ایران و روسیه به عنوان حامیان دولت سوریه از همان ابتدا و هم‌صدا با دولت دمشق، آمریکا را نیرویی اشغالگر در شمال سوریه معرفی و تاکید کردند باید به عنوان نیروی اشغالگر و حامی تروریسم از شمال شرق و شرق سوریه خارج شود.

نگاهی به اشتباهات ترکیه در سوریه

سابقه مداخله ترکیه در بحران سوریه، به همان آغاز بحران در سال 2011 برمی‌گردد، زمانی که اردوغان، نخست وزیر وقت ترکیه و رئیس حزب عدالت و توسعه، بعد از آغاز ناآرامی‌ در سوریه، در ماه ژوئن همان سال، به اصطلاح ارتش آزاد سوریه را سازماندهی و موجودیت آن را اعلام کرد.

دولت ترکیه با حمایت آمریکا و برخی رژیم‌های عربی در مارس 2012 «فرماندهی مشترک انقلاب سوریه» را با هدف ساماندهی جدید به این به اصطلاح ارتش آزاد سوریه و گسترش همکاری این نیرو با گروه هایی که سابقه اقدامات تروریستی در سوریه داشتند، تاسیس کرد.

سلسله محاسبات اشتباه ترکیه در سوریه ادامه پیدا کرد، به طوری که اردوغان بر اساس اخبار منتشره بعد از آنکه هواپیمای شناسایی و جاسوسی RF-4 نیروی هوایی این کشور در 22 ژوئن 2012 در حریم هوایی و آب‌های سرزمینی سوریه سرنگون شد، اعلام کرد قواعد نظامی جنگی را در عمق 10 کیلومتری در خاک سوریه پیاده می‌کند و ارتش آزاد سوریه و برخی گروه های تروریستی از جمله جبهه النصره را که در سوریه مرتکب اقدامات تروریستی شده بودند، تحت حمایت خود قرار داد.

دولت آنکارا در 24 نوامبر 2015 میلادی هم با توسل به همین اصول اعلامی یکجانبه، هواپیمای SU-24 روسیه را سرنگون و از ناتو درخواست کرد که با اقدامات روسیه در سوریه مقابله شود؛ اما مسکو تاکید کرد عملیات هوایی روسیه بر اساس پروتکل «پیشگیری از درگیری هوایی روسیه و آمریکا در حریم هوایی سوریه» انجام شده و به همین خاطر، بر خلاف انتظار ترکیه و به دلیل اشتباهات محاسباتی‌اش، ناتو پشت ترکیه را خالی کرد.

تکرار اشتباهات یا درس گرفتن از تاریخ؟

حالا دوباره ترکیه بدون توجه به پیامد مداخلات پیشین خود، با ادعای اینکه چشم‌داشتی به خاک سوریه ندارد، تصمیم گرفته اهداف اعلامی زیر را در شمال شرق سوریه پیگیری کند:

– پیشگیری از کریدور تروریسم که نام دیگری برای منطقه خودمختار کردی در این منطقه تصور می‌شود؛

– آماده کردن 140 روستا و 40 شهرک در منطقه و بازگرداندن یک تا سه میلیون نفر سوری آواره از ترکیه به این منطقه، تحت حفاظت ارتش و اطلاعات ترکیه و به اصطلاح جیش الوطنی با تاکید بر اینکه سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و جامعه بین المللی باید بودجه این شهرک سازی‌ها را در شمال شرق سوریه بر عهده بگیرند.

– بر مبنای طرح اعلامی ترکیه، ایجاد منطقه به اصطلاح امن به معنی گسترش منطقه اشغال‌شده سوریه در شرق فرات است. عقب‌نشینی گروه مسلح یگانهای مدافع خلق و نیروهای دموکراتیک سوری به پایین خط فرضی 30 کیلومتر عمق خاک سوریه هم به معنی ایجاد دولت کوچک کردی در شرق فرات سوریه و هم مرز غرب عراق است. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که اصرار اردوغان بر ایجاد چنین منطقه‌ای، ورود به باتلاق بحران سوریه و تجزیه عملی این کشور همسایه است.

این در حالی است که اجرای توافقنامه آدنا بین آنکارا و دمشق (مصوب ۱۹۹۸) ظرفیت خوبی به عنوان طرح جایگزین ایجاد منطقه امن در شمال شرق سوریه محسوب می‌شود. این توافق در آن سال، دو کشور را از جنگی حتمی دور ساخت. آنکارا در آن زمان نیروهای خود را در مرزهای سوریه مستقر و تهدید به جنگ کرده بود. بر اساس ضمیمه شماره چهار توافقنامه آدنا، به آنکارا این حق داده شده بود که اعضای حزب کارگران کردستان را تا عمق پنج کیلومتری شمال سوریه تحت تعقیب قرار دهد. در مقابل، اجرای توافقنامه به معنای به رسمیت شناخته شدن مشروعیت دولت سوریه از سوی آنکاراست.

نگرانی بین‌المللی از تصمیم ترکیه

رجب طیب اردوغان روز دوشنبه در سخنرانی تلویزیونی از استقرار نیروهای ترکیه در مناطق مرزی خبر داد و گفت عملیات این کشور ممکن است هر زمانی آغاز شود.

سازمان ملل با ابراز نگرانی از به راه افتادن فصل دیگری از خونریزی و آوارگی جمعی در سوریه، اعلام کرد برای بدترین شرایط آماده می شود. اتحادیه اروپا نیز هشدار داده است که غیرنظامیان بار دیگر قربانی حمله نظامی خواهند شد.

در حالی که روسیه از ترکیه خواسته است به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارد؛ و جمهوری اسلامی ایران  نیز مخالفت خود را با اقدام نظامی احتمالی ترکیه در داخل سوریه اعلام کرده، فرانسه هم درباره هرگونه اقدام نظامی ترکیه در شمال شرقی سوریه که به اعتقاد پاریس ممکن است پیامدهای انسانی مهمی داشته باشد، به ترکیه هشدار داد. وزارت امور خارجه فرانسه اعلام کرد: « هرگونه اقدام یک جانبه می تواند پیامدهای انسانی مهمی داشته باشد و از فراهم شدن شرایط لازم برای بازگشت امن و داوطلبانه آوارگان به محل زندگی اصلی خود جلوگیری کند.»

این در حالی است که کاخ سفید در بیانیه‌ای به طور شفاف اعلام کرد در برابر اقدام متحدش در ناتو کنار خواهد ایستاد.

تکرار اشتباه اعتماد به آمریکا

نیروهایی که در سوریه در این سال‌ها به آمریکا اعتماد کرده بودند هم از این رویداد جدید جا خورده‌اند. مصطفی بالی، سخنگوی به اصطلاح نیروهای سوریه دموکراتیک گفت: تصمیم آمریکا منجر به نابودی اعتماد و همکاری میان دو طرف می شود.

این نیروها همچنین طی بیانیه ای وعده داده‌اند در برابر حمله ترکیه بایستند.

در همین حال، کردهای سوریه می‌گویند هدف ترکیه تضعیف حضور آن‌ها در این منطقه، از طریق تغییر ترکیب جمعیتی منطقه با بازگرداندن پناهجویان عمدتا عرب است.