عمیر جمال در تحلیلی که مرکز مطالعات الجزیره منتشر کرد، نوشت: انتقال قدرت در شبهجزیره هند در سال 1947، از حکومت استعماری بریتانیا به دو کشور هند و پاکستان، در سایه هرجومرج، میراثی بزرگ از شک و بیاعتمادی میان این دو کشور نسبت به یکدیگر باقی گذاشت.
این نگرانی و بیاعتمادی بهطور ویژه طی 6 دهه گذشته در پاکستان تقویتشده، به شکلی که سیاستمداران این کشور همواره به هند بهعنوان یک تهدید خارجی همیشگی برای امنیت و آینده خود مینگرند.
در طول این سالها، بحرانهای متعدد در روابط دوجانبه دو کشور ازجمله بحران کشمیر، تنشهای موجود را تشدید کرده است، به شکلی که دهلینو و اسلامآباد، شاهد سه جنگ ازجمله حمله نظامی هند به شرق پاکستان در 1971 بودند که منجر به قطع کامل روابط دو کشور شد.
پاکستان بهمنظور پیشگیری و مقابله با خطراتی که همواره از سوی هند احساس کرده، از تمامی ابزارهای سنتی و غیر سنتی که در اختیار داشته استفاده کرده است؛ ازجمله این اقدامات میتوان به حمایت از نیروهای اسلامگرای مسلح وابسته به خود در کشمیر برای فشار به دهلینو اشاره کرد؛ امری که نهتنها منجر به عقبنشینی هند نشده بلکه مواضع این کشور را در بحران کشمیر نسبت به گذشته تندتر کرده است.
اکنون محاسبه رسمی هند از موضع پاکستان در قبال بحران کشمیر این است که هدف اصلی اسلامآباد، استفاده از گزینه نظامی برای ورود هند به یک جنگ فرسایشی است، هدفی که آن را با استفاده از اهرم گروههای مسلح اسلامگرای موجود در کشمیر پیگیری میکند.
بهاینترتیب، در پی هر حادثه غافلگیرکننده و مبتنی بر خشونت در کشمیر، سطح دشمنی میان هند و پاکستان از «خط آتشبس» موجود میان این دو کشور که در مرزهای رسمی میان آنها نمود پیداکرده، افزایش پیدا میکند.
اخیراً نیز هند مسئولیت انفجاری که در شهر اوری در جامو و کشمیر در تاریخ 18 سپتامبر 2018 رخ داد را متوجه پاکستان دانست، انفجاری که دهها کشته و مجروح در میان نیروهای ارتش هند بر جای گذاشت.
از سوی دیگر هند نیز در پاسخ به این حمله تروریستی در 29 سپتامبر، تعدادی از پایگاههای متعلق به نیروهای مسلح در کشمیر پاکستان را نابود کرد. اقدامی که بار دیگر منجر به افزایش تنشهای میان دو کشور شد، این در حالی است که پاکستان، همواره الزام خود به استفاده از هرگونه سلاح، ازجمله سلاح هستهای، برای مقابله با هرگونه تجاوز به خاک خود از سوی هند را اعلام کرده است.
دلایل تنشهای نظامی اخیر
کشته شدن برهان وانی جوان معارض کشمیری به دست ارتش هند، با ادعای عضویت وی در گروههای تندرو موجود در پاکستان، منجر به ایجاد چالش امنیتی جدیدی برای دهلینو در کشمیر شده است؛ به شکلی که در اعتراض به این اقدام دولت هند، تظاهرات گستردهای در آن منطقه برگزار شد و مسئولان امنیتی برای مقابله با آن، ناچار به استفاده از خشونت شدند، امری که دستکم منجر به کشته شدن بیش از 90 نفر از معترضان به قتل جوان کشمیری شد.
از سوی دیگر هند، در مقابله با اعتراضات دیپلماتیک پاکستان درباره حادثه کشمیر، بر این مسئله تأکید دارد که علت اصلی تداوم مقاومت گروههای مسلح تندرو موجود در این منطقه، حمایت پاکستان از آنهاست.
درحالیکه استفاده دهلینو از ابزارهای خشونتآمیز برای کنترل اوضاع در کشمیر، نگرانیهای جدی را در این زمینه برانگیخته، هند با تأکید بر حمایت پاکستان از نیروهای مسلح موجود در کشمیر، سعی در توجیه اقدامات خود برای قلعوقمع معترضان در کشمیر دارد.
درواقع میتوان گفت ادامه سیاست حمایت از گروههای مسلح در کشمیر از سوی پاکستان که از دید سیاستمداران این کشور سیاستی کمهزینه و کمخطر است، زمینه را برای افزایش بحران مشروعیت اسلامآباد برای دخالت در کشمیر فراهم کرده و همچنین فرصت مناسبی را برای پاسخ به انتقادات بینالمللی در اختیار دهلینو قرار داده است.
آیا هند به راهبرد خویشتنداری پایان میدهد؟
درحالیکه هیچ نشانه قطعی مبنی بر دست داشتن دولت پاکستان در حمله تروریستی اخیر شهر اوری وجود ندارد، اما از دید هند، عاملان این حمله موردحمایت پاکستان هستند.
دراینباره آنچه در تنش اخیر میان دو کشور غیرعادی و بیسابقه به نظر میرسد، تلاش هند برای خروج از سطح پاسخهای سیاسی و رسانهای است.
هند طی سالیان طولانی گذشته، همواره سیاست خویشتنداری را در مقابل پاکستان در پیشگرفته بود. سیاستی که بر مبنای آن، اقدامات نظامی پاکستان در خاک هند (کشمیر) یا نادیده انگاشته میشد و یا با پاسخهای محدود خاتمه مییافت؛ اما به نظر میرسد در پی حمله اخیر به پایگاه ارتش هند در شهر اوری، دیگر خویشتنداری مقامات هندی به پایان رسیده و ازاینپس با هرگونه اقدام پاکستان به مقابلهبهمثل نظامی، خواهند پرداخت.
دراینباره دو دلیل درباره عدم توانایی ناریندا مودی نخستوزیر هند، برای ادامه سیاست خویشتنداری در قبال پاکستان وجود دارد:
۱- فشارهای داخلی بر نخستوزیر: افزایش فشارهای داخلی در دهلینو برای پاسخ شدیدتر به اقدامات پاکستان، عاملی است که نخستوزیر این کشور را ناچار به اتخاذ مواضع شدیدتری نسبت به گذشته در قبال اسلامآباد کرده است. در این زمینه، جریحهدار شدن احساسات مردمی در داخل هند نیز در نگرانی دولت هند از تبعات عدم پاسخ جدی به اقدامات پاکستان مؤثر بوده است.
۲- تلاش برای انزوای پاکستان در سطح منطقهای و بینالمللی: دراینباره مانورهای نظامی و دیپلماتیک اسلامآباد، بارها برنامههای هند برای گسترش نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی این کشور را ناکام گذاشته است.
آینده روابط پاکستان و هند
انتظار میرود، تنش موجود در روابط میان هند و پاکستان ابعاد سیاسی و نظامی گستردهتری به خود بگیرد. بهویژه اینکه عدم اعتماد دو کشور به یکدیگر وارد مرحلهای شده که دیگر سخن گفتن از هرگونه توافق یا آشتی میان دو طرف به امری بسیار دشوار و دور از دسترس تبدیل شده است.
دراینباره پاکستان متعهد به پیگیری موارد نقض حقوق بشر از سوی هند در کشمیر شده و مسئولیت تعدادی از حملات تروریستی اخیر در خاک خود را نیز متوجه دهلینو میداند.
برای مثال ارتش پاکستان در بیانیه خود در پی انفجار تروریستی در شهر کویته که منجر به کشته شدن 60 پلیس شد، اعلام نمود: تهدید امنیتی این کشور از خاک افغانستان است و توسط دستگاههای اطلاعاتی هند در آنجا مدیریت میشود.
در مقابل، رویکرد خصمانه هند نسبت به پاکستان نیز شدت یافته؛ به شکلی که هند، پاکستان را به تبدیلشدن به پناهگاه تروریستها و جنایتکاران جنگی متهم کرده است.
دراینباره درخواست هند از پاکستان آن است که این کشور از حمایت گروههای مسلح در خاک هند پایان دهد اما این درخواست پس از رویاروییهای نظامی و سیاسی میان دو کشور از سوی پاکستان اجابت نخواهد شد؛ چراکه در حقیقت ارتش پاکستان و نه دولت این کشور است که مدیریت گروههای مسلح در کشمیر را در اختیار دارد.
همچنین مداخله نظامی هند در پاکستان، اظهارات نخستوزیر هند، مداخله در امور سیاسی بلوچستان پاکستان و تلاش هند برای انزوای بینالمللی پاکستان، صرفاً منجر به افزایش حمایتهای اسلامآباد از گروههای مسلحی خواهد شد که تهدیدی جدی برای امنیت هند و افغانستان به شمار میروند.
به شکل خلاصه تنش تاریخی میان هند و پاکستان، بار دیگر این دو کشور را بهسوی رویارویی مستقیم سوق داده است. دراینباره اقدامات خصمانه اخیر هند، رویکرد پاکستان را برای بهکارگیری بیشتر بازیگران غیردولتی در سیاست خارجی خود، تقویت خواهد نمود. در مقابل بعید به نظر میرسد که مودی نخستوزیر هند بتواند باوجود فشارهای داخلی خواستار بهکارگیری قدرت نظامی در مقابل تحرکات پاکستان، از آشتی میان دو کشور سخن بگوید؛ بنابراین انتظار میرود شدت یافتن رویارویی میان هند و پاکستان، منطقه جنوب آسیا را به سمت موج جدیدی از بیثباتی سوق دهد.
0 Comments