دکتر مجتبی نوروزی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه آمریکا در 20 سال گذشته به دلایل متعدد ازجمله شرایط داخلی، استراتژی ثابتی نسبت به مسائل افغانستان نداشته، خاطرنشان کرد: در این مدت، حداقل می‌توان سه یا چهار نقطه عطف مهم در سیاست‌های آمریکا نسبت به افغانستان در نظر گرفت.

وی افزود: علاوه بر تفاوت‌ها در سیاست احزاب، عدم شناخت سیاستمداران و سیاست‌گذاران آمریکا از وضعیت داخلی افغانستان باعث شده آن‌ها مجبور به تغییر استراتژی شوند و در نهایت از یکسری شعارهای آرمان‌گرایانه در سال‌های اول، شامل دولت ملت‌سازی و مهد آزادی بیان و اجتماعی شدن در منطقه، به اهدافی کاملاً عمل‌گرایانه و منفعت‌جویانه رسیدند.

اهداف آمریکا از حضور در خاک افغانستان

این کارشناس مسائل افغانستان به اظهارات ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در خصوص پیگیری منافع مشخص در افغانستان اشاره کرد و گفت: تهدید مستقیم منافع، از خاک افغانستان و از سوی جریانات افراط‌گرای اسلامی مستقر در آن، نخستین دلیل و خواست آمریکا از حضور در این کشور بود. ابتدا تصور می‌کردند اگر دولتی کاملاً همسو روی کار بیاورند که وابستگی کامل به لحاظ اقتصادی به آمریکا داشته و هم‌پیمان آن‌ها باشد می‌توانند منافعشان را تأمین کنند.

نوروزی با اشاره به فشارهای سیاسی آمریکا به افغانستان برای امضای یادداشت تفاهم استراتژیک با این کشور که منجر به امضای آن در اولین روز حضور اشرف غنی در قدرت شد، ادامه داد: منافع دیگری که آمریکا در خاک افغانستان برای خود دنبال می‌کرد به موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این کشور برمی‌گردد. به‌هرحال این کشور در کانون مثلث جغرافیایی ایران، چین و روسیه قرار دارد که مهم‌ترین رقبای فرا منطقه‌ای آمریکا هستند. آن‌ها تصور می‌کردند حضور در افغانستان می‌تواند منجر به کنترل این رقبا شود.

وی اضافه کرد: در بُعد ژئوپلیتیک، نگاه آمریکا عمدتاً به انرژی و ترانزیت آن بود. از همان دهه 70 آقای خلیل زاد واسطه شرکت‌های انرژی آمریکایی با طالبان بود تا بتوانند امنیت خط لوله گاز ترکمنستان را تأمین کنند. اگر افغانستان بتواند بستر انتقال انرژی از آسیای مرکزی به آسیای جنوبی باشد، ایران و روسیه در این مسیر از مسئله انتقال انرژی از آسیای جنوبی کنار گذاشته می‌شوند و همچنین اهمیت ذخایر انرژی خلیج‌فارس را برای منطقه آسیای جنوبی کاهش می‌دهد. ضمن اینکه همواره منابع معدنی افغانستان برای آمریکا مورد توجه بوده است.

بازنگری آمریکا در هزینه – فایده‌ها در افغانستان

این تحلیلگر مسائل افغانستان با بیان اینکه آمریکا هنوز هم این اهداف را دنبال می‌کند، گفت: با روی کار آمدن ترامپ بازنگری‌هایی در هزینه – فایده‌های آمریکا در افغانستان شد و برداشت‌ها به نظر می‌رسد این بود که هزینه‌ها بیشتر از منافع و سود بوده است و حتی ترامپ اشاره کرد که همسایگان افغانستان، ازجمله رقبا و دشمنان ما شامل ایران، روسیه و چین، از امنیتی که ما تأمین می‌کنیم بهره‌برداری می‌کنند، بنابراین باید آن‌ها هم در هزینه‌ها شریک شوند!

نوروزی اضافه کرد: در اواسط دوره ترامپ شاهد چرخش جدی در سیاست‌های آمریکا بودیم و به نظر می‌رسد آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند به‌جای دولتی که تا این میزان برای پشتیبانی‌اش هزینه کرده‌اند، از نیرویی که کشور را کنترل می‌کند و اگر مذاکره‌ای با آن‌ها صورت دهند همه منافع ایالات‌متحده تضمین می‌شود، حمایت کنند.

به گفته این کارشناس مسائل افغانستان؛ به نظر می‌رسد توافقی که آمریکا در یک سال و نیم مذاکرات دوحه و پیوست‌های محرمانه‌ای که تاکنون منتشر نشده، داشته‌اند در این خصوص بوده که منافع آمریکا در افغانستان تأمین شود. البته مواردی از این توافق، ازجمله اینکه از خاک افغانستان منافع آمریکا تهدید نشود و جایگاهی برای گروه‌های افراط‌گرای بین‌المللی نگردد، به‌صراحت اعلام شده است.

وی تأکید کرد: از این زمان به بعد، آمریکا کاملاً از سیاست حمایت از دولت مرکزی افغانستان دست کشید و به سمت حمایت از طالبان رفت. تا چند سال قبل، اگر قرار بود مقامات طالبان در شهری حضورداشته باشند از حضور مقامات درجه‌دو و سه آمریکا در آن شهر امتناع می‌شد که مبادا تائیدی بر مشروعیت این گروه باشد، اما امروز در بالاترین سطح با آن‌ها دیدار و تفاهم‌نامه امضا می‌کنند و برای خروج نیروهایشان تعهد می‌دهند!

نوروزی گفت: به نظر می‌رسد از این به بعد نقشی که آمریکا می‌خواست خود به‌طور مستقیم ایفا کند، از طالبان مطالبه خواهد کرد. به همین دلیل به نظر می‌رسد امروز طالبان مهم‌ترین اهرم بازی آمریکا در داخل افغانستان است.

این کارشناس مسائل افغانستان با تأکید بر اینکه ناامنی افغانستان به معنای درگیرسازی ایران و روسیه به‌طور مستقیم و چین به‌طور غیرمستقیم خواهد بود، افزود: بااین‌حال به نظر نمی‌رسد طالبان بتواند با آرامش خاطر حکومت مورد نظر خود را ایجاد کند و در صورت ایجاد، آن را تداوم دهد. تحولات اجتماعی در افغانستان و نسل جدید در این کشور، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مانع برای طالبان است. ازآنجاکه مردم تجربه زندگی در حکومت یک گروه تمامیت‌خواه با قرائت متصلب از اسلام و قومیت‌گرا را دارند طبیعتاً مجدداً و به آسانی زیر بار آن نمی‌روند.

افغانستان درگیر چرخه جدید نزاع داخلی خواهد شد

وی با بیان اینکه متأسفانه افغانستان درگیر چرخه جدیدی از نزاع داخلی خواهد شد، اضافه کرد: این مسئله، نقطه مطلوب آمریکا است. آن‌ها در این شرایط سیاست «یکی به میخ و یکی به نعل» را هم ادامه خواهند داد و مانند 20 سال گذشته در ظاهر و شعار اعلام خواهند کرد که از جامعه مدنی، رسانه‌ها، آزادی‌های اجتماعی، حقوق زنان و ارزش‌های غربی که به دنبالش بودند که البته موردحمایت برخی بازیگران خُرد داخلی هم بوده، حمایت خواهند کرد، اما در عمل اتفاقی نخواهد افتاد.

نوروزی به سفر اخیر اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان به آمریکا اشاره کرد و گفت: با برخوردی که بایدن در این سفر با تیم دولت افغانستان داشت به نظر می‌رسد چندان علاقه‌ای ندارند که دوباره و بیش از این درگیر مسائل داخلی این کشور شوند و وضعیت موجود را مطلوب می‌دانند. چراکه در این صورت هم‌مقدار قابل‌توجهی از هزینه‌هایشان کاهش می‌یابد و هم اهدافی که به لحاظ اطلاعاتی دنبال می‌کردند با جریاناتی که ایجاد کرده‌اند به دست می‌آورند؛ ضمن اینکه رقبایشان را درگیر مسائل داخلی افغانستان می‌کنند.

وی ادامه داد: اشرف غنی که با پشتوانه مستقیم و غیرمستقیم غربی‌ها توانست در مسند قدرت قرار گیرد اکنون در وضعیت مناسبی به لحاظ قدرت قرار ندارد. او امید بسیاری داشت که سفرش به آمریکا بتواند بخشی از این خلأ را جبران کند، اما چون این سفر دستاورد مشخصی نداشت و به‌نوعی آب پاکی بر دست آن‌ها ریخته شد، صحبت چندانی از آن نکردند. گرچه دکتر عبدالله در کنفرانسی به دستاوردهای سفر اشاره کرد اما دستاوردها بدون شک در حد انتظار و خواست آقای غنی و تیمش نبوده است.