شورای راهبردی آنلاین – گزارش تحلیلی: هنگامیکه بیش از یک سال پیش رهبر کره شمالی با امید کاهش تنشهای بینالمللی علیه کشورش مقابل دوربینها دست دونالد ترامپ را با لبخند فشرد، هیچگاه تصور نمیکرد مذاکراتی را آغاز کرده باشد که در آن تنها از او انتظار برود گامهایی یک جانبه برای به نتیجه رسیدنش بردارد. به نظر ميرسد ترامپ ماندن در دوره ماه عسل کنونی میان خود و کیم را بر هرحرکت و اقدام دیگری ترجیح میدهد.
حمیده صفامنش – پژوهشگر روابط بینالملل
گرچه موضوع خلع سلاح کره شمالی همواره در صدر توجهات همه دولتها در آمریکا بوده است، اما با روی کار آمدن ترامپ و افزایش آزمایشهای موشکی و هستهای کره شمالی در سال ۲۰۱۷، جنگ لفظی بین رهبران دو کشور بالا گرفت. این تنشها تا آنجا پیش رفت که بسیاری از تحلیلگران بینالمللی احتمال وقوع درگیری نظامی در شبهجزیره کره را مطرح میکردند.
ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل تهدید کرد که اگر لازم شود کره شمالی را با خاک یکسان خواهد کرد و در پاسخ، «کیم جونگ اون»، رهبر کره شمالی، او را «پیر خرفت آمریکایی» خطاب کرد که با «آتش، رام میشود». رئیسجمهور آمریکا نیز در پاسخ به کیم، او را «مرد دیوانه» خواند و در توییترش با تمسخر نوشت: چرا کیم جونگ اون به من توهین کرده و مرا پیر [خرفت] مینامد، درحالیکه من هرگز به او نگفتهام کوتوله چاق؟!
مارس 2018 فضای جنگ لفظی اون و ترامپ که حالتی طنزآمیز به خود گرفته بود با اعلام ناگهانی دعوتی برای دیدار مستقیم از سوی رهبر کره شمالی تغییر کرد و کمتر از سه ماه بعد (22 خرداد 97) اخبار و تصاویر دیدار آنها به مهمترین گزارش رسانههای دنیا بدل شد.
در پایان این دیدار، ترامپ گفتوگوها را «خیلی خیلی خوب» ارزیابی کرد و رهبر کره شمالی هم اذعان کرد که «ما بر موانع غلبه کردیم.» در سند چهاربندی امضا شده توسط رئیسجمهور آمریکا و رهبر جمهوری دموکراتیک خلق کره در سنگاپور تصریح شد دو کشور برای صلح و شکوفایی، به برقراری روابط جدید متعهد میشوند و مشترکاً تلاش میکنند تا یک نظام بادوام و باثبات صلح در شبهجزیره کره برقرار کنند.
بر اساس این سند کره شمالی متعهد میشود که بهسوی غیراتمی شدن کامل شبهجزیره کره پیش رود و همچنین دو کشور به بازیافت باقیمانده اجساد زندانیان یا مفقودان جنگی، منجمله بازگرداندن فوری آنهایی که تاکنون شناسایی شدهاند، متعهد میشوند.
در ماههای بعد بااینکه کره شمالی اعلام کرد یکی از سایتهای هستهای خود را نابود و از آزمایش هستهای خودداری میکند، اما آمریکا تنها به توقف رزمایشهای مشترک با کره جنوبی اکتفا کرد.
دیدار دوم رهبران دو کشور هشت ماه بعد با ابراز تمایل ترامپ انجام شد و او به کیم گفت که کره شمالی پتانسیل اقتصادی بزرگی دارد و میتواند از این فرصت استفاده کند و اینکه او و کیم اکنون روابط دوستانه و خوبی با یکدیگر دارند.
بااینحال پس از پایان دیدار، ترامپ گفت رهبر کره شمالی تنها به تخریب دو سایت از سایتهای هستهای کره شمالی رضایت داده است و «من مستقیماً به رئیس کیم گفتم که شما آماده توافق (خلع سلاح هستهای) نیستند، زیرا میخواهید تنها یک یا دو سایت هستهای خود را نابود کنید؛ اما او ۵ سایت هستهای دارد… به او گفتم پس ۳ سایت دیگر چی؟! این اصلاً خوب نیست!».
به فاصله کوتاهی پس از دیدار سوم در مرز دو کره و قدم گذاشتن ترامپ در خاک کره شمالی تحلیلها حاکی از به بنبست رسیدن مذاکرات بود. درحالیکه کره شمالی خواستار توقف تحریمهای آمریکا همزمان با مذاکرات بود، اما واشنگتن لغو تحریمها را منوط به نتیجهبخش بودن مذاکرات و خلع سلاح کامل کره شمالی عنوان کرد.
نماینده کره شمالی در سازمان ملل در ژنو گفت که آمریکا باید تفکرات خود را تغییر دهد و پیونگیانگ تشنه مذاکره با آمریکا و برداشته شدن تحریمها نیست و دولت آمریکا باید «تصمیم بزرگی» درباره برداشته شدن تحریمها قبل از شروع مجدد گفتوگوهای متوقف شده هستهای اتخاذ کند.
کره شمالی با انتشار بیانیهای با انتقاد از واشنگتن برای فشار آوردن به این کشور در موضوع خلع سلاح شبهجزیره کره، هشدار داد: اگر واشنگتن قبل از آنکه دیر شود، با طرح جدیدی بهپیش نیاید، بیانیه سنگاپور تنها به «صفحهای کاغذ» تبدیل خواهد شد. به آمریکا توصیه میشود روش فعلی محاسبات خود را تغییر دهد و در اسرع وقت به درخواست ما پاسخ دهد. صبر ما حدی دارد.
تحولات با اعلام تصمیم ازسرگیری تمرینهای نظامی مشترک آمریکا و کره جنوبی باوجود هشدارهای کره شمالی شکلی دیگر به خود گرفت. کره شمالی ظرف یک هفته سه آزمایش تسلیحاتی انجام داد و رسانهها در پیونگیانگ نوشتند موشک آزمایششده از یک سامانه پرتابه راکتی چندگانه جدید است که بهطور بالقوه میتواند قابلیتهای حمله به اهدافی در پایگاههای نظامی کره جنوبی و آمریکا را ارتقا دهد.
نگاهی به تحولات روابط آمریکا و کره شمالی در چند دهه گذشته نشان میدهد بیاعتمادی کره شمالی به روابطش با ایالاتمتحده، پیونگیانگ را به این نتیجه رسانده است که در خصوص روند خلع سلاح با آمریکا با احتیاط زیاد برخورد کند تا آنجا که تسلیحات هستهای به محور دکترین نظامی این کشور بدل شده است. کره شمالی هرگاه که گامی برای مذاکره برداشته پنهان و آشکار چندین کلاهک هستهای، موشک دوربرد، میان برد و قارهپیما نیز آزمایش کرده است. موشکهایی که گفته میشود حداقل یکی از آنها قابلیت حمل کلاهک هستهای را دارد و میتواند خاک آمریکا را هدف قرار دهد.
آمریکا نیز اصرار دارد پیش از آنکه پیونگیانگ به چرخه کامل بازدارندگی اتمی برسد، این کشور را بهواسطه تحریمهای چندجانبه و تهدید نظامی بهزانو درآورد و کره شمالی نیز سرسختانه در مسیر تکامل سطوح بازدارندگی هستهای و تضمینی برای بقایش تلاش میکند و حاضر نیست توافقی را بدون در نظر گرفتن امنیت و منافعش بپذیرد. همانطور که رهبر کره شمالی در دیدار اخیرش با همتایان چینی، روس و آمریکایی خود بهجای برداشته شدن تحریمها درازای خلع سلاح هستهای، خواستار تضمین امنیتی بوده است.
سپتامبر 1956 که آیزنهاور، رئیسجمهور وقت آمریکا، تصمیم گرفت برخلاف قرارداد آتشبس کره تسلیحات هستهای را در خاک کره جنوبی مستقر کند موازنه وحشت و تهدید متقابلی را شکل داد که امروز دونالد ترامپ از آن بهعنوان «وضعیت مزخرف» یاد میکند. «وضعیت مزخرفی» که بهزعم بسیاری از تحلیلگران، سیاست واشنگتن در قبال کره شمالی را به بنبست کشانده است. باآنکه به نظر میرسید ترامپ بر اساس شعار انتخاباتی خود بهتدریج نیروهای نظامیاش را از کره جنوبی بیرون بکشد و از شمار هزاران نیروی نظامیاش در ژاپن بکاهد، اما این شعارها هیچگاه عملیاتی نشدند. آمریکا نشان داد حتی به بهای مذاکره با کره شمالی هم حاضر نیست حضور نظامیاش را در منطقه کاهش دهد.
درواقع واشنگتن و متحدان منطقهایاش به تداوم حضور نظامی و تقویت این نیروها در نزدیک مرزهای چین و روسیه به دید اقتضایی استراتژیک برای حفظ منافع خود و جلوگیری از افزایش قدرت چین نگاه میکنند. در چنین مختصاتی بااینکه پیونگیانگ به دلیل اعمال فشار چین و همراهی پکن با تحریمهای بینالمللی علیه این کشور گامهایی برای مذاکره برداشت، اما بهخوبی آگاه است باید تضمینهای استواری برای بقایش به دست آورد.
در آستانه سالگرد آغاز مذاکرات کره شمالی و آمریکا، وزارت خارجه کره شمالی با انتشار بیانیهای اعلام کرد، «ما تسلیم تحریمهای آمریکا نخواهیم شد. آنها میخواهند ما را بهزانو درآورند، اما چنانچه کسی به خود جرأت زیرپا گذاشتن استقلال ما را بدهد، ما برای دفاع از خود، در اعمال قدرت درنگ نخواهیم کرد…»
آمریکاییها تاکنون در جریان گفتوگوها در ازای امتیاز بزرگی که با خلع سلاح کامل طلب میکنند، هرگز پیشنهاد امتیاز متناسبی ندادهاند. کشوری که سلاحهای هستهایاش را بهعنوان موضوع امنیت و افتخار ملیاش در قانون اساسی گنجانده، آنها را بهراحتی و بدون دست یافتن به امتیازات متقابل جدی تسلیم نخواهد کرد.
قطعاً امتیازاتی که آمریکا باید برای تأمین امنیت کره شمالی با تغییر در برخی از راهبردهای اصلیاش در شرق دور بدهد آنچنان برایش دردآور و دشوار است که هیچگاه بحثی در خصوص آنچه پیونگیانگ را راضی میکند، نه در کنگره، نه در دولت و نه در رسانههای آمریکایی مطرح نمیشود.
موازنه قدرتی که آمریکا در شرق آسیا به دنبال آن است باقدرت گرفتن چین آنچنان شکننده مینماید که بارها چین و روسیه مهمترین تهدیدات امنیت ملی و هژمونی آمریکا قلمداد شدهاند. در چنین مناسباتی آیا آمریکا میتواند قبول کند که نیروی نظامی و سلاحهای خود را در کره جنوبی درازای کنار گذاشتن تعدادی از کلاهکهای هستهای کره شمالی خارج کند؟ با این شرایط آیا به ثمر نشستن مذاکرات برای ترامپ یک دستاورد مثبت تلقی خواهد شد؟
پرداختن به این مسائل نشان میدهد اینکه ترامپ در پاسخ به پرسش خبرنگاران گفت «هنوز راه درازمدتی مانده است، من اصلاً عجله ندارم و تحریمها هم همچنان برقرار هستند.» بیراه نیست. ترامپ نباید هم عجله کند، چراکه حفظ وضع موجود منافع بیشتری را برای آمریکا و همپیمانان منطقهایاش تأمین میکند. او ماندن در دوره ماهعسل فعلی میان خود و کیم را بیشتر میپسندد.
او گفته بود «دولت اوباما برای دیدار التماس میکرد، دائماً التماس میکردند، اما کیم با او دیدار نمیکرد. حالا بنا به دلایلی جاذبه خاصی بین ما برقرار است. صبر کنیم ببینیم چه میشود!»
0 Comments