ابراهیم باقری*

دستاوردهای سفر ترامپ به اروپا خیلی متفاوت‌تر از سفر وی به عربستان سعودی و انعقاد قراردادهای میلیاردی بود. اگر ترامپ در سفر به عربستان قرارداد فروش تسلیحات ١١٠ میلیارد دلاری (با احتمال افزایش تا ٣۵٠ میلیارد  طی ١٠ سال) امضا کند، ماحصل سفر وی به اروپا مخدوش شدن روابط فرا آتلانتیکی بود که بعد از جنگ جهانی دوم شاکله نظم بین المللی را تشکیل می داد. اجلاس گروه ٧ که در شهر تاریخی تائورمینای ایتالیا در ۴و۵ خرداد (٢۵ و ٢۶ می) برگزار شد، بدون هیچ دستاوردی و فقط با یک بیانیه کاملا صوری، و عدم حمایت ترامپ از توافق آب و هوایی پاریس، شکاف میان آمریکا و اروپا را بیش از پیش نمایان ساخت. در این نشست که مهم ترین دستور کار آن توافقنامه پاریس در خصوص تغییرات آب و هوایی و اعلام پایبندی به آن بود، توسط آمریکا حمایت نشد و نهایتاً یک هفته بعد ترامپ رسماً اعلام کرد که از بزرگترین توافقنامه تغییرات آب و هوایی خارج می شود.  نشست ناتو نیز علی رغم اینکه به صورت نمادین ناتو را وارد ائتلاف بین المللی علیه تروریسم کرد، بدون هیچ توافقی در خصوص افزایش هزینه های دفاعی کشورهای اروپایی پایان یافت و ماحصل آن اعلام “آغازی بر پایان اتحاد سابق غرب” از طرف آلمان بود.
دونالد ترامپ در قالب اولین سفر خود در سمت رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا به خاورمیانه (عربستان و اسرائیل)، واتیکان، بروکسل و تائورمینا(ایتالیا)، در دو نشست مهم ناتو در بروکسل و اجلاس گروه ٧ در ایتالیا شرکت کرد. وی که از ابتدای تبلیغات انتخاباتی و حتی بعد از روی کار آمدن، انتقادات زیادی به سازمان ناتو داشت و آن را یک “سازمان کهنه و منسوخ” عنوان کرده بود و همچنین ادامه حضور آمریکا در این سازمان را منوط به پرداخت هزینه های بیشتر دفاعی از طرف شرکای اروپایی خود عنوان کرده بود، اکنون پیوستن ناتو به ائتلاف بین‌المللی را گام مهم در راستای از میان بردن تروریسم می داند. این امر توسط برخی متحدان اروپایی به معنای چرخش ترامپ  به سیاست‌ها و مواضع قبلی آمریکا در قبال ناتو و اتحاد فراآتلانتیک تعبیر می‌شد. با این حال سیاست‌های واگرایانه ترامپ در قبال اروپا و متعاقب آن رفتارهای وی در دو نشست اخیر،  شکاف‌های میان اروپا و آمریکای ترامپی را بیش از پیش آشکار ساخته است.
قبل از برگزاری اجلاس ناتو، این سازمان مقدمات پیوستن به ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا را تدارک دیده بود. در این راستا اشاره شده بود که در فضای امنیتی کنونی، متحدین ناتو می‌توانند و باید همکاری‌های بیشتری با جامعه بین‌المللی مبارزه علیه تروریسم داشته باشند.  همچنین خط مشی و سیاست ناتو در مقابله با تروریسم  در سه حوزه اصلی خلاصه شده بود : اطلاعات و آگاهی، توانایی و تعهد(درگیری با دشمن). علاوه بر این قابلیت توسعه فناوری‌های جدید، همکاری با شرکا و سازمان های بین المللی و همچنین گسترش ارائه اطلاعات مورد نیاز از طریق آواکس‌های ناتو (کنترل و هشدار زود هنگام هوابرد) دامنه همکاری های ناتو با ائتلاف علیه داعش بود که قبل از اجلاس ناتو آن را بیان کرده بود.
•    مهم ترین دستورکار و دستاوردهای نشست ناتو
١-    نشست ناتو در بروکسل در ۴ خرداد (٢۵ می) تحت‌الشعاع حمله انتحاری منچستر قرار گرفت. همین مساله باعث ایجاد یک نوع فوریت در خصوص پیوستن ناتو به ائتلاف و نهایتاً موافقت برخی کشورهای سابقاً مخالف (آلمان و فرانسه) گردید. به عبارتی تراژدی منچستر درک مشترک پیوستن ناتو به ائتلاف را ایجاد کرده بود و ترامپ هم دقیقا از این نقطه ضعف برای همراهی ناتو با خود استفاده کرد. یکی از مهمترین نتایج نشست رهبران کشورهای عضوناتو  پیوستن رسمی ناتو به ۶۸ کشور عضو ائتلاف بین المللی مبارزه با داعش بود. ناتو یک طرح ضربتی را برای افزایش مشارکت برعهده گرفت. البته باید گفت که تاکنون هواپیماهای سیستم نظارتی کنترل و هشدار هوایی ناتو (آواکس) اطلاعات را در اختیار ائتلاف جهانی برای شکست داعش قرار می‌دادند. در نشست اخیر ناتو نیز در مورد گسترش موارد حمایت از این ائتلاف توافق شد. با اینکه تقاضای ترامپ برای پیوستن ناتو به ائتلاف بین المللی علیه داعش قبلا با مخالفت فرانسه و آلمان روبرو شده بود ولی قبل از نشست ناتو در دیدار ترامپ با رئیس شورای اروپا، دونالد تاسک تقریبا قول مساعد موافقت با این طرح را داده بود و در نهایت در روز نشست هیچ مخالفتی با این طرح  نشد. همچنین در این نشست ترامپ به ماده ۵ پیمان ناتو در خصوص تضمین دفاع متقابل و جمعی اشاره و اظهار داشت که ناتو در تعهد به این اصل موفق عمل نکرده است.
٢-    علاوه بر این، ایجاد یک هسته منطقه ای جدید برای جنوب، مستقر در فرماندهی نیروهای مشترک ناتو در ناپل از دیگر توافقات اعضا بود. این مرکز یک نقطه کانونی برای افزایش اطلاعات ناتو از چالش های موجود در منطقه و همچنین توانایی برای پاسخ به این تهدیدات می باشد. کار این هسته اطلاعاتی ارتقای تبادل اطلاعات بین کشورها از جمله در مورد جنگجویان خارجی است. همچنین قرار است یک هماهنگ‌کننده برای سرپرستی تلاش های ناتو در زمینه مبارزه با تروریسم در نظر گرفته شود.
٣-    نتیجه دیگر نشست رهبران ۲۸ کشور عضو ناتو، پذیرفتن تعهدات بیشتری در زمینه آموزش نیروها در افغانستان و عراق بود. ینس استولتنبرگ دبیر کل ناتو در کنفرانس مطبوعاتی پس از پایان دیدار رهبران ناتو گفت در هفته های آتی در مورد جزییات و هماهنگی های مربوطه تصمیم گیری خواهد شد.
۴-    نخست وزیر مونته نگرو نیز در اجلاس سران ناتو شرکت داشت و در این نشست قرار شد که مونته نگرو از ماه ژوئن سال جاری به طور رسمی به عنوان بیست و نهمین عضو به ناتو بپیوندد. نهایتاً با تصویب کنگره آمریکا، مونته نگرو در ١۵ خرداد ( ۵ ژوئن) به طور رسمی به عنوان بیست و نهمین عضو ناتو به این سازمان پیوست.
دبیر کل ناتو پیوستن به ائتلاف را یک پیام قوی از وحدت و تعهد ناتو به مبارزه با تروریسم دانست. با این حال وی این مشارکت را نه به معنای درگیری مستقیم و وارد شدن به مبارزه، بلکه شامل توسعه استفاده از هواپیماهای مراقبتی و نظارتی، برنامه های آموزشی در عراق و ایجاد یک مرکز جدید در بروکسل برای هماهنگی های اطلاعاتی ضد تروریسم دانست. همچنین با مخالفت هایی که آلمان و فرانسه در این خصوص داشت می توان گفت که این مساله تنها یک اقدام نمادین برای حمایت از ائتلاف علیه داعش و صف بندی در مقابل روسیهروسیه می باشد.

کارشناس *

منبع: ایرنا