رضا حجت شمامی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به توافق ترکیه و روسیه در خصوص وضعیت شمال سوریه اظهار کرد: باید در نظر داشت که روسیه با دو کشور دوست خود که دشمن هم هستند، وارد مذاکره شد، چراکه هر دو کشور با روسیه روابط دوستانه دارند و چه به اختیار و چه با اجبار، به‌شدت به آن نیازمندند. سوریه ازاین‌جهت دچار مشکل شده بود که ترکیه به هر بهانه و دلیلی وارد کشورش شده و ترکیه از این منظر که به تعبیر او گروه‌های تروریستی خود را به مرزهایش نزدیک کرده و در حال تهدید امنیت او هستند، نگران بود. مسئله اینجاست که طبیعی است که هر دو به‌گونه‌ای نیازمند روسیه هستند و هر دو به راه‌حل‌هایش توجه دارند.

این تحلیلگر تحولات منطقه با اشاره به یکی از بندهای این توافق‌نامه مبنی بر اینکه پلیس نظامی روسیه و نیروهای حفاظت مرزی سوریه وارد سمت سوری مرز می‌شوند، گفت: سوریه روسیه را متقاعد کرد که ترکیه از سرزمینش خارج شود و کردها هم به دلیل نیازمندی کنونی‌شان توافق را پذیرفتند. چون کردها معتقدند آمریکا به آن‌ها خیانت کرد و در برابر ارتش سوریه و ترکیه تنهایشان گذاشت و ازآنجاکه عمق تفکراتشان چپ‌گرایانه و سوسیالیستی است و گرایش‌های فکری و تاریخی نزدیکی به روسیه دارند، به نهایی شدن این توافق کمک کردند؛ بنابراین کردها هم به شکلی گوش شنوایی در برابر روسیه و پوتین دارند تا از شدت این بحران کم شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر با توجه به اقدام آمریکا در برابر کردها طبیعی است که کردها نمی‌توانند به صورت مستقل، در برابر ائتلافی که توانست داعش را از بین ببرد و بحران بزرگ منطقه‌ای را کنترل کند، بجنگند، افزود: آن‌ها مجبورند دوباره خود را در دامن دولت سوریه بیندازند و به آن پناه ببرند؛ بنابراین از این منظر این توافق به نفع دولت سوریه بود.

حجت شمامی با بیان اینکه هر سه طرف سوریه، ترکیه و کردها به‌گونه‌ای می‌توانند دور میزی که روسیه ترتیب می‌دهد بنشینند، خاطرنشان کرد: ترکیه به دنبال این است که در مرزهایش حمله تروریستی صورت نگیرد؛ ضمن اینکه این مسئله برای اردوغان مصرف داخلی دارد. سوریه هم خواهان حفظ تمامیت ارضی‌اش و بازگشت نیروهای گریز از مرکز به دمشق است. روسیه هم مانند ایران در جهت کاهش تنش بر حفظ تمامیت ارضی سوریه تأکید دارد.

وی درعین‌حال با تأکید بر اینکه تهدیدات مرزی توجیهی برای حمله نظامی و الحاق آن بخش به مرزهای کشور تهدیدشونده نیست، ادامه داد: این مسائل در بین کشورهای دیگر هم هست و فقط متعلق به ترکیه و کردهای سوریه نیست. اگر یک طیفی اقدامی انجام دهد، آیا کل آن قوم و جمعیت اجتماعی را باید پاک‌سازی کرد و از بین برد؟ آیا برای از بین بردن طالبان می‌توان کل پشتون‌ها را در افغانستان از بین برد؟ این نگاهی غیرمنطقی است. ازاین‌جهت است که گفته می‌شود این اقدام ترکیه مصرف داخلی دارد.

این تحلیلگر مسائل منطقه افزود: مشخص بود که دنیا و افکار عمومی چه در سطح اجتماعی و چه در سطح سیاسی با این اقدام ترکیه مخالف است و این کشور باید این اقدامات را درجایی متوقف می‌کرد.

وی در رابطه با برخی تحلیل‌ها مبنی بر اینکه این توافقنامه بیش از سایر طرف‌ها به نفع روسیه و سوریه بود، اضافه کرد: در نظم جدیدی که در حال گذار به سمت آن هستیم هر کشوری که بتواند تأثیرگذاری نظامی و امنیتی داشته باشد و دنیا را به‌خوبی مدیریت کند، در آینده جایگاه خوبی خواهد داشت. در این بحران روسیه خود را به‌عنوان راه‌حل دهنده بین‌المللی نشان داد.

وی توضیح داد: سوریه هم در این مسئله دست برتر را دارد، چراکه ضمن حفظ تمامیت ارضی‌اش، کردها را به خود نزدیک کرد. به نفع کردها هم هست چراکه به‌هرحال امنیت جانی و زیستی پیدا می‌کنند. بعدازاینکه داعش در منطقه شکست خورد این نگاه در منطقه وجود داشت که آمریکا از طریق کردهای اسلحه به دست به دنبال تجزیه بخشی از سوریه است. این مسئله می‌تواند ترکیه را نگران کند، چراکه بیش از 25 درصد خاک جمعیت ترکیه کردنشین هستند و این یک تهدید منطقه‌ای بود که آمریکا آن را دنبال می‌کرد و به هر دلیل از آن عقب‌نشینی کرد.

حجت شمامی تصریح کرد: کردها به این نتیجه رسیدند که نه‌تنها نمی‌توانند به آمریکا تکیه کنند، بلکه بهتر این است که به دولت مرکزی وابسته باشند تا بافت اجتماعی‌شان از بین نرود. نباید فراموش کرد که درگذشته عثمانی این تجربه را داشت که منطقه بزرگ آدانا را از کل بافت زیستی ارامنه پاک کرد. از طرفی این توافق به نفع ترکیه هم هست؛ چراکه ترکیه مرز خود را امن کرده است. قطعاً کاهش بحران در منطقه به نفع کل منطقه است.

وی با اشاره به این بند از بیانیه که تأکید دارد کردها و سلاح‌های آن‌ها باید تا عمق 30 کیلومتری از مرز ترکیه خارج شوند و بعدازآن گشت مشترک روسیه و ترکیه تا عمق 10 کیلومتری به‌استثنای شهر قامشلی آغاز خواهد شد، در توضیح اینکه در ابتدا ترکیه خواهان حضور در عمق بیشتری از خاک سوریه بود، گفت: سنگ بزرگی بود که امکان عملی شدنش وجود نداشت. بافت اجتماعی منطقه، افکار عمومی منطقه و دنیا و متحدانش در غرب و شرق با آن موافق نبودند.

این تحلیلگر تحولات منطقه اضافه کرد: از طرفی به لحاظ نظامی هیچ‌گاه یک ارتش منظم نمی‌تواند عملیات غیرمنظم را شکست بدهد. طالبان چرا شکست نمی‌خورد! آمریکا چرا نتوانست ویتنام را شکست دهد! البته دلایل مختلفی دارد، اما این مسئله هم وجود دارد که ارتش منظم آموزش‌دیده نمی‌تواند به‌سادگی با طیفی که غیرمنظم می‌جنگند و همواره در کوه‌ها زندگی می‌کنند، بجنگد و پیروز شود. مگر اینکه آن‌قدر کودک و زن و مرد بکشد که فریاد دنیا بلند شود. هنوز ترکیه بحث نسل‌کشی ارامنه را قبول نکرده است. اگر نسل‌کشی دیگری به ترکیه نسبت داده شود برای ترکیه سنگین خواهد بود؛ بنابراین ترکیه سنگ بزرگی نشان داد، اما به هدفی کوچک متقاعد شد.

وی در رابطه با چشم‌انداز آینده توافق روسیه و ترکیه در خصوص شمال سوریه و تداوم آرامش در آن گفت: به نظر می‌آید منطقه به سمت کاهش تنش پیش می‌رود، همان‌طور که میان یمن و عربستان هم‌ چنین تمایلی ایجادشده است. اگر روسیه بتواند کردهای مسلح را متقاعد کند که از مرزهای ترکیه فاصله بگیرند که البته خیلی سخت است، این کاهش تنش تداوم خواهد داشت.

حجت شمامی درعین‌حال دستیابی به توافقی برای کاهش بحران را قابل پیش‌بینی عنوان کرد و گفت: این اتفاق باید می‌افتاد و تنش عمیقی که شکل‌گرفته بود می‌بایست به‌گونه‌ای حل‌وفصل می‌شد. اتفاقات خاصی که در لیبی افتاد که مهم‌ترین مسئله آن دور زدن روسیه در لیبی از طرف ناتو بود، باعث رنجش روسیه شد، آن بحران از سال 2011 تاکنون عمق پیدا کرد؛ اما هم‌زمان شاهد تحولاتی بودیم که بحران‌های عمیق جهانی و بحث داعش ازجمله آن‌ها بود. در پی این مسائل دو ائتلاف شکل گرفت یکی به رهبری آمریکا و غرب و دیگری با حضور کشورهای منطقه مانند ایران و مقاومت. البته ایران بعد توانست روسیه را متقاعد کند که وارد این جریان شود و بعد هم شاهد حمایت‌های سیاسی چین در شورای امنیت بودیم.

وی ادامه داد: مشخص شد که ائتلاف دوم با محوریت مقاومت توانست با داعش مقابله کند و در گام‌های بعدی ساختار تصمیم‌گیری بحران‌های بین‌المللی را که در ژنو بود، به شرق منتقل کند و به آستانه، سوچی، ترکیه و ایران بیاورد. بعد در مناطق مختلف سوریه بحث کاهش تنش را کم‌کم پیش بردند و این کشور به همراه متحدان خود به‌خصوص ایران و مقاومت در منطقه بحران به این بزرگی را مدیریت کرد و به‌جایی رساند که همه اذعان می‌کنند که سوریه از آن بحران عمیق خارج‌شده و حالا بحث دعوت دوباره‌اش به اتحادیه عرب و سازمان‌های دیگر مطرح است.

وی درعین‌حال با بیان اینکه تحلیل‌های مختلفی وجود دارد درباره اینکه آمریکا از آن طیف تجزیه‌طلب کردها عقب‌نشینی کرده است، گفت: آمریکا نگاهش به شرق آسیا است و به نظر می‌رسد نیاز نمی‌بیند خود را وابسته به طیف کوچکی کند که کار چندانی نمی‌تواند بکند.

حجت شمامی با بیان اینکه از ابتدا به نظر می‌رسید که این مسئله قابل‌کنترل است، افزود: مسئله اینجاست که شاید ترکیه به دنبال این بود که بتواند تأثیرگذاری‌های بیشتری در حوزه سوریه داشته باشد. از طرفی نگاه‌های دیگر این است که آقای اردوغان با توجه به باختی که در شهرداری استانبول داشت که یکی از مهم‌ترین انتخابات ترکیه است، نگران این بود که اجماعی که به دنبالش است در داخل شکل نگیرد و در انتخابات بعدی با مشکل مواجه شود. او به دنبال این بود که در داخل اجماعی را شکل دهد و ماجرای جنگ‌آورانه‌ای ایجاد کند که نشان دهد در مقابل تروریسم ایستاده است.