بهروز ایاز در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با تاکید بر اینکه وضعیت کنونی کره شمالی برآیندی از تاریخ و گذشته این کشور در شبه جزیره کره و رفتار خارجی آن با کشورهای منطقه از جمله کره جنوبی، ژاپن و قدرت‌های جهانی از جمله ایالات متحده است، خاطرنشان کرد: بحران کره شمالی به سال­های پس از جنگ جهانی دوم و خارج شدن شبه جزیره کره از سلطه استعماری ژاپن و مداخله ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در این منطقه باز می­گردد. حمایت­های دو ابر قدرت و در مقابل هم قرار دادن دو کره توسط این دو، آغازگر بحرانی شد که تاکنون نیز ادامه دارد.

ایاز افزود: کره شمالی از بدو تولد در نظام بین­الملل و به خصوص بعد از جنگ سرد با یک معمای امنیتی و تلاش برای بقا روبرو بوده که محرک اصلی رفتار خارجی این کشور در نظام بین­الملل است. رفتاری که در زمان حال نیز به خوبی خود را نشان می­دهد.

این تحلیلگر تحولات آسیا توضیح داد: تلاش جدی کره شمالی برای دستیابی به سلاح­های اتمی و انجام آزمایش‌های موشکی و هسته­ای که به طور جدی از سال 2006 شروع شد و در سال­های 2013 و 2016 افزایش پیدا کرد، با روی کار آمدن ترامپ در سال 2017 و نزدیک شدن بیشتر واشنگتن به ژاپن و کره جنوبی – دشمنان پیونگ یانگ – و دوری از چین – دوست پیونگ یانگ – به اوج خود رسیده بود؛ اما در سال 2018 و تلاش ترامپ برای کاهش اختلافات خود با کره شمالی این وضعیت تا حدودی تعدیل شد؛ به طوری که اصطلاح «مرد دیوانه» که ترامپ، کیم جونگ اون را با آن خطاب کرد، جای خود را به «سیاستمدار باهوش» داد!

وی با اشاره به چند دور دیدار و مذاکرات صورت گرفته میان سران آمریکا و کره شمالی، اضافه کرد: در نهایت دیدار هیات های این دو کشور در 5 اکتبر 2019 در استکهلم نیز همانند دیدارهای قبل نه تنها منجر به نتیجه­ای نشد بلکه بی­اعتمادی بیشتر کره شمالی را به همراه داشت.

ایاز تاکید کرد: شرایط اخیر دو کشور همانند سال­های قبل در بی‌اعتمادی و تنش قرار دارد و شاید بتوان وضعیت کنونی را اوج بی‌اعتمادی و تنش در روابط این دو کشور دانست؛ تا جایی که پیونگ­یانگ در اعتراض به این بی‌اعتمادی در تابستان سال جاری بیش از هفت بار دست به انجام آزمایش موشکی زد.

وی با اشاره به اظهارات مقامات کره شمالی مبنی بر اینکه واشنگتن تمایلی برای مذاکرات جدی ندارد، افزود: کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی اعلام کرده است که این مذاکرات را بیهوده می­داند. همچنین هشدار اخیر این کشور به ایالات متحده و انجام مانورهای هوایی و دستور آماده‌باش به خلبانان خود در هفته اخیر برای مقابله احتمالی با آمریکا، اوضاع نگران‌کننده شبه جزیره کره را تشدید کرده است و هر گونه حرکت و محاسبه اشتباه می­تواند پیامدهای جبران ناپذیری برای دو کشور و حتی منطقه شرقی آسیا داشته باشد.

این کارشناس مسائل آسیا در تشریح علل بی‌اعتمادی کره شمالی به ایالات متحده تصریح کرد: این امر را باید در درجه اول در نابسامانی محیط نظام بین­الملل و همچنین روابط گذشته این دو کشور با هم و عدم پایبندی به مذاکرات و موافقتنامه­های صورت گرفته بین دو طرف جستجو کرد.

ایاز با اشاره به اولین مذاکرات جدی این دو کشور که در سال 1994 در ژنو صورت گرفت که منجر به امضای یک موافقتنامه شد، ادامه داد: در چارچوب این توافق می‌بایست کره شمالی فعالیت­های هسته­ای خود، به ویژه فعالیت­های مربوط به ساخت موشک را متوقف می‌کرد و ایالات متحده نیز تحریم‌های کره شمالی را بر می‌داشت و هر دو کشور خود را متعهد به بهبود روابط در شبه جزیره کره می‌کردند. عدم تعهد ایالات متحده به مفاد این موافقتنامه از یک سو و استقرار رسمی تسلیحات اتمی آمریکا در کره جنوبی از سوی دیگر، ترس پیونگ­یانگ از احتمال حمله سئول – واشنگتن به این کشور را افزایش داد و موجب بی‌اعتمادی بیشتر شد.

این کارشناس مسائل آسیا همچنین ضمن تشریح مذاکرات صورت گرفته با کره شمالی از سال‌های 1996 تا سال 2000 و عمق گرفتن بی‌اعتمادی و حس خیانت در کره شمالی نسبت به آمریکا، یادآور شد: از اوایل سال 2003 دیپلماسی میانجی­گری چین، عامل اصلی در تسهیل و تقویت گفتگوهای چندجانبه میان کشورهای شمال شرق آسیا به ویژه در ارتباط با کره شمالی و در مورد منازعات هسته‌ای آن بود، اما همچنان بی‌اعتمادی طرفین سه دور مذاکرات سه جانبه چین – کره شمالی – آمریکا را بی‌نتیجه گذاشت. سرانجام کره شمالی با آزمایش موشک­های بالستیک خود در ژوئن 2006، و در 9 اکتبر همان سال با آزمایش هسته‌ای خود، اعلام کرد که به بمب اتم دست یافته است. با این اقدام پیونگ یانگ، بحران و تنش در شبه جزیره کره دوباره به اوج خود رسید.

ایاز در ادامه با اشاره به اقدامات و آزمایش­های هسته­ای و موشکی کره شمالی در سال‌های بعد و همچنین اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور گفت: دیدارهای ترامپ با کیم جونگ اون تلاشی در جهت اعتمادسازی بین دو کشور بود که نتیجه­ای در بر نداشت و بی‌اعتمادی هرچه بیشتر پیونگ­یانگ را به همراه داشت. این بی­اعتمادی زمانی به اوج خود رسید که ایالات متحده نه تنها به توافقات خود عمل نکرد، بلکه به انجام رزمایش مشترک با کره جنوبی دست زد که کره شمالی هم با آزمایش­های موشکی به آن واکنش نشان داد.

وی آزمایش موشک­های بالستیک کره شمالی در تابستان سال جاری را گواه محکمی بر بی‌اعتمادی این کشور به ایالات متحده دانست و تاکید کرد: آزمایش این موشک­های بالستیک نشان می­دهد که بی­اعتمادی کره شمالی می‌تواند عواقب بسیار خطرناکی را برای منطقه شرقی آسیا و حتی ایالات متحده به همراه داشته باشد، اما در این راستا در گزارش جدیدی که نوامبر سال جاری از سوی ایالات متحده منتشر شد، از کره شمالی به عنوان یک کشور حامی تروریسم نام برده شد و پیونگ یانگ این اقدام ایالات متحده را «سیاست خصمانه» علیه خود دانست.

ایاز در خصوص اقداماتی که تاکنون کره شمالی برای اعتمادسازی در روابطش با کشورهای متخاصم انجام داده، گفت: با توجه به نابسامانی محیط نظام بین­الملل از یکسو، دشمنی دیرینه این دو کشور نسبت به هم و خواسته­های طرفین در جریان مذاکرات و توافقات صورت گرفته از سویی دیگر، باید گفت که اعتماد بین این دو کشور به سختی قابل حصول است. با این حال اعتماد سازی بین دو کشور به ویژه کره شمالی در روندی تدریجی و به صورت گام به گام می­تواند صورت پذیرد. نباید فراموش کرد که بعد از سال 1994 و در جریان مذاکرات معاهده ان.پی.تی، کره شمالی پذیرفت که در صورت دریافت کمک‌های اقتصادی، برنامه تسلیحاتی پلوتونیوم خود را به حالت تعلیق درمی آورد، اما عدم جدیت واشنگتن و بی‌تعهدی آن به این مفاد منجر به فروپاشی این توافق در سال 2002 شد.

وی اضافه کرد: سال 2005 نیز شش کشور کره شمالی، ایالات متحده، چین، کره جنوبی، روسیه و ژاپن ضمن توافق بر سر یک بیانیه مشترک، اعلام کردند که کره شمالی از برنامه هسته­ای خود و ساخت سلاح­های هسته­ای دست برمی­دارد و در ازای آن کمک هایی در حوزه نفت و انرژی از جمله دو میلیون کیلو وات برق و سایر موارد دریافت می‌کند. علاوه بر آن امنیت کره شمالی و شبه جزیره کره از سوی پنج کشور تامین می‌شود. این بیانیه همچنین به کره شمالی اجازه می‌داد که برای اهداف انرژی خود و تنها در صورت لزوم و با لحاظ کردن مشخصات خاصی، به تکمیل برنامه هسته‌ای خود بپردازد؛ اما همان سال، کمی بعد از این توافق، ایالات متحده با تحریم علیه کره شمالی دارایی­های آن در بانک دلتای آسیای مالاکو در بانکوک را مسدود کرد.

ایاز تاکید کرد: کره شمالی بارها از ایالات متحده خواسته است تا با مذاکرات دوجانبه به حل مشکل بپردازند، اما پاسخ مثبتی از سوی واشنگتن دریافت نکرده است. در طی دومین دیدار رئیس‌جمهور آمریکا و رهبر کره شمالی در ویتنام نیز، کره شمالی تلاش کرد با انهدام چند سایت اتمی و موشک‌های بالستیک حسن نیت خود را در این مذاکرات نشان دهد، اما واشنگتن توجه و جدیتی در برداشتن تحریم­ها علیه پیونگ‌یانگ نشان نداد و همین امر موجب شد تا کره شمالی نسبت به ادامه مذاکرات بدبین تر شود.

این تحلیل گر تحولات آسیا در ادامه در خصوص ارزیابی از چشم انداز پیش روی روابط آمریکا و کره شمالی و امکان کاهش تنش‌ها در شرق آسیا، خاطرنشان کرد: با توجه به پیچیدگی معادلات منطقه­ای در شبه جزیره کره و آسیای جنوب شرقی از یکسو و برخورد قدرت­های بزرگ جهانی در این منطقه برای منافع حیاتی و امنیتی از سوی دیگر به دشواری می­توان از سناریوهای روشن و محتملی در این منطقه سخن گفت.

ایاز دستیابی به تسلیحات هسته­ای را مهمترین اولویت و خواسته کره شمالی برای دستیابی به اهداف خود، یعنی بقا، امنیت و بازدارندگی، عنوان کرد و ادامه داد: باید به این موارد حفظ انسجام داخلی و تقویت روحیه مردم کره شمالی از طریق افزایش توانمندی هسته­ای را هم بیفزاییم. در این صورت است که می‌توان عزم پیونگ یانگ را برای این کار درک کرد. از سویی دیگر نیز، تهدیدها و تحریم­های ایالات متحده، تقویت صنایع دفاعی و تسلیحات نظامی کره جنوبی توسط واشنگتن، افزایش بی‌اعتمادی نسبت به ایالات متحده بیش از پیش عزم پیونگ یانگ را برای رسیدن به اهداف خود، آن هم از طریق دستیابی به تسلیحات هسته­ای جزم کرده است. بنابراین نمی­توان انتظار داشت پیونگ یانگ تمامی کلاهک های هسته­ای و زرادخانه های خود را آن­طور که واشنگتن می­خواهد نابود کند.

این تحلیل گر مسائل آسیا با بیان اینکه ایالات متحده با حمایت از ژاپن و کره جنوبی در برابر چین و کره شمالی قرار گرفته است، اضافه کرد: آینده روابط دو کشور کره شمالی و ایالات متحده و همچنین آینده منطقه آسیای شرقی و جنوب شرقی تا حد زیادی متاثر از روابط پکن و واشنگتن است. بنابراین آزمایش موشکی کره شمالی را می­توان، نوعی واکنش چین نسبت به اقدامات اخیر ایالات­ متحده و هم­چنین کره جنوبی و ژاپن به شمار آورد. در توازن قوایی که در شرق آسیا شکل گرفته است می‌توان گفت اقدامات کره شمالی که از حمایت ضمنی چین برخوردار است، نوعی تذکر به ایالات متحده و نشان دادن میزان آستانه تحمل آنان به افزایش حضور واشنگتن در این منطقه است. امری که می­تواند در صورت انجام مذاکرات بین کره شمالی و ایالات متحده، نقش بیشتر چین را به همراه داشته باشد و قدرت چانه زنی را برای قبولاندن پیشنهادات خود به واشنگتن، سئول و توکیو بیشتر کند.