شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: نشست اخیر ناتو در اسپانیا در تاریخ بیست و نهم و سیام ژوئن 2022 فارغ از اینکه در اثنای بحران اوکراین برگزار شده و رویکرد این اتحادیه به این بحران، مسئله پیوستن اعضای جدید و سمتوسوی آینده این اتحادیه را نمایان میسازد به یک دلیل دیگر نیز حائز اهمیت است و آنهم حضور سران چهار کشور آسیایی یعنی استرالیا، کره جنوبی، ژاپن و نیوزیلند در این نشست است که ازجملهی شرکای جهانی ناتو قلمداد میشوند. این موضوع اهمیت بررسی نگرش ناتو به منطقه آسیا پاسیفیک را عیان میسازد.
محمدجواد قهرمانی-کارشناس مسائل چین
حضور رهبران این چهار کشور نشان میدهد هم این کشورها خواهان توسعه روابط با ناتو هستند و هم کشورهای اروپایی توجه به آسیا پاسیفیک را در دستورکار مأموریتهای ناتو قرار دادهاند. اگر به گذشته نگاه کنیم در سند مفهوم استراتژیک سال 2010 ناتو با عنوان «تعامل فعال، دفاع مدرن» بههیچعنوان نامی از چین برده نشده است؛ اما بهتدریج ادراک ناتو نسبت به تهدید چین و بهتبع آن منطقه آسیا پاسیفیک متحول شده است.
مهمترین نمود این تغییر ادراک، در بیانیه نشست ناتو در سال 2021 نمایان شد که در آن به این موضوع اشاره میشود که نفوذ رو به رشد چین میتواند چالشهایی را به وجود آورد که ناتو بهعنوان یک اتحاد باید آنها را در دستورکار خود قرار دهد. طبق این بیانیه، اهداف اعلامشده چین و رفتارهای جسورانه آن چالشی سیستماتیک برای نظم بینالمللی قاعده محور محسوب میشود. علاوه بر این «چشمانداز ناتو 2030» که در ژوئیه 2021 مورد تأیید اعضا قرار گرفت ضمن برشمردن چین و روسیه بهعنوان کشورهای تضعیفکننده این نظم، به این موضوع نیز میپردازد که ظهور چین بهطور اساسی توازن قدرت را تغییر میدهد.
همین موضوع در مفهوم استراتژیک ناتو که روز چهارشنبه 29 ژوئن 2022 مورد تأیید قرار گرفت نیز مورداشاره قرار گرفته است. طبق سند جدید، اهداف اعلامی و جاهطلبیهای چین، منافع، امنیت و ارزشهای اعضا را به چالش میکشد. همچنین تعمیق مشارکت راهبردی پکن- مسکو عامل تضعیف نظم بینالمللی قاعده محور توصیف شده است. در بیانیه نشست مادرید نیز همین امر تکرار شده است. این تأکیدها بهخوبی تغییر نگرش در ناتو نسبت به جمهوری خلق چین را به نمایش میگذارد.
درعینحال، بهمنظور درک رویکرد ناتو نسبت به آسیا پاسیفیک نمیتوان اقدامات و سیاستهای فردی یا دو یا چندجانبه کشورهای اروپایی از طریق همکاری با آمریکا و یا همکاری با کشورهای منطقهای را نادیده گرفت. در این میان، ایالاتمتحده آمریکا، کنشگری محسوب میشود که در هدایت کشورهای اروپایی به سمت اتخاذ رویکردی سختتر در برابر چین و حضور فزاینده در آسیا پاسیفیک نقش جدی ایفاء کرده است. در سند راهبرد ایندوپاسیفیک کاخ سفید که در فوریه 2022 منتشر شد ضمن اشاره به توجه متحدان و شرکای آمریکایی خارج از آسیا پاسیفیک به این منطقه، ادعا شده که ایالاتمتحده به دنبال پیوند میان ایندوپاسیفیک و یورو-آتلانتیک با دیگر مناطق از طریق دستورکارهای مشترک است که محرک و دلیل اقدام جمعی نیز خواهد بود. تقاضای بن ساسه، سناتور جمهوریخواه آمریکایی مبنی بر تأسیس «ناتوی پاسیفیکی» دراینارتباط قابل توجه است.
بااینحال اشاره به این نکته نیز ضروری است که اگرچه پیشتر برخی کشورهای اروپایی نسبت به ظهور چین اظهار نگرانی کرده بودند اما جنگ اوکراین زمینه را برای هماهنگی هرچه بیشتر آمریکا و اروپا به وجود آورد؛ بهعبارتدیگر، هماهنگی طرفین صرفاً محدود به موضوعات اروپایی نخواهد بود. علاوه بر این، جنگ اوکراین به افزایش نگرانیها در میان کشورهای رقیب چین در آسیا پاسیفیک منجر شده است؛ چراکه نوعی حسن ناامنی را در این کشورها دامن زده است.
در مقابل، پکن با ابراز نگرانی از این تحولات، آن را بهمثابه گسترش این بلوک نظامی به آسیا پاسیفیک قلمداد میکند. وانگ ون بین، سخنگوی وزارت خارجه این کشور، ادعا کرد ناتو قبلاً ثبات در اروپا را مختل کرده بنابراین، نباید چنین کاری را در آسیا پاسیفیک و کل جهان دنبال کند. این اظهارنظر بهخوبی ادراک چینی را از تحولات موجود نشان میدهد.
بهطورکلی، این تحولات نشان میدهد پویاییهای امنیتی منطقه آسیا پاسیفیک بهطورجدی نسبت به گذشته تغییر کرده است. تأکید آمریکا و متحدان بر مکانیسم «گفتگوی امنیتی چهارجانبه» موسوم به «کواد»، تأسیس «آکوس»، ابتکار «شرکا در پاسیفیک آبی» متشکل از آمریکا، استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و بریتانیا، یا تلاشهای پکن برای پیشبرد ابتکار «چشمانداز توسعه مشترک» بهمنظور توسعه روابط با جزایر پاسیفیک در کنار گسترش رقابتها و فعالیتهای نظامی بهخوبی تغییرات حاصلشده را به نمایش میگذارند. درعینحال، بهعنوان نکته پایانی میتوان گفت همراهی شرکای خارج از آسیا پاسیفیک با سیاستهای آمریکا در این منطقه را میتوان موفقیت جدی برای سیاست خارجی دولت بایدن قلمداد کرد.
0 Comments