دکتر بهزاد احمدی لفورکی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به تهدید مسکو مبنی بر اینکه حملات سایبری غرب علیه زیرساخت‌های روسیه، می‌تواند منجر به رویارویی مستقیم نظامی شود، تصریح کرد: اتهام‌زنی‌های دو طرف علیه یکدیگر در این مدت زیاد بوده، منتهی از 20 مه، یعنی زمانی که پوتین در جلسه شورای امنیت روسیه هشدار داد که از زیرساخت‌های کشورهای خارجی علیه فضای سایبر این کشور استفاده می‌شود و به نظر می‌رسد ارتش‌های خارجی در این رابطه دخیل باشند، موضوع نظامی‌سازی فضای سایبر برجسته‌تر و به سطح بالاتری کشیده شد.
حملات سایبری پیشدستانه آمریکا در اوکراین
وی گفت: بعد از سخنان پوتین، یکی از فرماندهان نیروی سایبری آمریکا در استونی که در ترتیبات امنیت سایبری ناتو، در کنار لتونی نقش مهمی دارد، گفت آمریکا طیفی از عملیات سایبری دفاعی، تهاجمی و اطلاعاتی در حمایت از اوکراین انجام داده است. پیش‌ازاین نیز این فرماندهی اعلام کرده بود در حال انجام عملیات سایبری پیشدستانه در اوکراین است.
احمدی ادامه داد: این مواضع طرف آمریکایی، هشدار کروتسکیخ، نماینده ویژه پوتین در حوزه امنیت سایبری بین‌المللی را به دنبال داشت و وی اعلام کرد در صورت تداوم این حملات، پاسخ متقابل با اقدام متعارف نظامی را در پی خواهد داشت و پاسخ‌ها ممکن است محدود به واکنش سایبری نباشد. به گفته کروتسکیخ، آمریکا در حملات سایبری انجام شده، حتی قوانین داخلی خود را نادیده انگاشته و آشکارا آستانه استفاده نظامی از فضای سایبر را پایین آورده است. هرچند سخنان نماینده پوتین در نشان دادن واکنش متعارف نظامی به حملات سایبری نوعی تحول بنیادین به حساب می‌آید، اما درواقع اینجا ما بیشتر شاهد نوعی هشدار اولیه از سوی دو طرف روسیه و آمریکا هستیم تا آستانه جنگ را از منظر سایبری بالا نبرند.
وی افزود: بنابراین می‌توان گفت هشدارهای دو طرف بیشتر برای ایجاد بازدارندگی سایبری است و شواهد نشان می‌دهد این بازدارندگی مؤثر بوده و دامنه حملات سایبری آن‌چنان‌که پیش‌بینی می‌شد، بالا نرفته است. به همین دلیل به‌جز چند حمله به شرکت‌های ماهواره‌ای اروپایی که در اختیار ارتش اوکراین بود، روس‌ها حملات سایبری را به خارج از اوکراین گسترش ندادند و اقدامات سایبری جدی علیه شرکت‌های اروپایی یا آمریکایی گزارش نشده است.
نقطه عطف به رسمیت شناختن قدرت سایبری روس‌ها
احمدی ملاقات سال گذشته بایدن و پوتین در ژنو را نقطه عطفی برای روس‌ها دانست و توضیح داد: در این دیدار، بایدن فهرست 16 زیرساخت حیاتی آمریکا را به روس‌ها داد و خواست توافقی برای عدم حمله به آن‌ها صورت گیرد و روس‌ها را از به رسمیت شناخته شدن قدرت سایبری‌شان خرسند کرد. چند ماه پیش از آن نیز، پوتین پیشنهاد چهار بندی در حوزه امنیت سایبری به آمریکایی‌ها داده بود که گفته شد توافق بسیار جامع و گسترده‌ای بود تا حملاتی علیه یکدیگر صورت ندهند و با باز کردن کانال‌های ارتباطی، همکاری‌هایی انجام شود و پروتکل‌های مشترک داشته باشند.
این کارشناس حکمرانی بین‌المللی فضای مجازی، این مذاکرات را در کنترل گستره درگیری سایبری در جنگ اوکراین مؤثر عنوان کرد و گفت: با توجه به آنچه شاهد هستیم، قطعاً منازعه سایبری می‌تواند به یکی از انواع جنگ‌ها در آینده نزدیک تبدیل شود؛ به همین دلیل است که شاهد شکل‌گیری فرماندهی سایبری و فرماندهی فضای ماوراء جو در کشورهای متعددی هستیم.
ژئوپلیتیکی شدن شرکت‌های فناوری
احمدی با بیان اینکه ناامنی سایبری می‌تواند ضربه بزرگی به منافع اقتصادی فضای سایبر که از اهمیت بالایی برای اقتصاد بین‌المللی برخوردار شده است، بزند، خاطرنشان کرد: در جنگ اوکراین، فناوری تا حد زیادی ژئوپلیتیکی شد و این تحول مهمی در حوزه ICT بود. در منازعات، شرکت‌های فناوری اغلب تلاش می‌کنند بی‌طرف باشند تا بتوانند با هر دو طرف منازعه کار کنند و سود ببرند؛ اما در این جنگ، آن‌ها خواسته یا ناخواسته، ناچار به انتخاب یک طرف شدند؛ و البته این مسئله به افزایش وزن آن‌ها به‌خصوص شرکت‌های گوگل، متا و مایکروسافت کمک کرد. برخی از آن‌ها نظیر اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، به هدایت ایلان ماسک، حتی خودخواسته درگیر این جنگ شدند که مطالعه رفتار آن‌ها آموزنده خواهد بود.
این کارشناس با تأکید بر نقش فناوری‌های غیرمتمرکز در منازعه سایبری در جنگ اوکراین گفت: اهمیت فناوری‌هایی که در اختیار اشخاص است و تخصص بالایی هم نمی‌خواهد، در این جنگ خود را نشان داد. ضمن اینکه شبکه‌های اجتماعی و همچنین اطلاعات منابع باز، مانند ردیابی تحرکات از طریق نقشه گوگل و به اشتراک‌گذاری آن‌ها، نیز نقشی جدید و اهمیتی مضاعف پیدا کردند.
تثبیت ژئوپلیتیک سایبری و ضرورت تقویت حضور و نقش‌آفرینی ایران در مجامع بین‌المللی مربوطه
احمدی، تشدید منازعه سایبری را به ضرر اقتصاد بین‌الملل و باعث جدی‌تر شدن مباحث مربوط به جزیره‌ای شدن اینترنت دانست و افزود: نظامی‌سازی فضای سایبر باعث تغییر فهم از ژئوپلیتیک سایبری همکاری‌محور، به ژئوپلیتیک سایبری منازعه‌محور می‌شود. در جنگ اوکراین، ما از یک‌سو شاهد توزیع کنترل نشده و غیرمسئولانه تسلیحات سایبری و تشویق به استفاده از آن‌ها و از سوی دیگر تشدید کارزارهای اطلاعاتی برای پیروزی در جنگ روایت‌ها هستیم؛ درواقع نوعی اشاعه سایبری در ابعاد گسترده در جریان است که می‌تواند به گسترش جرائم و حملات سایبری در کل دنیا دامن بزند.
این کارشناس حکمرانی بین‌المللی فضای مجازی، با اشاره به شکل‌گیری درک تهدید راهبردی از فضای سایبر از منظر نظامی در بسیاری از کشورها بعد از جنگ اوکراین گفت: در چنین فضایی تکلیف حقوق بین‌الملل که بتواند به کاهش منازعات کمک کند، روشن نیست و اقدامات در این زمینه در قالب GGE و OEWG هنوز به نتیجه نرسیده و به‌خصوص بعد از حمله روسیه به اوکراین شکاف‌ها در بحث حکمرانی بین‌المللی فضای سایبری عمیق‌تر شده است.
به گفته احمدی، در چنین فضایی علاوه بر تمهید اقدامات لازم در حوزه امنیت سایبری و افزایش توان تاب‌آوری، ضروری است تا کشور حضور پررنگی در مجامع بین‌المللی مرتبط با حکمرانی فضای مجازی داشته باشد و نقش مؤثری در فرایند در حال تکامل هنجارها، قواعد و حقوق شکل‌دهنده به این فضا ایفا کند.
