شورای روابط خارجی آمریکا در تحلیلی به قلم رابرت دی بلکویل و فیلیپ اچ گوردون به چشم انداز روابط آینده آمریکا و اسرائیل پرداخت:

مقدمه

چشم انداز راهبردی، قرابت فرهنگی و ارزشهای دموکراتیک مشترک بین آنها در معرض خطر جدی قرار دارد. روندهای اخیر کاملا نگران کننده هستند. هرچند رژیم صهیونیستی می تواند به اختلافات فزاینده با واشنگتن اعتنا نکند اما به شدت به حمایت نظامی و سیاسی آمریکا وابسته است و کاهش حمایت آمریکا، مشروعیت و امنیت رژیم صهیونیستی را به خطر می اندازد. چالش‌های ساختاری روابط آمریکا-رژیم صهیونیستی، مانع ترمیم فوری این شکاف می شود. این گزارش نشان می دهد که تغییرات اجتماعی، نسلی و جمعیتی هر دو طرف، چگونه رابطه آنها را به چالش کشیده است.

تهدید واگرایی راهبردی

امروزه چالش اصلی امنیتی رژیم صهیونیستی، توسعه طلبی و قدرت بالقوه هسته­ای ایران، گسترش آشوب، ظهور بازیگران منطقه‌ای غیردولتی مسلح به موشک و رشد جمعیت عرب ناراضی در مرزهای رژیم صهیونیستی است. چشم انداز آمریکا و رژیم صهیونیستی در مورد نحوه مقابله با این مسائل حیاتی، متفاوت و از نظر ساختاری واگراست و این شکاف، مهم‌ترین خطر فراروی روابط آمریکا-رژیم صهیونیستی محسوب می شود که امنیت وجودی این رژیم را تهدید می کند.

واشنگتن و تل آویو در مورد چگونگی دستیابی ایران به سلاح هسته­ای اختلاف نظر جدی دارند. اوباما معتقد است برنامه هسته ای ایران از طریق مذاکره و توافق دیپلماتیک محدود شود و گزینه های تحریم و اعمال فشار به عنوان جایگزین مطرح شود. اما نتانیاهو معتقد است باید هر کاری انجام داد تا جلوی مشروعیت برنامه غنی‌سازی ایران گرفته شود. در نتیجه این اختلافات، نتانیاهو در جلسه مشترک با کنگره آمریکا از اولویت سیاست خارجی آمریکا به طور بی سابقه انتقاد کرد. اقدامی که سبب شد قدرتمندترین حامیان رژیم صهیونیستی در آمریکا نیز با آن مخالفت کنند. تمایل نتانیاهو به برخورد تند با قدرتمندترین متحد رژیم صهیونیستی حاکی از عمق شکاف بین دو دولت است. وی بدین خاطر آشکارا از رئیس جمهور آمریکا انتقاد می کرد که موجودیت رژیم صهیونیستی را در خطر می دید.

واشنگتن و تل آویو در سیاست کلی خود در قبال ایران نیز با هم اختلاف دارند. رژیم صهیونیستی نگران است آمریکا با دشمنی روابط حسنه ایجاد کند که موجودیت وی را به رسمیت نمی شناسد. گسترش نفوذ ایران از تهران تا مدیترانه و آزادی عمل گروه های تحت فرمان ایران، تا مرز رژیم صهیونیستی کشیده شده است.

رویکرد دولت اوباما در قبال مصر نیز برای تل آویو خوشایند نیست. آمریکا پس از سرکوب نظامی تابستان 2013 در مصر، تحویل سامانه های نظامی را به این کشور معلق ساخت درحالیکه تل آویو مصرانه از واشنگتن خواسته تا کمک های نظامی خود را به مصر ادامه دهد.

یکی دیگر از زمینه های اختلاف نظر میان آمریکا و رژیم صهیونیستی، مسئله سوریه است. اولویت خواست رژیم صهیونیستی در سوریه ثبات و بازدارندگی است نه دموکراسی و یا تغییر رژیم؛ در حالیکه واشنگتن درصدد برکناری اسد از قدرت است. حمایت آمریکا از گروه های مخالف، باعث افزایش نگرانی رژیم صهیونیستی از ظهور و قدرت گیری گروه های اسلامگرای افراطی؛ و آشوب پس از اسد شده است.

آخرین و مهمترین اختلاف بین آمریکا و رژیم صهیونیستی مساله فلسطین است. بسیاری از آمریکائیان تصور نمی کنند که گزینه دیگری غیر از راه حل دو-کشوری وجود داشته باشد و هر گزینه دیگری به معنای حکومت غیردموکراتیک رژیم صهیونیستی بر میلیون ها فلسطینی است فلذا معتقدند که سیاست رژیم صهیونیستی در مورد شهرک سازی در کرانه باختری، نباید به چشم انداز صلح خدشه وارد کند درحالیکه بسیاری از اتباع رژیم صهیونیستی از راه حل دو-کشوری دست کشیده اند و پس از سالها مذاکرات ناکام، به این نتیجه رسیده اند که نمی توانند با یک دولت فلسیطینی زندگی مسالمت آمیزی داشته باشند.

اختلاف آمریکا و رژیم صهیونیستی به ویژه در موضوع شهرک سازی، شدیدتر است. رژیم صهیونیستی، از دیرباز از رشد شهرک سازی حمایت کرده و از رشد آن جلوگیری نکرده و جمعیت شهرک نشینان در کرانه باختری از چند ده هزار در دهه 70 به حدود 370 هزار در 2016  افزایش یافته است. نتانیاهو اهمیت شهرک سازی را کم اهمیت جلوه داده و ادعا می کند شرایط راهبردی رژیم صهیونیستی آن قدر قوی است که نیازی به عقب نشینی از شهرک سازی ندارد. درحالیکه برداشت دولتهای آمریکا این است که شهرک سازی رژیم صهیونیستی نه تنها به منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی آسیب می زند بلکه به راه حل دو-کشوری، لطمه می زند و پژواک آن در جهان اسلام می تواند به افراط‌گرایی بیفزاید. همچنین جنبش بایکوت، عدم سرمایه گذاری و تحریم از این موضوع استفاده کرده و چهره رژیم صهیونیستی را سیاه می کند.

این دیدگاه های واگرا در مورد فلسطین باعث تنش جدی در روابط دوجانبه آمریکا و رژیم صهیونیستی شده به طوری که، نتانیاهو ضمن حمایت از شهرک سازی قول داده بود که در زمان نخست وزیری وی هیچ دولت فلسطینی تشکیل نخواهد شد و دولت اوباما در پاسخ اعلام کرده بود که این دولت در رویکردهای خود تجدیدنظر خواهد کرد.

با اتمام سال 2016، امید به راه حل یا حتی رویکرد مشترک آمریکا-رژیم صهیونیستی بیش از هر زمانی به افول می گذارد. نگاه دقیق به جریانات داخلی طرفین نشان می دهد که بدون تلاش عملی طرفین، این اختلافات بدتر خواهد شد.

جدایی رو به تزاید جوامع

نگرش‌های عمومی در رژیم صهیونیستی و آمریکا نشان می دهد که روندهای دردسرساز جدی در میان آنها وجود دارد. در رژیم صهیونیستی، مردم مذهبی ‌تر، ملی گراتر و محافظه ‌کارتر شده ‌اند که بخشی از آن به واسطه ترکیب جمعیتی آن است که باعث تشدید اختلافات با واشنگتن بر سر مسائلی همچون لیبرالیسم و دموکراسی در رژیم صهیونیستی و سیاست در قبال فلسطین و ایران شده ‌است. در آمریکا جمعیت جوانی پا به عرصه سیاست گذاشته اند که در مقایسه با نسل قدیمی، احساس همدردی کمتری با رژیم صهیونیستی می کنند.

در طرف مقابل رشد جمعیت یهودیان ارتدوکس افراطی (حریدی) در رژیم صهیونیستی سریع است. به طوری که با توجه به نرخ بالای زاد و ولد آنها پیش بینی می شود تا سال 2030، نسبت جمعیت آنها از 11 به 18درصد برسد. رژیم صهیونیستی محافظه‌کارتر و مذهبی‌تر، نه تنها از ارزش‌های لیبرال و دمکراتیک آمریکا فاصله خواهد گرفت، بلکه چشم‌انداز راه حل دو کشوری را تضعیف خواهد ساخت.

افزایش نفوذ سیاسی شهرک‌نشین‌های کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس، عامل مهم دیگری است که ترکیب دولت و سیاست‌های رژیم صهیونیستی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نرخ رشد جمعیت شهرک‌ها بیش از دو و نیم برابر نرخ میانگین ملی است. در سال 2013 حدود 75 درصد از رشد جمعیت شهرک‌ها، یهودی‌هایی بودند که در شهرک‌ها به دنیا آمدند. از آنجائی که جمعیت شهرک‌نشین‌ها عموما محافظه‌کارتر و مذهبی‌تر هستند، افزایش مستمر آنها نه تنها سبب افزایش اختلاف‌ها با آمریکا می شوند بلکه مانعی برای صلح با فلسطینی‌ها خواهد شد.

شرایط آمریکا نیز در حال تغییر است و همکاری با رژیم صهیونیستی را دشوارتر می کند. اولین روند این است که جوانان آمریکایی به ویژه جنبش‌های دانشجویی نسبت به نسل قبلی کمتر حامی رژیم صهیونیستی هستند به طوری که کمپ های دانشجویی بسیاری موسوم به بایکوت، عدم سرمایه‌گذاری و تحریم رژیم صهیونیستی در حال ایجاد است.

تغییر در ترکیب قومی جمعیت آمریکا نیز به گونه‌ای است که مساعد حمایت از رژیم صهیونیستی نمی باشد. حمایت از رژیم صهیونیستی در میان گروه‌های یهودی آمریکا و مسیحیان انجیلی قوی‌تر از دیگر قومیت­های آمریکایی همچون اسپانیایی‌ها، آسیایی‌ها و آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار بوده‌ است. اکثریت قابل توجه آمریکایی‌های اسپانیایی تبار مخالف جانبداری از رژیم صهیونیستی هستند و حتی برخی از آنها موافق تحریم رژیم صهیونیستی هستند. آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار نیز موافق بی‌طرفی آمریکا در منازعه فلسطین–رژیم صهیونیستی و مقدم بودن هویت دمکراتیک رژیم صهیونیستی شامل حقوق فلسطینی‌ها بر هویت یهودی هستند. اگرچه این قومیت‌ها قدرت کمی دارند، اما اندازه قدرت سیاسی آنها به طور قابل ملاحظه‌ای رو به افزایش است.

حتی در میان جامعه یهودیان آمریکا نیز نگرش‌ها در حال تغییر است. جامعه یهودیان آمریکا به طور فزاینده‌ای متفرق هستند و حمایت از رژیم صهیونیستی دیگر به طور اتوماتیک به معنای حمایت از سیاست این رژیم نیست. به غیر از آیپک، گروه‌هایی همچون “جی استریت” و “آمریکایی‌ها برای صلح” در آمریکا شکل گرفته­اند که حضور آنها بیانگر تنوع نظرات است. داو واکسمن در کتاب “آشفتگی در قوم” نگرش یهودیان آمریکا نسبت به رژیم صهیونیستی را مورد بررسی قرار داده و معتقد است: اکثریت یهودیان آمریکا از کم و کیف برخورد رژیم صهیونیستی با  فلسطینی‌ها ناراضی هستند و از توانایی رژیم صهیونیستی برای اینکه یک دولت یهودی و دمکراتیک باقی بماند، نگران هستند. واکسمن متذکر می شود اگر رژیم صهیونیستی غیرلیبرال شود، بسیاری از یهودیان لیبرال آمریکا به ویژه جوانان از این رژیم روی برخواهند گرداند.

روند دیگر، شکاف فزاینده حزبی بر سر مسئله فلسطین در ساختار سیاسی آمریکاست. به عنوان مثال در سال 2015 حدود 76 درصد از جمهوری‌خواهان گفتند که موضع نامزد انتخابات ریاست جمهوری برای آنها عمیقا مهم است و این آمار برای دمکرات‌ها 49 درصد بود. امروزه 79 درصد از جمهوری‌خواهان حامی رژیم صهیونیستی هستند درحالیکه 56 درصد از مستقلین و 53 درصد از دمکرات‌ها حامی این رژیم هستند. حدود نیمی از جمهوری‌خواهان فکر می کنند آمریکا باید به قطعنامه تشکیل دولت فلسطینی رای منفی بدهد، اما فقط 15 درصد از دمکرات‌ها موافق چنین اقدامی هستند، درحالیکه 49 درصد از دمکرات‌ها موافق ساخت شهرک‌ها هستند، فقط 26درصد از جمهوری‌خواهان موافق این رویکرد هستند.

در مرام فکری جمهوری‌خواه و دمکرات این شکاف و اختلاف­نظر مشخص است. در انتخابات قبلی موضع دو حزب در خصوص رژیم صهیونیستی تقریبا مثل هم بود، اما در انتخابات 2016 جمهوری‌خواهان هیچ حمایتی از راه حل دو کشوری نکردند و ادعا کردند که حمایت از رژیم صهیونیستی بیان آمریکاگرایی است و مسئولیت دولت آمریکا است که سیاست‌هایی را پیش ببرد که بیانگر اشتیاق قوی آمریکایی‌ها برای رابطه با رژیم صهیونیستی است. مرام فکری دمکرات‌ها بیانگر حمایت قوی از رژیم صهیونیستی و نیز حمایت سنتی از مذاکرات مستقیم صلح بین طرف‌های درگیر و شناسایی دولت فلسطینی است.

نتیجه‌گیری

آینده مناسبات آمریکا–رژیم صهیونیستی در خطر است و پایه‌های مناسبات فیمابین به واسطه دیدگاه‌های راهبردی واگرا در منطقه‌ای که دستخوش تغییرات بنیادی و روندهای جمعیتی، سیاسی و اجتماعی بلندمدت شده، تضعیف شده‌است. شروع به کار دولت جدید در آمریکا فرصتی برای کنار گذاشتن اختلاف‌نظرها و نمایش اراده سیاسی جهت معکوس ساختن روندهای منفی مورد اشاره در این گزارش خواهد بود.