طرح همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق که قرار است سوم مهرماه سال جاری برگزار شود با واکنش های مختلفی در داخل و خارج اقیلم روبرو شده است.  در همین راستا «ریبوار حمد» سخنگوی حزب جماعت اسلامی کردستان عراق رویکرد این حزب نسبت به رفراندوم پیش رو را تشریح می‌کند. مشروح این گفتگو از نظر شما می‌گذرد.

پرسش: بر اساس تصمیم چند حزب سیاسی در اقلیم کردستان در 25 سپتامبر رفراندوم برگزار می‌شود، هدف از برگزاری چنین رفراندومی چیست؟

ما به عنوان حزب جماعت اسلامی کردستان عراق، رفراندوم را حق مشروع ملت خود می‌دانیم و معتقدیم که این حق طبیعی ماست، اما به عنوان جماعت اسلامی در این خصوص ملاحظاتی داریم و همچنانکه می‌دانید در جلسات مرتبط با رفراندوم هم شرکت نکرده‌ایم. دلیل اصلی آن هم این است که ما معتقدیم رفراندوم و استقلال نیاز به مقدماتی دارد، در حال حاضر که در اقلیم کردستان فعالیت های پارلمان به حالت تعلیق درآمده است لازم است فعالیت آن از سر گرفته شود و با هیئت رئیسه کنونی آن، قانونی در ارتباط با مسئله رفراندوم وضع گردد و بخشی از مشکلات سیاسی کنونی فی‌مابین احزاب و جریان‌های سیاسی مرتفع شوند، با توجه به اینکه در حال حاضر اقلیم کردستان با بحران اقتصادی دشواری روبرو است بهبود معیشت مردم مورد توجه قرار گیرد، پس از چنین مقدماتی ما می‌توانیم با بغداد و کشورهای همسایه هماهنگی داشته باشیم و با چنین هماهنگی و مذاکراتی که صورت خواهد گرفت به سوی استقلال گام برداریم. هدف اصلی چنین رفراندومی بر اساس نگاه جماعت اسلامی کردستان باید دربرگیرنده چنین مقدماتی با هدف نیل به استقلال باشد. فراهم کردن مقدمات این رفراندوم در سطح داخلی و خارجی از شروط اساسی است تا بتوانیم موفقیت لازم را کسب کنیم و بدین شیوه ملت کُرد هم در سایه آن شرایط مناسبی را داشته باشد و مقدمات اولیه چنین اقدامی به بهترین شیوه پایه‌گذاری شود.

پرسش: مواردی را که اشاره کردید موضع رسمی حزب جماعت اسلامی کردستان بود که در سوالات بعدی بدان می پرداختم، اما ملاحظات شما در خصوص آنچه که دیگر احزاب پیرامون رفراندوم می‌گویند چیست؟

ملاحظات ما این است که پارلمان فعال نیست، قانونی نیست، زمینه‌سازی داخلی برای آن صورت نگرفته است، وحدت سیاسی در اقلیم کردستان مشاهده نمی‌شود، یکی دیگر از ملاحظات ما به وضعیت بد معیشتی مردم برمی‌گردد در حالیکه وضعیت بودجه‌ای حکومت اقلیم کردستان مناسب بوده است اما سیستم پرداخت نصف حقوق هنوز هم در حال اجرا است. قبل از هر چیز با بغداد به عنوان حکومت مرکزی عراق و بعد از آن با کشورهای همسایه و دول بین‌المللی مذاکراتی در خصوص رفراندوم صورت نگرفته است که بتوانیم قدم‌های جدی در این خصوص برداریم. این موارد بخشی از ملاحظات ما در این زمینه است اما مسئله رفراندوم را به عنوان حق قانونی و طبیعی ملت خود قلمداد می‌کنیم.

پرسش: مسئولین حزب دمکرات کردستان عراق به ویژه هوشیار زیباری اعلام کرده اند که برگزاری رفراندوم به معنی جدایی از عراق نیست یا حتی مسئولین دیگر احزاب هم اشاراتی داشته‌اند که در صورت موفقیت این رفراندوم، جدایی از عراق مدت زمان زیادی طول خواهد کشید، با این وجود، اصرار بر برگزاری رفراندوم چه مفهومی دارد؟

موردی را که اشاره کردید یکی از مشکلات پیش روی این رفراندوم و حتی از مواردی است که احزاب و جریان‌های سیاسی با دیده شک بدان می‌نگرند. ما به عنوان جماعت اسلامی کردستان همچنانکه بیان کردم خواستار رفراندومی هستیم با در نظر گرفتن مقدمات لازم و در راستای نیل به استقلال واقعی. ما معتقدیم که قدم اصلی این رفراندوم از داخل اقلیم صورت خواهد گرفت بنابراین زمینه‌سازی داخلی و گفتگوهای جدی با بغداد، کشورهای همسایه و قدرت‌های جهانی از ملزومات برگزاری چنین رفراندومی است.

پرسش: گفته می شود که حزب دمکرات کردستان عراق مسئله رفراندوم را دستاویز سیاسی خود قرار داده و علت مخالفت‌های جدی داخلی با آن هم در واقع به این برمی‌گردد که رفراندوم به پروسه‌ای حزبی تبدیل شده است. نظر شما در این خصوص چیست؟

این ملاحظه‌ای جدی است که در چندین سال گذشته مسئله استقلال همچون کارت فشار به کار گرفته شده است، ما همیشه تاکید کرده‌ایم که چنین مسئله‌ای نباید به کارت فشار و رقابت‌های داخلی در عراق و اقلیم کردستان تبدیل شود و همین امر از ارزش‌های این پروسه بزرگ کاسته است. مسئله رسیدن ملت کرد به استقلال به سال‌های مبارزه احزاب سیاسی و مردم با رژیم دیکتاتوری بعث برمی‌گردد و ده‌ها شهید در این راه جان خود را از دست داده‌اند. در حقیقت از منظر ما چنین مسائل سرنوشت‌سازی نباید به وسیله و کارت فشاری بر علیه دیگران تبدیل شوند و از همه مهمتر آنکه لازم است در داخل نیز به یک وحدت سیاسی رسید و نباید بخشی از رقابت‌های سیاسی داخلی در اقلیم کردستان باشد.

پرسش: با فرض فعال کردن پارلمان حتی با هیئت رئیسه کنونی، آیا به عنوان حزب جماعت اسلامی کردستان به برگزاری چنین رفراندومی پایبند خواهید بود در حالی‌که زمینه تشکیل دولت مستقل کردستان تاکنون فراهم نشده است؟

اگر پارلمان اقلیم کردستان فعالیت خود را از سر گیرد و وحدت سیاسی داخلی محقق شود و قانونمداری وجود داشته باشد ما هم بخشی از پروسه آماده‌سازی‌های داخلی و با عراق و کشورهای منطقه و جهان خواهیم بود.

پرسش: به نظر شما با توجه به وضعیت سیاسی و اقتصادی حاکم بر اقلیم کردستان برهه کنونی برای برگزاری این رفراندوم مناسب است یا تاخیر آن می‌تواند دستاوردهای بیشتری را به همراه داشته باشد؟

مقدماتی را که بدان اشاره کردم چندان دشوار نیستند و سردمداران اقلیم کردستان به آسانی می‌توانند چنین مشکلاتی را حل و فصل کنند. در شرایط کنونی نیز می‌توانیم با حکومت بغداد، کشورهای همسایه و دیگر کشورهای جهان مذاکرات جدی داشته باشیم. به نظر من با تحقق وحدت داخلی و زمینه‌سازی های لازم می‌توانیم به سوی چنین هدفی گام برداریم.

پرسش: حکومت اقلیم کردستان در زمینه اقتصادی با توجه به آنچه که مشاهده می‌شود موفق نبوده است، علی‌رغم فروش مستقیم نفت هنوز هم در پرداخت حقوق کارمندان با مشکلاتی روبرو است، چرا چنین مشکلاتی در آینده نگری‌های مسئولین ارشد اقلیم لحاظ نمی‌شود؟

ما به عنوان حزب جماعت اسلامی کردستان معتقدیم که بخش اصلی مشکلات اقتصادی اقلیم به مسئله نبود شفافیت در منابع درآمدی و وجود فساد در دستگاه‌های حکومتی برمی‌گردد و مردم در فضایی عادلانه از درآمدهای ملی مستفید نمی‌شوند، این در حالیست که اقلیم کردستان با منابع درآمدی کنونی و در صورت مبارزه واقعی با فساد و وجود عدالت در توزیع درآمدهای حاصله می‌تواند بر مشکلات موجود اقتصادی فائق آید. من با شما موافقم که در حال حاضر اقلیم کردستان با بحران اقتصادی عمیقی روبرو است، این وضعیت نه تنها بر فعالیت‌های حکومت بلکه بر زندگی روزمره مردم عادی هم تاثیرات منفی خود را بر جای گذاشته است.

پرسش: علت وجود مشکلات فی‌مابین اقلیم کردستان و بغداد در طول این سال‌ها چیست؟

از دو منظر به روابط اقلیم و بغداد می‌نگریم، نخست به مسئولین عالی حکومت مرکزی برمی‌گردد، متاسفانه در حکومت مرکزی و عراق پس از 2003 سه اصل مهم و حیاتی را مدنظر قرار نداده است که عبارتند از حفظ تعادل فی‌مابین کلیه مذاهب و قومیت‌های عراقی، مشارکت حقیقی این قومیت‌ها در پروسه حکمرانی که باور به چنین شراکتی نداشته و در تحقق آن موفق عمل نکردند و این مقدمه‌ای بر آن مشکلاتی است که در حال حاضر در عراق مشاهده می‌شود، عدم وجود تعادل و همزیستی مسالمت‌آمیز در میان خود مذاهب و قومیت های عراق. عراق کشوری است با تعدد ادیان، مذاهب و قومیت‌ها که چنین کشورهایی نیاز به مشارکت حقیق در پروسه حکمرانی دارند. عراق پس از صدام بر اساس فدرالیسم می‌توانست قدم‌های مهمتری برداشته و هیچگاه دستخوش چنین مشکلاتی نشود، بنابراین به عقیده من مورد اول و اصلی به حکمرانان عراقی برمی‌گردد و به عنوان عامل اصلی خلق و تداوم این مشکلات محسوب می‌شوند.

دوم، همچنانکه همیشه با صراحت گفته‌ایم در اقلیم کردستان روابط با حکومت مرکزی به روابط رسمی ملی از طریق حکومت و پارلمان تبدیل نشده و بیشتر از طریق یک یا دو حزب سازماندهی شده است، آن دسته از مواردی را هم که در روابط اربیل و بغداد با مشکلاتی همراه نبوده‌اند بر اساس منافع شخصی و حزبی برنامه‌ریزی و تداوم داشته‌اند نه منافع ملی. چنین وضعیتی که در حال حاضر مشاهده می‌شود برآیندی است از آنچه که بیان کردم و به عقیده ما تا روزی که در چارچوب عراق فدرال هستیم بر اساس قانون اساسی این کشور شریک حکمرانی محسوب شده و در کلیه بخش‌های عراق هم دارای حقوقی هستیم که لازم است این حقوق به عنوان ملت دوم این کشور تضمین شود.

پرسش: با فرض رفع مشکلات کنونی اربیل – بغداد، آیا ماندن در چارچوب مرزهای عراق منافع شما را تامین می کند یا برگزاری رفراندوم و اعلام استقلال؟

رفع مشکلات اقلیم کردستان با بغداد در صورت ماندن و حفظ تمامیت ارضی عراق و حتی جدایی از اهم موارد و ضروریات است، وضعیت عراق و منطقه می‌طلبد که اقلیم و مرکز گفتگو و مذاکرات مستمری را با هم داشته باشند و غیر از مذاکره و گفتگو راه دیگری را به صلاح نمی‌دانم.

پرسش: ارزیابی شما از موضعگیری ایران و ترکیه به عنوان دو کشور همسایه عراق در خصوص رفراندوم اقلیم کردستان چیست؟

این دو کشور دارای جایگاه و قدرت منطقه‌ای هستند و می‌توانند بر وضعیت عراق و اقلیم کردستان هم تاثیرگذاری داشته باشند، ما معتقدیم که پس از حکومت مرکزی نیازمند تعامل و گفتگو با این کشورها هستیم. در حال حاضر نمی‌توانم در خصوص موضعگیری این کشورها اظهارنظر کنم تا زمانیکه مقدمات رفراندوم فراهم شده و به سوی برگزاری آن به پیش برویم، در آن موقع با انجام مذاکره و گفتگو می‌توان به موضع رسمی و نهایی این کشورها رسید، امیدوارم با بهبود وضعیت داخلی و رسیدن به وحدت ملی و سیاسی بتوانیم قدم‌های اساسی در این خصوص برداریم.

پرسش: منظور شما این است که اقلیم کردستان از طریق مذاکره و گفتگو می‌تواند این تضمین را به تهران و آنکارا بدهد که کردستان مستقل تهدیدی بر علیه امنیت ملی آنان نخواهد بود؟

مطمئنا، اقلیم کردستان باید زمینه‌های رسیدن به این هدف را پس از تحقق وحدت ملی از طریق مذاکره با حکومت مرکزی و کشورهای همسایه فراهم کند.

پرسش: آمریکا، روسیه، آلمان و دیگر کشورهای مهم جهان با اعلام برگزاری رفراندوم اقلیم کردستان موافقت نکرده‌اند، یعنی این پروسه از حمایت بین‌المللی برخوردار نیست. با چنین وضعیتی چرا در اقلیم کردستان بر آن اصرار می‌شود؟

برگزاری رفراندوم و تعیین زمان مربوطه توسط بخشی از احزاب و جریان‌های سیاسی بدون مشارکت جنبش تغییر و جماعت اسلامی کردستان تصمیم‌گیری شده است، ما اکنون نیز اصرار داریم که چنین تصمیمی باید از کانال قانونی آن یعنی پارلمان اقلیم کردستان و رسیدن به وحدت ملی باشد، در آن صورت مسئله‌ای عادی بود که با چنین کشورهایی هم وارد مذاکرات شویم.

پرسش: در صورت اصرار حزب دمکرات کردستان عراق بر عدم فعالیت پارلمان یا حداقل بدون هیئت رئیسه کنونی، آیا جماعت اسلامی در این پروسه مشارکت خواهد داشت؟

ما معتقدیم که رفراندوم در چنین وضعیتی موفقیت‌آمیز نخواهد بود و امیدواریم که حزب دمکرات کردستان عراق به سوی فعال نمودن پارلمان با هیئت رئیسه کنونی و بازگشت وحدت سیاسی و داخلی به جامعه اقلیم قدخم بردارد که معتقدیم توانایی چنین کاری را دارا می‌باشد. به هر حال نظر جماعت اسلامی کردستان در خصوص رفراندوم بسته به وضعیت و شرایط آینده در زمان مناسب خود اعلام خواهد شد.

 منبع: تسنیم