تحقق شکننده آرزوی دیرینه رژیم صهیونیستی

عضویت در اتحادیه آفریقا یکی از خواسته‌های دیرین رژیم صهیونیستی بوده است. این رژیم در طول 19 سال گذشته و از زمانی که «سازمان وحدت آفریقا» جای خود را به اتحادیه آفریقا داد، تلاش‌های فراوانی را برای نیل به این منظور به کار بسته بود. پیش‌ازاین رژیم صهیونیستی به‌عنوان عضو ناظر در سازمان وحدت آفریقا حضور و فعالیت داشت که عضویت آن در سال 2002 و با تشکیل اتحادیه آفریقا سلب شده بود.

عضویت رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا نه از طریق سازوکارهای رسمی و قانونی و یا بر اساس مقررات داخلی اتحادیه بلکه اساساً به‌وسیله «ترفندها و سناریوهایی» که به کار گرفته شد شکل گرفت. در این زمینه «موسی فکی محمد» رئیس کمیساریای آفریقا و دولت اتیوپی نقش ویژه‎ای ایفا کردند.

به عبارت ساده‌تر عضویت رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا بدون هرگونه رأی‌گیری و مشورت میان 55 عضو این اتحادیه و با نقض اصول و قواعد اولیه آن انجام شد. این کار دقیقاً یک روز بعد از گفتگو و رایزنی سفیر این رژیم در سه کشور اتیوپی، چاد و بروندی با موسی فکی محمد (رئیس کمیساریای اتحادیه آفریقا در مقر این اتحادیه در «آدیس آبابا») و در سایه سکوت اکثر اعضا به‌استثنای الجزایر، صورت گرفت.

الجزایر نخستین کشوری بود که در مقابل عضویت غیرقانونی رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا موضع گرفت و با آن مخالفت کرد. مصر، سودان، تونس، لیبی، مغرب، سومالی، موریتانی، جیبوتی و مجمع‌الجزایر قمر کشورهای دیگر آفریقایی هستند که بعد از الجزایر به‌صف مخالفان پیوسته و ضمن اعلام حمایت از فلسطین، ورود رژیم صهیونیستی به اتحادیه آفریقا را محکوم کرده‌اند.

هم‌اکنون دولت الجزایر از طریق اتخاذ و تهیه یک «ابتکار عمل»، در حال هماهنگی تلاش‌های درون‌قاره‌ای و تماس‌های سطح بالا با دولت‌های آفریقایی برای ملغی نمودن عضویت اسرائیل در اتحادیه است. تاکنون 21 کشور به این ابتکار عمل پیوسته‌اند. بر اساس آنچه دولت الجزایر پیگیری می‌کند قرار است اصلاحیه‌ای در منشور اتحادیه آفریقا گنجانده شود که بر طبق آن عضویت کشورهای غیرآفریقایی که اراضی غیر را اشغال کرده‌اند مطلقاً ممنوع شود. درصورتی‌که اصلاحیه مذکور موردتوافق قرار بگیرد، عضویت ناظر اسرائیل خودبه‌خود ملغی خواهد شد.

عوامل دخیل در عضویت رژیم صهیونیستی

عوامل متعددی وجود دارد که در دو سطح «درون‌قاره‌ای» و «برون‌قاره‌ای» نقش مهمی در عضویت ناظر اسرائیل در اتحادیه آفریقا داشته است. در سطح درون‌قاره‌ای همان‌گونه که اشاره شد، نقش کشور اتیوپی که روابط رو به رشدی با تل‌آویو دارد، ویژه است. اتیوپی از طریق احداث سد النهضه بر روی رود نیل باعث کاهش جریان آب این رود به‌سوی مصر و سودان شده است. رود نیل تنها منبع آب کشاورزی و شرب دو کشور مذکور است. این امر موجب شده که مصر و سودان، اتیوپی را مورد تهدید نظامی قرار دهند. برای مقابله با تهدیدات نظامی، اتیوپی خود را نیازمند یک عامل موازنه‌ساز فراقاره‌ای که همان رژیم صهیونیستی است، می‌داند. لذا تلاش می‌کند از طریق گسترش بسترهای نفوذ رژیم صهیونیستی در آفریقا که البته رژیم صهیونیستی نیز به‌عنوان یک فرصت آن را مغتنم شمرده است، در مقابل تهدیدهای نظامی مصر و سودان حصار امنی هم برای خود درست کند!

علاوه بر نقش اتیوپی، باید از روند عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با سودان و مغرب هم به‌عنوان یک عنصر مؤثر درون‌قاره‌ای نام برد که بسترهای مناسبی را برای عضویت ناظر رژیم صهیونیستی فراهم کرد. در این زمینه روزنامه «العربی‌الجدید» با انتشار یادداشتی نوشته است: «توافقات عادی‌سازی روابط با مغرب و سودان به آماده‌سازی زمینه برای پذیرش اسرائیل در اتحادیه آفریقا کمک کرد. امری که برای تل‌آویو ضروری بود تا بداند که در راهروهای اتحادیه آفریقا چه اتفاقاتی روی می‌دهد زیرا آفریقا بازار بزرگ عرضه محصولات اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل به شمار می‌رود».

در سطح برون‌قاره‌ای مؤثرترین گزاره دخیل قابل‌شناسایی، نیازی است که رژیم صهیونیستی برای بقاء و استمرار حیات سیاسی، امنیتی، اقتصادی و غیره خود به قاره ثروتمند آفریقا دارد که در سطور بعدی توضیح داده‌شده است.

اهداف و اهمیت

فارغ از اینکه عضویت ناظر رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا قانونی است یا خیر، اما این موضوع تا زمانی که عضویت اسرائیل سلب نشده است، یک دستاورد بزرگ و پیشرفت کلیدی برای مقامات اسرائیلی محسوب می‌شود. یک دیپلمات اسرائیلی که خواست نامش فاش نشود در گفت‌وگو با هاآرتص تأکید کرده است: «این پیشرفت با گفتن اینکه وضعیت ناظر «معنی چندانی ندارد» اما درواقع «یک نماد بسیار مهم» است به دست آمد. اسرائیل که در دهه هفتاد قرن گذشته در آفریقا منفور و از دور خارج‌شده بود، بار دیگر به میز بازگشت و بسیاری از مخالفان سنتی آن دیگر اصرار ندارند که آن را حذف کنند. حضور فیزیکی در جلسات به اسرائیل این امکان را می‌دهد که «بداند چه اتفاقی می‌افتد» و «تحولات سیاسی و ابتکارات» را در دستور کار اتحادیه آفریقا پیگیری کند».

آفریقا دومین قاره پهناور جهان است که با توجه به اهمیت به سزایی که از منظر ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی دارد، از آن با عنوان «قاره آینده» یاد می‌شود. این دقیقاً همان نکته ظریفی است که رژیم صهیونیستی به‌خوبی آن را دریافته و با هدف بهره‌برداری‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و غیره از اکنون پای خود را به قاره آینده جهان باز نموده است!

رژیم صهیونیستی از نخستین روزهای تأسیس خود چشم به قاره آفریقا دوخته است. در طول این سال‌ها نیز حضور فعالی در حوزه استخراج منابع طبیعی از آفریقا داشته است. به‌عنوان‌مثال پژوهش‌های سازمان ملل حاکی است که اسرائیل در تجارت الماس، سلاح و خدمات امنیتی که مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌های آفریقاست مشارکت گسترده داشته و بیش از 800 شرکت و صادرکننده صهیونیست در زمان حاضر در آفریقای جنوبی فعال‌اند. برخی شرکت‌های صهیونیستی نیز مسئولیت اکتشاف معدن، استخراج الماس در کنگو، جمهوری آفریقای مرکزی و سیرالئون، معادن آهن در لیبریا و سیرالئون، استخراج قلع در کامرون و سیرالئون و سرب و روی در کنگو را به عهده دارند.

بنابراین حضور رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا موجب افزایش توانمندی و همچنین بهره‌برداری آسان این رژیم از منابع غنی و سرشار و عظیم قاره آفریقا نیز خواهد شد. روزنامه اقتصادی «گلوبس» اسرائیل، در این خصوص نوشته است «پذیرش اسرائیل به‌عنوان عضو ناظر در اتحادیه آفریقا به شرکت‌های اسرائیلی فرصت سرمایه‌گذاری بیشتر را خواهد داد چراکه انرژی و پتانسیلی نهفته در این زمینه در آفریقا وجود دارد».

نکته پایانی

اعطای جایگاه عضو ناظر برای رژیم صهیونیستی در اتحادیه آفریقا که 19 کشور از 55 عضو آن دولت‌های عرب و مسلمان هستند، مسئله خطرناکی است که می‌تواند پیامدهای مخربی برای کشورهای آفریقایی در پی داشته باشد. ایجاد شکاف و تجزیه در کشورهای آفریقایی، تغییر بافت جمعیتی با توجه به سکونت یهودیان آفریقایی‌تبار در این قاره و استخراج منابع نفتی و انرژی آفریقا با پرداخت بهای اندک با توجه به نیازهای شدید مالی و اقتصادی که کشورهای آفریقایی دارند، ازجمله پیامدهای قابل‌تأمل در این زمینه است.

ورود رژیم صهیونیستی به اتحادیه آفریقا مقدمه‌ای برای ورود آن به سایر سازمان‌ها و ترتیبات منطقه‌ای و بین‌المللی مربوط به کشورهای عربی و اسلامی است. به قول عبدالباری عطوان نویسنده سرشناس فلسطینی این موضوع «اگر کنترل نشود به لطف کشورهای سازش‌کار عربی فردا وارد اتحادیه عرب و سپس سازمان همکاری اسلامی خواهد شد».