طهمورث غلامی*

این مسئله که از روسیه به عنوان یک دولت تجدیدنظرطلب آن هم هم‌راستای دولت چین یاد شده، نشان‌دهنده این واقعیت است که واشنگتن نسبت به افول جایگاه ایالات متحده آمریکا و شکل گیری نظام چندقطبی با محوریت روسیه، چین و آمریکا بسیار نگران است. حوزه‌هایی که باعث شده آمریکا از روسیه به عنوان یک دولت تجدیدنظرطلب نام ببرد، به اقدامات مسکو در اوکراین بازمی‌گردد. روسیه بخشی از خاک و سرزمین اوکراین یعنی شبه جزیره کریمه را به خاک خود ملحق کرد.

همچنین موضوع دیگری که باعث شده است از روسیه به عنوان یک دولت تجدیدنظرطلب یاد شود، ایفای نقش مسکو در بحران سوریه است؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت سیاست‌های آمریکا و دولت‌های غربی در سوریه را ناکام گذاشت.

حوزه دیگر به مداخله روسیه آن گونه که آمریکایی‌ها می‌گویند در نظام‌های دموکراتیک غرب مربوط می‌شود. به این مفهوم که دولت مسکو با بهره‌گیری از توان سایبری به دنبال آن است که به شکل نرم و از طریق شبکه‌های اینترنتی در امور کشورهای اروپای غربی و آمریکا یا به طور مشخص متحدان واشنگتن مداخله کند و به این ترتیب دموکراسی، سبک، شیوه زندگی و حتی تعریف‌ آنها از حکومت‌داری را تهدید کند. این سه حوزه باعث شده که در سند امنیت ملی آمریکا از روسیه به عنوان یک دولت تجدیدنظرطلب یاد شود. با این تفاسیر به نظر می‌رسد در سال 2018 روابط روسیه و آمریکا بدتر شود.

دولت روسیه به سیاست‌های ترامپ خیلی امیدوار بود اما واقعیت این است که بحث مداخله روسیه در انتخابات 2016 آمریکا، بهبود روابط دو کشور را با تهدیدات و مخاطراتی مواجه کرده است. از آنجایی‌که اکنون پرونده تحقیقات در این رابطه در آمریکا در جریان است و هراز چندگاهی گزارش‌های جدیدی از این پرونده منتشر می‌شود، طبیعتا باید این انتظار را داشت که روابط مسکو-واشنگتن به سمت تیرگی بیشتری حرکت کند. انتشار سند امنیت ملی و نام بردن از روسیه به عنوان یک دولت تجدیدنظرطلب سبب شده که برخی از دولتمردان روس نیز به شخص ترامپ اعتماد و امید آنچنانی نداشته باشند. زیرا ترامپ نیز در آمریکا تحت فشار است و اگر در مقابل روسیه به دنبال نرمش و انعطاف‌پذیری باشد می‌تواند این اتهام علیه رئیس کاخ سفید مطرح شود که وی در ارتباط با مداخله روسیه در آمریکا اطمینان دارد و به همین خاطر به دنبال خویشتن‌داری و مسامحه در مقابل مسکو است. به این خاطر احتمالا در سال 2018 ابعاد جدیدتری از پرونده تحقیقات روسیه در انتخابات آمریکا منتشر خواهد شد و ممکن است در تحقیقات آینده، بیشتر از روسیه و نقش آن در انتخابات 2016 آمریکا نام برده شود و همین موجب شود که کنگره و نهادهای آمریکا به دنبال اعمال فشار بیشتر علیه روسیه حرکت کنند. از طرفی در روسیه نیز انتخابات ریاست جمهوری در پیش است و بدون شک این انتخابات نیز بدون چالش نخواهد بود. احتمالا آمریکایی‌ها نیز به دنبال مداخلاتی در روسیه و یا حمایت از اپوزیسیون و مخالفان احتمالی ولادیمیر پوتین باشند. همین عامل روابط کشورهای غربی و روسیه را در سال 2018 نسبت به 2017 به سمت تیرگی بیشتر سوق خواهد داد.

در عین حال حوزه تقابلی دیگری که میان روسیه و آمریکا وجود دارد، سوریه است و ممکن است در سال جدید شاهد تشدید اختلافات طرفین در این منطقه باشیم. در اواخر اکتبر 2015 که روس‌ها مداخله در روسیه را آغاز کردند تا پایان شکست داعش می‌توان گفت که رقابت آنچنانی میان مسکو و واشنگتن در این صحنه وجود نداشت و هر کدام از این دو ابرقدرت در بخشی از خاک روسیه مشغول مبارزه با داعش بودند. درواقع چون اولویت هر دو مبارزه با داعش بود، دو دولت از طریق توافقات رسمی و غیررسمی بر آن بودند که برخورد و تقابلی بین دو کشور در خاک سوریه انجام نگیرد. حال که داعش شکست خورده به نظر می‌رسد در سال 2018 رقابت‌های جدی‌تری میان دو کشور شکل بگیرد. چرا که امروز بخشی از شمال و شمال‌‌شرقی سوریه در کنترل نیروهای مورد حمایت آمریکا هستند و بخش دیگری از سوریه در کنترل دولت آن کشور و حمایت روسیه قرار دارد و بخشی نیز در کنترل مخالفان است. در حال حاضر که داعش در آنجا شکست خورده این احتمال وجود دارد که بین دو حوزه سرزمینی که در خاک سوریه وجود دارد، رقابت‌ها شدیدتر شود و این رقابت‌ها منجر به برخی برخوردهای محدود میان روسیه و آمریکا به طور عام و برخوردهای خاص بین نیروهای مورد حمایت آنها در خاک سوریه شود.

به نظر می‌رسد آمریکا که از سال 2011 تاکنون در بحران سوریه ورود کرده و تقریبا نزدیک به 7 سال است که در حال سرمایه‌گذاری در این کشور است، آن را رها نخواهد کرد و تلاش می‌کند که پایگاه‌های نظامی و نیروهای بیشتری در آنجا مستقر کند و نفوذ خود را در سوریه گسترش دهد. در چنین شرایطی روس‌ها باید تصمیم بگیرند که آیا توان تحمل این واقعیت را دارند یا خیر. به نظر می‌رسد، روسیه اقدام خاصی انجام نخواهد داد؛ چرا که مقابله با نفوذ و حضور نظامی آمریکا در سوریه، توانایی بسیاری زیادی می‌طلبد که به نظر می‌آید از توان روسیه خارج باشد.

کارشناس مسائل آمریکا*