شورای راهبردی آنلاین یادداشت: شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر اخیراً با صدور فرمانی برگزاری انتخابات پارلمانی در این کشور را در 10 مهر اعلام کرد. این انتخابات اگرچه تمرین دموکراسی در کشوری با نظام قبیلهای تلقی میشود اما بیش از اینکه جنبههای انتخابات واقعی موردتوجه باشد رویکرد سایر رژیمهای قبیلهای مانند عربستان، امارات و بحرین را به چالش کشانده، زیر سوال میبرد.
حسن هانیزاده-کارشناس مسائل خاورمیانه
قطر با برگزاری این انتخابات پارلمانی، دومین کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس پس از کویت خواهد بود که از یک پارلمان کنترلشده برخوردار خواهد شد. کویت تنها کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس است که از سال 1962 و پس از استقلال این کشور انتخابات برگزار میکند. هرچند امیران سابق کویت در طول نزدیک به 6 دهه گذشته هشت بار پارلمان را منحل کردهاند. از طرف دیگر عربستان با شکلگیری پارلمانهایی مبتنی بر آرای عمومی مردم در کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس مخالف است و رفتارهای انتخاباتی را بدعتی مخالف سنتهای قبیلهای میداند؛ اما بهطور طبیعی انتخابات آینده پارلمانی در قطر با اماواگرهایی همراه است؛ زیرا شرایط سختی برای انتخابکنندگان و انتخاب شوندگان پیشبینی شده که فرصت مشارکت حقیقی مردم را بهشدت محدود میکند. یکی از این شرایط که برای انتخابکنندگان و انتخاب شوندگان قرار داده شده این است که باید اجداد آنان قبل از سال 1930 میلادی در قطر ساکن بوده باشند و این امر برخی قبایل مهم قطری مانند قبیله تأثیرگذار «آل مره» را از مشارکت در انتخابات محروم میکند. قبیله آل مره بخشی از امتداد قبایل نجد و حجاز است که چسبندگی زیادی به رژیم آل سعود دارد و عربستان از این قبیله بهعنوان اهرم فشار علیه خاندان آل ثانی در قطر استفاده میکند.
دو کشور عربستان و قطر که عضو شورای همکاری خلیجفارس هستند طی چند دهه گذشته سیاستهای کاملاً غیرهمسو دارند و حتی عربستان در سال 2017 با تشکیل ائتلافی عربی علیه قطر، این کشور را تحریم کرد. عربستان تلاش کرده تا در چارچوب شورای همکاری خلیجفارس و اتحادیه عرب، قطر را وادار به دنبالهروی از سیاستهای ریاض کند؛ اما قطر که خود را یک کشور تأثیرگذار عربی میداند سیاستهایی در تقابل با عربستان اتخاذ کرد. عربستان و امارات از هماکنون در حال تحریک افراد تأثیرگذار این قبیله هستند تا مانع برگزاری انتخابات پارلمانی در قطر شوند و یا حداقل هزینه سیاسی این انتخابات را بهشدت افزایش دهند. قبیله آل مره از سال 1950 و در دوران حاکمیت ملک عبدالعزیز آل سعود، پادشاه وقت عربستان برای تغییر ساختار جمعیتی قطر به این کشور مهاجرت کرد و بهعنوان اهرم فشار علیه خاندان آل ثانی عمل میکند. لذا قطر در طول سالهای اخیر برای تقابل بانفوذ عربستان دو راهبرد اساسی را در دستور کار قرارداد؛ نخست تأسیس شبکه الجزیره بود که در اول نوامبر 1996 بهفرمان شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی امیر سابق قطر باهدف بهظاهر گردش آزاد اطلاعات اما در واقع برای جریان سازی و تقابل با عربستان، امارات و بحرین تأسیس شد. تأسیس این شبکه یک انقلاب در حوزه اطلاعرسانی جهان عرب تلقی میشود؛ زیرا تا قبل از آن، رسانههای عربی صرفاً در انحصار دولتها قرار داشتند.
موضوع دوم برگزاری انتخابات قریبالوقوع پارلمانی است که بهشدت رهبران کشورهای عربستان، امارات و بحرین را دچار تشویش و نگرانی کرده است. شکلگیری یک پارلمان برخاسته از رأی مردم آن هم در یک کشور قبیلهای مانند قطر سقف مطالبات مردمی در سایر کشورهای حوزه خلیجفارس را هم افزایش خواهد داد. بر اساس قانون انتخابات برای هر منطقه یک نماینده انتخاب خواهد شد که تعداد نمایندگان 30 نفر و امیر قطر 15 نفر دیگر را شخصاً انتخاب خواهد کرد که این 15 نفر از حق وتو در پارلمان آینده برخوردار خواهند بود. قطر دو و نیم میلیون جمعیت دارد که تنها 500 هزار نفر شهروندان حقیقی تلقی میشوند و سایرین مهاجر هستند و حق شرکت در انتخابات پارلمان آینده را ندارند. از سوی دیگر در سال 2022 قطر میزبان بازیهای جام جهانی خواهد بود و بهطور طبیعی امیر جوان قطر قصد دارد در آستانه این مسابقات یک نمایش دموکراسی از رهگذار اجرای انتخابات پارلمانی برگزار کند. طبیعی است عربستان، امارات و بحرین که از مقوله تمرین دموکراسی عقب ماندهاند از هماکنون درصدد تخریب روند انتخابات در قطر برآمدهاند و قبیله «آل مره» وهابی مذهب را که ستون پنجم عربستان تلقی میشود تحریک میکنند تا در فرصت مناسب دست به آشوب بزند.
0 Comments