دنیل ال. بایمن در تحلیلی که اندیشکده بروکینگز منتشر کرد،‌ نوشت: این گروه در سال ۲۰۱۴ زمانی که اراضی بسیاری در عراق و سوریه را تحت کنترل خود درآورد، معروف شد. اما دستکم از سال ۲۰۰۴ تحت عناوین مختلف (القاعده در عراق، دولت اسلامی در عراق، دولت اسلامی در عراق و شام و غیره) فعالیت داشته و بیش از یک دهه نیز با استفاده از روش‌های جنگ چریکی و نامتعارف علیه دولت عراق و بعدها علیه دولت سوریه، مخالفان میانه رو سوریه و کردها جنگیده و رفتاری وحشیانه با مسلمانان و به خصوص شیعیان داشته است.

این گروه، حملاتی هم به کشورهای ترکیه، عربستان سعودی و دیگر کشورهای همسایه کرده تا ضمن ایجاد تفرقه در منطقه، حامیان بیشتری جذب کند. داعش همچنین بارها به غرب اعلان حمله کرده، اما عملیات‌های انجام شده عمدتا از سوی افرادی با انگیزه شخصی بوده است.

هر چند برخی از این افراد سعی کرده‌اند تا با نام داعش به مناطق مختلف اروپا حمله کنند، اما تعداد اندکی از آنان واقعا با این سازمان در ارتباط بوده‌اند. در مواردی هم که ارتباطی وجود داشته، اغلب میان آنها و شخصی پایین و یا میان‌رده در بدنه داعش بوده است.

با این حال، هنوز اطلاعات زیادی درباره حمله پاریس وجود ندارد که آیا این حمله از سوی مقامات رده بالای داعش بوده و یا اینکه توسط شخصی پایین یا میان رده سازمان‌دهی شده است. همین طور هنوز مشخص نیست که این حمله، قسمتی از یک جبهه وسیع‌تر است یا خیر!

در حالی که فرانسه و متحدانش در حال بررسی شواهد پرونده هستند تا از ماجرا سردرآورند، بهتر است به مزایا و خطرات ورود داعش به عرصه جهانی نگاهی انداخته شود.

مزایای جهانی شدن

اولین دلیل داعش برای جهانی شدن، ایدئولوژیک است. داعش ادعا می‌کند که از مسلمانان در برابر دشمنان‌شان دفاع می‌کند و این گروه محدود به عراق و سوریه و حتی محدود به خاورمیانه نیست. هرچند که این یک روند دایره‌وار است، اما تهدیدروزافزون داعش باعث شد تا آمریکا، فرانسه و دیگر کشورها مداخله بیشتری علیه آن انجام دهند.

بین المللی شدن، مزایای زیادی برای عضوگیری ایجاد می‌کند. با وارد شدن به عرصه جهانی، داعش می‌تواند به منازعات بسیار فراتری از درگیری‌های سوریه و عراق وارد شود و از آنها به نفع خود بهره‌برداری کند؛ مانند کاریکاتورهای دانمارکی، خشونت روسیه علیه چچن و یا محدودیت فرانسه برای حجاب زنان مسلمان.

در همین حال، داعش با توجه به اینکه مبارزان خارجی بسیاری دارد، به طرز عجیبی زمینه مساعدی برای جهانی شدن دارد. مقامات ضدتروریستی آمریکا در فوریه گزارش دادند که بیش از ۲۰ هزار ستیزه‌جوی خارجی به سوریه رفته‌اند تا به شورشیان و به ویژه داعش ملحق شوند. از این تعداد، ۱۵۰ نفر و یا بیشتر، از آمریکا و بیش از ۳ هزار نفر از دیگر کشورهای غربی هستند.

به بیانی دیگر، داعش اهرمی در دست دارد که ضربه زدن با آن منطقی به نظر می‌رسد. پس قسمتی از منطق داعش برای حمله به فرانسه احتمالا به دلیل آن بوده که اصولا توانایی حمله به فرانسه را داشته است.

و در آخر، جهانی شدن، اعتبار این گروه را بالا برده و چهره آن را بهبود می‌بخشد. این امر باعث می‌شود تا گروهی جذاب‌تر برای جوانان تازه عضو شده شود.

هزینه‌های جهانی شدن

با وجود تمام این مزایای فرضی، جهانی شدن برای داعش بدون هزینه نیز نخواهد بود:

مشکل اولیه، نحوه فرمان دادن و کنترل است. داشتن شبکه جهانی، نیازمند ارتباطات جهانی است تا مانع از قرار گرفتن در معرض عملیات‌های ضدتروریستی شود. آمریکا و متحدانش به طور منظم فرماندهان داعش را می‌کشند و این یک خطر قابل توجه برای این گروه است.

راه حل جایگزین آن، اعطای آزادی بیشتر به ماموران محلی است، اما دو مشکل دیگر به وجود می‌آید. نخست آنکه امکان خطای این نیروها بیشتر است، چون نمی‌توانند با فرماندهی در تماس باشند و دیگر آنکه امکان دارد هدف‌های اشتباهی را انتخاب کنند. یعنی ممکن است به جای سربازان، مردم عادی و به جای افراد بالغ، کودکان را هدف بگیرند.

زمانی که عدم کنترل مبارزان القاعده منجر به خشونت و وحشی‌گری آنان شد، بسیاری از مسلمانان از این گروه متنفر شدند. بنابراین از آنجایی که داعش خشونت بسیار بیشتری نسبت به القاعده اعمال می‌کند، احتمالا ریسک از دست دادن حامیان بالقوه وجود دارد.

جهانی شدن مشکل اولویت‌بندی را نیز به دنبال دارد. مسلما وقتی داعش بخواهد به طور همزمان در عراق، سوریه، لبنان، عربستان سعودی، ترکیه، صحرای سینا و یا غرب وارد شود، احتمالا مقابل هیچ کدام پیروزی به دست نخواهد آورد، چرا که درگیری با دشمنان متعدد، تمرکز دشمنان بیشتری را نیز روی این گروه به دنبال خواهد داشت. سخنرانی رئیس جمهور فرانسه، فرانسوا اولاند که حمله داعش را اقدام جنگی خواند، تنها یک سخنرانی صرف نیست و بدون شک فرانسوی‌ها تلاش خواهند کرد تا پاسخ سختی به داعش داده و در این مسیر آمریکا و دیگر متحدان را نیز به همراهی با خود مجاب نمایند. بنابراین به نظر می رسد که دنیا تازه شروع به پاسخگویی به داعش کرده است.

القاعده نیز بعد از حادثه 11 سپتامبر با این مشکل مواجه شد که شبکه جهانی آن در دنیا برچیده شده و پناهگاه امن خود در افغانستان را نیز از دست داد. در واپسین ماه‌های ۲۰۰۱ بود که القاعده تقریبا ۸۰ درصد اعضای خود را از دست داد.

در پایان باید گفت اگر داعش بیش از پیش جاه‌طلب شده، دنیا باید در برابر حملات وحشتناک احتمالی آن هوشیار باشد. هر چند هم‌زمان همه باید متوجه باشند که تغییر راهبرد برای داعش هزینه‌بر خواهد بود و مانعی برای دستیابی اهداف نهایی این گروه در دراز مدت است.