تنش در مناسبات عربستان و متحدان آن با قطر در روزهای اخیر وارد مرحله تازه ای شده است، ریاض شروط 13 گانه ای از طریق کویت برای دوحه ارسال کرده و مهلت 10 روزه ای برای اقدام قطر در این زمینه تعین کرده است.
کاهش روابط دیپلماتیک با ایران،اخراج تمامی افراد مرتبط با سپاه پاسداران که در قطر حضور دارند، روابط تجاری با ایران در چارچوب تحریم‌های آمریکا، تعطیلی کامل شبکه الجزیره، بسته شدن پایگاه نظامی ترکیه در قطر، قطع حمایت از حزب‌الله لبنان، قطع حمایت از اخوان المسلمین از جمله شروط تعیین شده از سوی ریاض برای دوحه است.
قطع حمایت از القاعده، قطع حمایت از داعش، عدم اعطای تابعیت به شهروندان چهار کشور عربستان، امارات، بحرین و مصر، انتشار لیستی از گروه‌های اپوزسیون حمایت شده در چهار کشور عربستان، امارات، بحرین و مصر، تحویل اشخاصی که از سوی این کشورها تحت تعقیب بوده و متهم به انجام اقدامات تروریستی هستند و پرداخت مبالغی معین به چهار کشور فوق از دیگر شروط تعیین شده از سوی ریاض برای دوحه اعلام شده اند.
این در حالی است که در روزهای ابتدایی بروز بحران هم ریاض شروط دیگری برای دوحه تعیین کرده و مهلت 24 ساعته ای برای عملیاتی کردن آن شروط تعیین کرده بود که البته قطر اعتنایی به آن نکردند.
سید هادی سید افقهی در گفت و گو با خبرنگار سیاسی ایرنا در خصوص شروط 13 گانه مطرح شده از سوی کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر به قطر گفت: به نظر می رسد این چهار کشور عمدا این 13 شرط را به قطر پیشنهاد داده و بازه زمانی 10 روزه را برای این کشور تعیین کرده اند.
وی ادامه داد:طبیعی است که قطری ها این شروط را نخواهند پذیرفت و برخی موضع گیری های غیررسمی مبنی بر رد این شروط هم مطرح شده است.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در پاسخ به این سوال که هدف از ارائه این شروط دشوار به دوحه چه بوده است، تصریح کرد:به نظر می رسد آنها قدری سخت گرفته اند تا شاید قطر بعضی از مطالبات را انجام دهد و عربستان بالاخره نشان دهد که موفق شده این کشور را در مقابل اراده خود مجاب کند.
سید افقهی افزود: احتمال دیگر تشدید اقدامات در ابعاد امنیتی، نظامی و مسائل بانکی وحتی بلوکه کردن دارایی های قطر در چهار کشور است.
وی خاطرنشان کرد: سناریوی دیگر اقدام به کودتاست؛ بر این اساس این کشورها تلاش می کنند محاصره سه جانبه هوایی، زمینی و دریایی منجر به عصیان مدنی در قطرشود و مقدمه و بستر کودتا علیه شیخ تمیم فراهم شود و چهره ای نزدیک به سعودی ها به قدرت برسد.
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: دورترین گزینه مسئله حمله نظامی است که در حال حاضر در دستور کار نیست در واقع این کشورها می خواهند بدون استفاده از ابزارهای سخت شیخ تمیم را از سر راه بردارند.
سید افقهی در پاسخ به سوالی در خصوص موضع آمریکایی ها در بحران ایجاد شده در جنوب خلیج فارس با توجه به حضور پایگاه نظامی آمریکا در قطر یادآور شد:نیروهای نظامی آمریکا مستقل از حکومت قطر در آنجا حضور دارند اگر هم کودتایی شود آمریکایی ها یا به طورغیرمستقیم به کودتاچی ها کمک می کنند یا بی طرف می مانند تا ترکش این درگیری ها به پایگاهایشان نرسد.
وی با بیان این که ورود ترکیه بحران در روابط قطر با عربستان را پیچیده تر کرده است، اضافه کرد: یکی از خواسته ها و شروط عربستان بیرون کردن پایگاه های ترکیه از قطر است این در حالی است که ترکیه قصد دارد پنج هزار سرباز به این کشور اعزام کند.
وی به پیوند ایدئولوژیک بین قطری ها و ترک ها اشاره کرد و گفت:هر دو کشور از حامیان اخوان المسلمین هستند و حتی ممکن است در این شرایط ترکیه هم هدف قرار بگیرد و به خاطر موجودیت و منافع خودش با سعودی ها درگیر شود.
کارشناس مسائل منطقه خاطرنشان کرد: ترک ها در قطر سرمایه گذاری هنگفتی کرده اند، اگر امیر قطر سرنگون شود قطعا ترکیه ضربه سیاسی، اقتصادی و معنوی بزرگی خواهد خورد.
وی اضافه کرد: این که ترکیه تا کجا می تواند مقاومت کند و در صورت سازش بین دوحه و ریاض مناسبات قطری ها با ترکیه چگونه خواهد بود، شرایط بسیار پیچیده ای دیده می شود.
کارشناس مسائل جهان اسلام یادآور شد:هر چه بحران در مناسبات دوحه-ریاض به درازا بکشد، حل آن هم پیچیده تر خواهد بود، منافع و رقبای دیگر وارد عرصه می شوند همچنان که شاهد اظهار نظرهایی از سوی فرانسوی ها و آلمانی ها هستیم یا انگلیسی ها کاملا کنار قطر هستند. در صورت ادامه این ماجرا از ماهیت درون خلیجی خارج شده و ابعاد فراخلیجی پیدا کند.
سید افقهی همچنین در پاسخ به سوالی دیگر در خصوص تاثیر تنش های اخیر دوحه-ریاض در تحولات میدانی سوریه و نیروهای تحت حمایت این کشورها گفت:نکته ای که شاید کمتر به آن پرداخته شده این است که گروه های تروریستی اعم از داعش، جبهه النصره ، جیش الاسلام و احرار الشام هم از قطر کمک می گیرند و هم از عربستان اسلحه می گیرند تا نفوذ بیشتری درعرصه میدانی داشته باشند.
وی اضافه کرد: مسئله دیگر این است اختلافات بین عربستان و قطر تاثیری در سوریه نمی گذارد، چون قطر و عربستان بازیگران اصلی در سوریه نیستند بلکه این کشورها فرمانبردار هستند و بازیگران اصلی در سوریه آمریکا،اسرائیل و ترکیه هستند.
کارشناس مسائل خاورمیانه خاطرنشان کرد: این گروه ها هم قبل از بروز بحران در مناسبات قطر و سعودی با هم مبارزه می کردند اگرچه ممکن است دعوا و تنش بین این گروه ها تشدید شود، ولی بحران سعودی و قطر روی تحولات سوریه اثر مستقیم نخواهد گذاشت مگر این که قطر رسما اعلام کند آن طور که در شروط عربستان آمده است، اقدامی انجام دهد.
وی ادامه داد:اتهامات عربستان به قطری ها در خصوص قطع حمایت از تروریسم در حالی مطرح شده که عربستان گهواره تروریسم بوده و سرمنشاء افکار و ایدئولوژی های تروریستی است.
این کارشناس مسائل منطقه در پاسخ به این سوال که حضور محمد بن سلمان چه تاثیری در مناسبات منطقه ای خواهد داشت، اظهار کرد: با حضور ولیعهد جدید بحران در مناسبات منطقه ای تشدید می شود چرا که در وهله اول رویکرد خود ترامپ به عنوان حامی وی افزایش بحران است.
سید افقهی ادامه داد:از طرف دیگر محمد بن سلمان جوان ناپخته،خودشیفته و جویای نام است و می خواهد خیلی زود خود را صدام منطقه معرفی کند که با قوه قهریه مسائل را حل می کند.
وی اضافه کرد: از طرف دیگر رژیم صهیونیستی هم با کاتالیزور خودش محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی، محمد بن سلمان را تحریک می کند.
کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: موضع گیری های صریح،شفاف و خصمانه محمد بن سلمان مبنی بر این که قبل از این که اگر ایران بخواهد جنگ را به عربستان بکشد جنگ را به داخل ایران خواهیم کشاند، نشان می دهد سعودی ها قصد دارند تنش و بحران را بر اساس قواعد مد نظر خودشان به داخل ایران بکشانند.
سید افقهی در پاسخ به این سوال که آیا شواهدی مبنی بر اینکه محمد بن سلمان بخواهد به سمت کاهش تنش در منطقه حرکت کند، دیده نمی شود،اظهارکرد: هیچ کس تاکنون این احتمال را نداده که محمد بن سلمان بخواهد منطقه را آرام کند و شواهدی هم در این زمینه دیده نمی شود.
به گفته این کارشناس مسائل منطقه، محمد بن سلمان در مسائل مختلف منطقه از یمن و قطر و ایران آشکارا سیگنال های منفی می دهد و آمریکایی ها هم ترجیح داده اند چنین فرد ماجرا جویی در راس قدرت باشد که اوامر آنها را اطاعت کرده و از آنها تمکین کند.
سید افقهی در پاسخ به سوال دیگری درخصوص این که آیا آمریکا خواهد توانست دعواهای داخلی را در عربستان مهار کند، گفت: آمریکا تا حدی می تواند اختلافات را مهار کند ولی اگر تضاد و شکاف جدی شود، ممکن است آمریکا هم نتواند کاری بکند زمینه اختلافات خانوادگی در عربستان زیاد است تاکنون دو پادشاه «ملک سعود و ملک فیصل» در بحث انتقال قدرت کشته شده اند.
وی خاطرنشان کرد:گفته می شود50 نفر از اعضای خاندان سلطنتی از جمله محمد بن نایف در حصر خانگی هستند اگر محمد بن سلمان نتواند اعتراضات را مهار کند ممکن است چنین اتفاقاتی در عربستان سعودی تکرار شود.

منبع: ایرنا