها مطرح است که با ادامه جنگ در غزه و التهاب در خاورمیانه، ممکن است کار بر روی این کریدور به حاشیه رانده شود.
أحدث المقالات
تغییرات ژئوپلیتیک در حال ظهور در شاخ آفریقا
شورای راهبردی آنلاین-رصد: منطقه شاخ آفریقا اخیرا در پی امضای دو توافقنامه، شاهد شکل گیری طوفانی دیپلماتیک بوده است که باعث شد دو مساله منطقهای اهمیت بیشتری پیدا کند: تمایل دیرینه اتیوپی برای دسترسی به دریا و وضعیت نامشخص سومالی لند. پرداختن همزمان به این مسائل به دلیل تنشهای منطقهای و ژئوپلیتیک نظیر درگیری اتیوپی-تیگری، جنگ داخلی سودان و ادامه تنشها بر سر ساخت سد بزرگ رنسانس توسط اتیوپی بر روی رود نیل کاری دشوار است.
تحلیلی بر تلاش آمریکا و چین برای تقویت توانمندیهای نظامی متقابل
شورای راهبردی آنلاین – گفتگو: یک کارشناس مسائل راهبردی گفت: نیروی دریایی آمریکا پروژهای را با هدف تبدیل سکوهای نفتی مازاد به پایگاههای دفاع موشکی متحرک در اقیانوس آرام و برای مواجه با تهدیدات چین در دستور کار قرار داده است. این سکوها قرار است در پاسخ به تهدیدات موشکی فزاینده چین در منطقه اقیانوس آرام مستقر شوند. انتظار میرود سکوهای تبدیل شده به پایگاه دفاع موشکی، نقش مهمی در افزایش قابلیتهای دفاع هوایی ایالات متحده و کمک به ماموریتهای ضربتی این کشور ایفا کنند.
طرح پوتین برای سوریه
دیمیتری ترنین، رئیس مرکز کارنگی مسکو در مقالهای که روی پایگاه اینترنتی این اندیشکده منتشر شد، نوشت: در 22 نوامبر 2017، سران ایران، روسیه و ترکیه در شهر سوچی گرد هم آمدند تا درباره آینده سوریه تبادل نظر کنند و در 28 نوامبر امسال، آخرین دور گفتگوها بین نمایندگان دولت سوریه و مخالفان با میانجیگری سازمان ملل در ژنو برگزار شد. برنامهریزی شدهاست که دور دیگری از گفتگوها در اوایل سال میلادی آینده در سوچی انجام شود.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، با مداخله نظامی و مانورهای دیپلماتیک، کشور متبوع خود را به یکی از بازیگران عمده در جنگ سوریه تبدیل کردهاست. روسیه، در سپتامبر 2015، با هدف شکست دولت اسلامی به سوریه وارد شد و نظامیان خود را به این کشور گسیل داشت. روسیه، علاوهبر مداخله نظامی در سوریه، جلوی هرگونه تلاش سیاسی را برای تغییر رژیم سوریه توسط بازیگرانی همچون آمریکا و عربستان گرفت. اکنون که بیش از دو سال از آن زمان گذشته است، مداخله نظامی مسکو در سوریه جواب داده و تحرکات نظامی روسیه در سوریه موثر واقع شدهاست: اسد ابقا شده و داعش شکست خوردهاست. جنگ هنوز تمام نشدهاست، اما بطور فزایندهای تمرکز بر تصمیمگیری درباره آینده سیاسی این کشور قرار دارد. روسیه قادر نخواهد بود برنامهریزی درباره آینده سیاسی سوریه را به تنهایی انجام دهد یا با متحدانش همچون ایران و ترکیه به سرانجام برساند. اما همانگونه که در جنگ سوریه مداخله کرده و نقش موثری داشتهاست، در برقراری صلح در این کشور نیز نقش و حضور خواهد داشت.
ازجمله مسائلی که اینک در سوریه مطرح است، سرنوشت بشار است. در جریان جنگ، مسکو وی را فردی قلمداد کرد که میتواند مانع از هرجومرج و آشوب شود. اینک اسد همانند یک رهبر پیروز رفتار میکند و اینگونه میاندیشد که به روسیه به میزان قبل و اندازه زمان جنگ نیاز ندارد. اسد مخالفان را دستکم میگیرد و میخواهد حزب بعث بار دیگر بر سوریه مسلط شود. البته کرملین میداند که احیای تسلط حزب بعث بر همه خاک سوریه غیرممکن و حتی نامطلوب است، چراکه دیگر گروهها از مخالفان سنی تا کردها کاملاً مخالف چنین مسئلهای هستند. اسد ممکن است در دمشق در قدرت باقی بماند، اما چشمانداز سیاسی سوریه به شکلی بازگشتناپذیر تغییر کردهاست. با اینحال مسکو باید به مسئله مهمی به نام «اسد سرسخت» رسیدگی کند، ضمن اینکه نفوذ دیگر متحدانش ازجمله تهران در سوریه را نیز مد نظر داشته باشد.
حتی بدون فدرالسازیِ رسمی سوریه به شکل، این کشور به شکل دوفاکتو به چندین منطقه تقسیم شدهاست که هریک تحت تسلط نیرویی دیگر قرار دارد: دولت اسد، گروههای مخالف اسد، شبهنظامیان طرفدار ایران، و شبهنظامیان طرفدار ترکیه و کردها. روسیه هم در میدان نبرد سوریه و هم در سطح منطقه خاورمیانه با بازیگران متعددی تعامل کردهاست تا چند ناحیه درگیری ممنوع در این کشور ایجاد کند. در نتیجه ایجاد مناطق درگیری ممنوع، درگیری در آن مناطق متوقف شده و مخالفان توانستهاند کنترل آنها را به دست بگیرند.
مسکو با تلاشهایش در آستانه، ژنو و سوچی به دنبال ایجاد زمینههای مشترک بین تمامی گروههای درگیر در جنگ سوریه و هموارسازی مسیر برای تشکیل نوعی دولت ائتلافی در سوریه بودهاست. اسد نسبت به تقسیم واقعی قدرت بیمیل است و ایران ملاحظات خاص خودش را دارد. از اینرو، مسکو باید تلاشهای اقناعی زیادی انجام دهد و بعضاً باید برای دستیابی به نتیجه مطلوب فشار وارد سازد. روسها بر این باورند که ترتیبات تقسیم قدرت طوایفی، مشابه تقسیم قدرت در لبنان، میتواند نسخه مناسبی برای برقراری ثبات در سوریه باشد.
روسیه بر یکپارچگی سرزمینی و حفظ تمامیت ارضی سوریه تاکید میکند. مسکو درباره عراق نیز چنین دیدگاهی دارد. به همین دلیل روسیه از استقلال کردستان عراق حمایت نکرد. البته روسیه موافق خودمختاری واقعی کردها است. در طول دههها، مسکو مناسبات دیرینهای با گروههای کرد خاورمیانه داشته و بعضاً از آنها حمایت سیاسی و نظامی کردهاست. روسیه معمولاً بین مناسباتش با کردها و روابطش با عربها، ترکها و ایرانیها توازن برقرار میکند و میزبان کردها نیز هست. کردهای مقیم روسیه، ضمن اینکه تماسها بین کردها و دولت روسیه را تسهیل میکنند، برای پیشبرد منافع کردها نیز رایزنی میکنند. دست آخر، این منافع ملی روسیه است که از طریق حفظ ارتباطات و تماسها با تمامی کنشگران ذیربط در منطقه خاورمیانه، پیروز خواهد شد.
البته روسیه تنها کنشگر خارج از منطقه در سوریه نیست. با وجود حمایت و پشتیبانی هوایی روسیه از رژیم اسد و بکارگیری قدرت هوایی در حفظ دولت سوریه، ایران و شبهنظامیان متحدش نیز در میدان نبرد جنگیدند. بعد از جنگ، تهران میخواهد حضورش را در میدان سوریه نهادینه کند، بر آینده این کشور موثر باشد و ارتباط فیزیکیاش را با متحد منطقهای اصلی خود یعنی حزبا… حفظ کند.
روسیه منافع ایران را در منطقه (بطور اعم) و سوریه (بطور اخص) درک میکند. این درحالیست که مسکو منافع اسرائیل در منطقه را نیز درک میکند و در تلاش است موازنهای بین منافع این دو کشور در منطقه خاورمیانه برقرار کند. مسکو بر نگرانیهای امنیتی اسرائیل درباره حضور گروههای مسلح شیعی در سوریه و بسیار نزدیک به مناطق مرزی اسرائیل تاکید دارد و امیدوار است از یهودیان مقیم روسیه از لحاظ تکنولوژیکی، مالی و اقتصادی بهرهمند شود. نکته قابل توجه این است که روسیه نمیتواند ایران را به عنوان یک قدرت منطقهای و یک همسایه نادیده بگیرد که فرصتهایی برای مسکو در برخی حوزهها (از فروش تسلیحات گرفته تا انرژی هستهای) فراهم میکند. از اینرو، روسیه در سوریه به دنبال نوعی مصالحه بین ایران و اسرائیل مبتنیبر منافع مشروع هریک از این دو طرف است. متحدان شیعه ایران ممکن است در سوریه باقی بمانند، اما باید فاصله خود را با اسرائیل حفظ کنند.
تعامل روسیه با آمریکا در سوریه از دیگر نکات قابلتوجه است. تعامل و ارتباطات این دو کشور در سوریه عمدتاً متمرکز بر عدمدرگیری نظامی است و هدف این اقدام جلوگیری از برخی حوادث ناخواسته بین نیروهای مسلح دو طرف است. مسکو و واشنگتن همچنین درباره ایجاد مناطق عدمدرگیری در سوریه همکاری داشتهاند، اما هماهنگی دیپلماتیک کرملین با کاخ سفید در دوره ریاستجمهوری ترامپ بسیار کمتر از دوره ریاستجمهوری باراک اوباما تنشی بودهاست. در سالهای 2015 و 2016، روسها همچنان میخواستند با همکاری آمریکا به تدوین و اجرای مشترک راهحل بحران سوریه بپردازند. اما امروز، به واسطه کمرنگ شدن منافع و عدم تعامل واشنگتن، مسکو با آنکارا و تهران جبههای جدید تشکیل دادهاست و درصدد است از طریق همکاری با این دو کشور، راهحل بحران سوریه را تدوین و اجرایی سازد.
مسیر طولانی پیش رو
روسیه میداند که با کمرنگ شدن جنگ در سوریه و نمایانشدن افق بازسازی، دیگر کشورها ازجمله ژاپن، چین و اروپا برای بازسازی سوریه پا به میدان خواهند گذاشت. مسکو به دنبال شراکت با این کشورها برای به دست آوردن پروژههای سودآور بازسازی سوریه است که توسط کمککنندگان بینالمللی تامین مالی خواهد شد. دارایی اصلی روسیه نفوذ در سوریه است و در حال حاضر، مسکو ضامن اصلی امنیت بشار اسد به شمار میرود. به مرور زمان و به واسطه ضعیفشدن تهدیدهای مستقیم علیه اسد، ممکن است این نفوذ کمرنگ شود. اما در شرایط فعلی، با توجه به اینکه ممکن است وضعیت سوریه همچنان متزلزل باقی بماند، روسیه قرار است در سوریه، در آینده قابلپیشبینی، کنشگر عمده باشد.
به همین سبب، مسکو قصد دارد منافع حیاتی خود را در سوریه حفظ کند، صرفنظر از اینکه موازنه قدرت سیاسی در این کشور چگونه باشد. ازجمله منافع حیاتی و دائمی روسیه در سوریه حضور دائمی دریایی و هوایی در این کشور است. در چارچوب توافقهای منعقدشده در سالهای 2015 و 2016 بین مسکو و دمشق، هم پایگاه هوایی روسیه در حمیمیم و هم تاسیسات دریایی این کشور در طرطوس که به یک پایگاه دریایی معمول ارتقا یافتهاست، دههها پس از جنگ سوریه در این کشور باقی خواهد ماند، نیروهای مسلح سوریه همچنان به تسلیحات و تجهیزات نظامی روسیه متکی خواهند بود و متخصصان ارتش روسیه به ارائه مشورتها به ارتش سوریه و آموزش نظامی نیروهای مسلح این کشور ادامه خواهند داد. این وضعیت نقش سوریه را به عنوان پایگاه نظامی و ژئوپلتیکی روسیه در خاورمیانه تثبیت خواهد کرد.
برقراری صلح و ثبات در سوریه کمتر از پیروزی در جنگ این کشور دشوار نیست. روسیه با وظیفه دشوار دیگری نیز در سوریه مواجه است، چراکه رقبایش منابع بیشتری دارند و همچنین رقبای منطقهایاش یعنی ترکیه و ایران به دنبال پیشبرد دستورکار خودشان هستند -که بعضاً با دستورکار مسکو در تضاد است. موفقیت در جبهه دیپلماتیک حتی از پیروزی در میدان نبرد نیز دشوارتر خواهد بود.
0 Comments