«پیام محسنی» سرپرست «پروژه ایران» در اندیشکده آمریکایی «بلفر» و از اساتید دانشگاه «هاروارد» در گفت‌‌وگویی درباره آخرین تحولات منطقه، برجام ، حمله موشکی ایران به داعش و بحران قطر به گفت و گو پرداخت.

این مصاحبه شرح ذیل تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:

سوال: سنای آمریکا تا کجا می‌خواهد فشار بر ایران را ادامه دهد؟ هدف آن‌ها چیست؟ مقام‌های آمریکا به تازگی از تغییر نظام  ایران صحبت کرده‌اند.

محسنی: قریب به اکثریت اعضای کنگره متعهد به افزایش فشار بر ایران هستند. نقش ایران در خاورمیانه، سیاستمداران گروه‌های مختلف با پیشینه‌های متفاوت را متحد کرده و خواه و ناخواه در جستجوی تغییر نظام ایرانند و همگی نیز موافق مهار ایران و عقب راندن جمهوری اسلامی از دستاوردهای منطقه‌ایش هستند. به عبارت دیگر آمریکا نقش ایران بر مبنای ایده‌های انقلابی در خارج از مرزهای این کشور را نمی‌پذیرد. آمریکا اینک به نسبت زمان مذاکرات هسته ای بسیار صریح شده و به طور کلی مخالف مواضع ایران در منطقه چون دشمنی با اسرائیل، حمایت از عوامل غیردولتی همچون حزب الله لبنان، پشتیبانی از دولت سوریه و مخالفت با عربستان و نقش این کشور در یمن است. در این میان دولت های مختلف آمریکا رویکردهای متفاوتی دارند. در زمان «جورج دابلیو بوش» تغییر نظام در دستور کار بود. در زمان «اوباما» تغییر نظام سیاست رسمی نبود و هدف نیز تغییر رفتار ایران از طریق مذاکرات بود و حالا در زمان «ترامپ» گرچه هنوز یک سیاست رسمی اعلام نشده، اما شاهد رویکرد مواجهه مستقیم و تجدید سیاست تغییر نظام هستیم. در حال حاضر اجماعی برای اعمال هزینه‌های شدید جهت تغییر رفتار ایران وجود دارد و این درست است که توافق هسته‌ای صرفا توافقی بابت برنامه هسته ای ایران بوده، اما دست واشنگتن در استفاده از گزینه‌های تقابل با ایران در عرصه‌های دیگر را باز می‌گذارد و شاهد بودیم که برخی از سناتورها، مانند «تام کاتن» به صراحت خواستار تغییر نظام شده‌اند.

سوال : تاثیر تحریم‌های جدید بر برجام چه خواهد بود؟

محسنی: در حالی که تحریم‌ها هنوز توسط مجلس نمایندگان و رئیس جمهور تصویب نشده، به خصوص با توجه به تفسیر‌های مختلف آمریکا و ایران از این توافق ممکن است مسیری با لغزشی تند فراهم کند که می‌تواند برجام را تحت تاثیر قرار دهد. گرچه آمریکا این تحریم‌ها را نقض برجام نمی‌داند اما در عین حال بر برنامه های موشکی ، حقوق بشر و آنچه که حمایت ایران از تروریسم می‌نامد، تمرکز کرده است. کارشناسان حقوقی هشدار داده‌اند تحریم‌های جدید ممکن است موجب چندین تفسیر در آمریکا و در چارچوب قانونی ‌شود و  در نهایت می‌تواند منجر به تضعیف توافق گردد. بسیاری از سیاستگذاران اصلی آمریکا مطمئنا به هرگونه حسن نیت بین ایران و آمریکا لطمه می‌زنند و این بیشتر علامت و نشانه‌ای از قدرت در مقابله با ایران است.

سوال: واکنش ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

محسنی: نخبگان ایران در مورد پیروی از برجام اتفاق نظر بیشتری تا سیاستمداران آمریکایی دارند. همانطور که انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران نشان داد در جریان بحث‌ها حتی مواضع نامزدهای اصولگرایان مشخص کرد که در ایران حمایت‌های جدی از توافق هسته‌ای وجود دارد در مقابل، ترامپ در مبارزات انتخاباتی ادعا کرد که توافق را پاره می‌کند.به هر ترتیب، اگر آمریکا از تحریم‌های کلیدی در نظام مالی که به منافع ایران حاصل از برجام ضربه می‌زند دست بکشد، ایران نیز در پیروی از برجام متعهد خواهد بود. تا زمانی که تحریم‌های کنونی به طور قابل توجهی به دسترسی ایران به معاملات مالی جهانی آسیب نرسانند، بعید به نظر می‌رسد ایران به توافق هسته‌ای  آسیب رسانده یا عقب نشینی کند. مقامات ایرانی نیز روشن ساخته‌اند که تحریم‌های جدید آمریکا علیه روح و متن قانون است اما به معنای نقص توافق از سوی ایران نیست.

سوال: حملات موشکی ایران بر داعش چه تاثیرات ژئو پلتیکی در خاورمیانه می‌گذارد؟

محسنی: در حالی که حملات موشکی ایران علیه داعش به یقین بخشی از واکنش به حملات اخیر تروریستی در تهران بود، در عین حال به میزان زیادی واکنش به وضعیت ژئوپلتیک در خاورمیانه بوده است. همچنین، این حملات موشکی پیامی به عربستان سعودی، اسرائیل و آمریکا مبنی بر این بود که ایران مایل به استفاده از نیرو و ابزار خود در تضمین منافع منطقه‌ای حیاتی‌اش در منطقه است. به طور خاص، با از دست رفتن سریع قلمروی داعش، متحدان ایرانی در سوریه و عراق می‌توانند از طریق نقاط  مرزی پیوندی برقرار کرده و مسیری را از ایران به دریای مدیترانه ایجاد کنند. این امر موقعیت «محور مقاومت» در منطقه را به شدت مورد توجه قرار می دهد. این حرکت‌ها پس از تشدید تنش به ویژه در منطقه مرزی سوریه و عراق و شلیک به یک هواپیمای سوری، هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی و حملات هوایی علیه نیروهای متحد سوریه  موثرند. حملات موشکی تمایل ایران در واکنش نشان دادن به هرگونه مواجهه نظامی در منطقه را نشان داد. این حملات نشان داد که ایران در سرمایه گذاری بیشتر بر ابزار نظامی خود در مسیر گرفتن این منطقه حیاتی و حصول موفقیت برابر دشمنان منطقه‌ای تردید ندارد. همزمان، ایران پیامی به عربستان سعودی و آمریکا مبنی بر این فرستاد که از سفر اخیر ترامپ به عربستان نمی‌ترسد و به سطح بالای پشتیبانی آمریکا از عربستان سعودی جهت تغییر مسیر ایران در دستیابی به اهداف کلیدی در خاورمیانه و دفاع از امنیت ملی اهمیتی نمی‌دهد.

 سوال: واکنش آتی رقبای منطقه‌ای ایران چون ریاض و تل آویو را چه دیدید؟ ریاض که جنبه سکوت را پیش گرفت و اسرائیل تا حدی واکنش محتاط آمیز نشان داد.

محسنی: دیگر بازیگران منطقه‌ای از نزدیک وضعیت را زیر نظر دارند و به خاطر می‌سپارند که ایران آماده رویارویی است. به طور کلی واکنش‌ رسانه‌‌ای منطقه و غرب در مورد موفقیت حملات موشکی ایران خنثی یا بی‌تفاوتی همراه بود، با این وجود اهمیت این رویداد قطعا ثبت شده است اما تحولات بنیادین مهم دیگری نیز از جمله انتقال جزایر مصر ، نزدیک شدن منافع عربستان_اسرائیل و همچنین اختلاف سعودی_ قطر، آینده حماس و حزب الله و نقش آمریکا در سوریه وجود دارند که بر تحرکات ژئو پلتیک منطقه‌ تاثیر گذارند.

سوال: سرانجام سیزده تقاضای چهار کشور عرب به قطر به کجا می‌انجامد؟ آیا قطر «گامبی» بازی می‌کند ؟

محسنی: بسیار بعید است که قطر با فهرستی از درخواست‌های سختگیرانه برخی کشورهای عربی موافقت کند زیرا این امر به شدت باعث کاهش اعتبار، وجهه و حاکمیت دولت قطر خواهد شد. تعجب آور است که چرا عربستان سعودی درحالی که می‌داند این کشور تسلیم نخواهد شد از قطر چنین درخواست‌های سختی می‌کند . هنوز باید منتظر ماند و دید که این این بازی به کجا خواهد انجامید، اما بحران قطر احتمالا با سیاست داخلی خود عربستان و مسائل مربوط به ثبات رژیم ارتباط دارد. در حال حاضر شاهدیم که «محمد بن نایف» با تحریم قطر کنار گذاشته و «محمد بن سلمان» جایگزین او شد.

منبع: خبرگزاری فارس