شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: در تاریخ تقریباً شصتساله اجلاس امنیتی مونیخ که همهساله توسط بخش خصوصی در زمینه سیاستهای امنیت جهانی و با حضور سیاستمداران متخصص در امور امنیتی و نظامیان در حوزه بینالمللی برگزار میشود، این نخستین بار است که رئیسجمهور آمریکا در آن شرکت و برای اولین بار از زمان تصدی ریاست جمهوری مستقیماً برای مخاطبان اروپایی سخنرانی کرده است.
محمود فاضلی – تحلیلگر مسائل بینالملل
اینکه بایدن بهعنوان اولین رئیسجمهور آمریکا در این اجلاس امنیتی شرکت کرد، نشانهای از همبستگی با غرب و تمایل آمریکا برای تحکیم اتحاد با اروپا تعبیر شده است. بایدن چالشهای امروز جهان را متفاوت میداند و معتقد است امروز دیگر نمیتوان فقط بر رقابت متمرکز شد، باید همکاری و رقابت را همزمان داشته باشیم. آمریکا با اروپا برای حل چالشهای جهانی همکاری خواهد کرد تا آینده را تضمین کنند.
مقامات اروپایی از رویکردهای جدید بایدن، استقبال و گشایش فصل جدیدی در روابط فرا آتلانتیک را تائید کردند. جانسون نخستوزیر انگلیس و اصلیترین متحد آمریکا در اروپا اعتقاد دارد: «آمریکا بهطور کامل بهعنوان رهبر جهان آزاد بازگشته و این امری فوقالعاده است. تاریکی به سر آمده است و ما در حال گذار از شرایط دشوار بوده و کشورهایی که ما غرب مینامیم، در حال جمع شدن کنار هم و ترکیب قدرت و تخصص فوقالعاده خودشان برای یکبار دیگر هستند.» استولتنبرگ دبیرکل ناتو نیز تأکید دارد «ما باید دوباره اتحادمان را تقویت کنیم، اتحادی که نشات گرفته از تعهد ما برای دفاع از یکدیگر است. این ائتلاف نظامی به گسترش مفهوم امنیت نیاز دارد زیرا تغییرات اقلیمی و پاندمی کرونا اهمیت انعطافپذیری را نشان دادهاند.»
بایدن در سخنانش تلاش کرد چهره متفاوتی از آمریکا را به جهانیان و متحدان اروپاییاش نشان دهد. مواضع بایدن در اجلاس به موضوعاتی همچون «مبارزه با همهگیری کرونا و ماراتن واکسن، شراکت جدید آمریکا و اروپا در حوزه دفاعی، مناقشه ایران و آمریکا، پایان تعرفهها در حوزه تجارت، دور بودن از اهداف آب و هوایی، شکنندگی نظم جهانی، مقابله با زورگویی اقتصادی چین و تعامل با متحدان اروپایی» اختصاص داشت. بایدن در اجلاس مونیخ برای اولین بار مستقیماً اروپاییها را خطاب قرار داد و از بازگشت آمریکا و اتحاد فرا آتلانتیک سخن گفت و شراکت با اروپا را «سنگ بنای سیاست خارجی آمریکا» خواند. او خود را متعهد به ناتو معرفی کرد.
اما بهراستی آیا این سخنان میتواند به حل چالشهای موجود کنونی کمک کند؟ اروپا امیدوار است آمریکا تحت ریاست بایدن دوباره نقش رهبری در جهان را ایفا کند و مصمم است که دوباره با اروپا همراه شود؛ اما شواهد نشان میدهد مشکلات جهانی بسیار بزرگ بوده و بایدن با دشوارهایی روبهرو است. جمعبندیها نشان میدهد میان آمریکا و اروپا زمینههای زیادی برای همکاری الزامآور وجود دارد که حفاظت از آبوهوا، مبارزه با کرونا، اصلاح سازمانهای بینالمللی، خلع سلاح، روابط تجاری منصفانه، دفاع از دموکراسی، مبارزه با تروریسم و مقابله بانفوذ رژیمهای مستبد مهمترین آنها هستند.
بایدن اگرچه مایل نیست کشورش دوباره به «جنگ سرد» بازگردد، اما بهظاهر آماده رقابتی سخت و دشوار با چین است. رهبران برخی از کشورهای گروه هفت اعتقاد دارند باید تدبیر جمعی علیه سیاستهای اقتصادی و تجاری «ناعادلانه» چین اتخاذ شود. بایدن از سیاستهای «بدخواهانه» روسیه برای تضعیف دموکراسی و بر هم زدن امنیت آمریکا، اروپا و دیگر کشورها بهشدت انتقاد کرد، اما اختلافات میان روسیه و غرب را نیز فرصت خوبی برای همکاری میان اروپا و آمریکا دانست. به باور بایدن تنها راه برای مقابله با تهدیدهای روسیه اتحاد میان آمریکا و اروپا است. اقدامات روسیه علیه دمکراسی در کمین غرب است. همه میدانند پوتین قصد دارد جلوی اتحاد اروپا و آمریکا را بگیرد تا بتواند در جهان قلدری کند و تلاش دارد نحوه حکمرانی آمریکا را تضعیف کند. بایدن مسکو و پکن را متهم کرد که با سیاستهایشان ارزشهای دموکراتیک در جهان را به خطر انداختهاند.
بایدن در حوزه سیاستهای دفاعی و بهویژه در روابط با شرکای خود در ناتو باید اعتماد زیادی را ایجاد کند. او در سخنانش نشان داد که قصد دارد از سیاست ترامپ در حوزه دفاعی فاصله بگیرد. بهکارگیری جمله «آمریکا برگشته است، اتحاد فرا آتلانتیک برگشته است. حمله به یکی از ما بهمنزله حمله به همه ماست»، نشانهای این تغییر رویکرد است. سخنان او در زمینه ناتو نشان داد آمریکا قصد ندارد از مسئولیتهایش شانه خالی کند. بایدن اگرچه به موارد مورد اختلاف میان آمریکا و آلمان، ازجمله خط لوله نورد استریم 2 اشارهای نداشت اما افزایش سهم اروپا در تامین هزینه های دفاعی را تحسین کرد. مرکل نیز تعهد خود نسبت به اختصاص 2 درصد تولید ناخالص داخلی به امور دفاعی را مورد تائید قرار داد. رهبران آمریکا و آلمان بر این باورند که چین و روسیه بهمثابه یک چالش هستند. به اعتقاد بایدن، رقابت نباید اساساً مانع از همکاری با این کشورها برای مثال در مبارزه با همهگیری کرونا شود.
در موضوع ایران، اگرچه در گذشته نشانههایی از تقابل میان دو طرف وجود داشت؛ اما اکنون نشانههایی از نزدیکی دیده میشود. دولت آمریکا دعوت اتحادیه اروپا برای گفتگو با تهران و دیگر امضاء کنندگان برجام را پذیرفته است. بایدن در مونیخ تمایل خود برای مذاکره با جمله «برای به حداقل رساندن خطر سوء تفاهمات یا خطاهای استراتژیک، شفافیت و ارتباطات الزام است» را تائید کرد؛ اما تهران بارها تکرار کرده است به آنچه در عمل انجام گیرد عکسالعمل نشان خواهد داد و مذاکره زمانی آغاز میشود که تحریمهای آمریکا پایان یابد؛ اما در آمریکا و اروپا گروهی معتقدند تهران با چنین مواضعی بهای گفتگوها را بالا میبرد.
شواهد نشان میدهد حوزه تجارت روابط تجاری نیاز به بازنگری مجدد دارد. رئیسجمهوری سابق آمریکا در قبال اتحادیه اروپا تعرفههای تنبیهی سختگیرانهای را ازجمله بر فولاد و آلومینیوم اعمال کرده بود. اتحادیه اروپا نیز چند روز پس از انتخابات آمریکا، تعرفههایی بر بعضی از کالاهای آمریکایی اعمال کرده بود. این موارد نمونههایی از اختلافات بر سر کمکهزینههای دولتی آمریکا به بوئینگ است که ازنظر اتحادیه اروپا و سازمان تجارت جهانی بهناحق موجب تبعیض علیه شرکت اروپایی ایرباس شد. اگرچه بایدن در سخنانش به شکل کمرنگی به موضوع تجارت پرداخت اما مقابله با شیوههای چین در حوزه تجارت را هدف استراتژیک خود خواند و حمایت از حقوق مالکیت معنوی را بر زبان آورد. از دیدگاه اروپا، دوره تعرفههای تنبیهی گمرکی پایانیافته و این دو متحد باید در خصوص توافق تجارت آزاد مذاکره کنند.
یک سال پس از آغاز ویروس کرونا و شیوع وسیع آن در چین، پکن درراه بازگشت به قدرت سابق خود است. آمریکا و اتحادیه اروپا نگران موج سوم این بیماری هستند. برای آمریکا و اروپا واکسینه کردن سریعتر مردم از اولویتهای اصلی به شمار میرود. بایدن متعهد شد که دو میلیارد دلار به اتحادیه واکسن کواکس که از کشورهای فقیرتر حمایت میکند، اختصاص دهد. بایدن اهداف آب و هوایی را یک بحران حیاتی در جهان میداند و بر افزایش بلندپروازیها تأکید دارد. بسیاری معتقدند بازگشت واشنگتن به توافقنامه آب و هوایی پاریس فعلاً فقط روی کاغذ است و بایدن بیش از همه به یک برنامه زیرساختی عظیم نیازمند است.
0 Comments