• اهداف اعلامی و واقعی عربستان از تشکیل چنین ائتلافی چیست؟

حسین رویوران: به نظرم این یک مانور سیاسی از طرف عربستان سعودی است که حتی فاقد اصول اولیه می باشد. این پیمان نظامی، نتیجه نشست مشورت نمایندگان کشورهایی که عربستان از آنها به عنوان اعضای ائتلاف نام برده است، نمی باشد و در چارچوب یک اجلاس با حضور این کشورها صورت نگرفته است.

ماجرا از این قرار است که پادشاه عربستان به صورت تلفنی با 35 کشور تماس گرفته و بدون اینکه جواب نهایی را از این کشورها بگیرد، اعلام کرده که یک مجموعه ضد تروریستی از دولت‌ها با عنوان «ائتلاف اسلامی» شکل گرفته که مرکز آن در ریاض قرار داد. اما همانطور که می‌دانید بسیاری از این کشورها مثل ترکیه، پاکستان و اندونزی به این اقدام سعودی‌ها اعتراض کردند. آنها با ابراز بی میلی نسبت به حضور در این ائتلاف، تماس پادشاه عربستان را در حد یک پیشنهاد خواندند که باید بررسی شود. این موضوع به خوبی نشان می دهد که اصل ماجرا یک مانور سیاسی است که عربستان سعودی به آن دست زده و هدف آن نیز احتمالا پوشاندن نقش عربستان در کمک به تروریسم است. در واقع عنوان ضد تروریسم به عنوان ابزاری برای پوشش فعالیت های تروریستی عربستان است.

هادی محمدی: تحولات و معادلات خاورمیانه در وضعیت خاصی قرار دارد و بازیگرانی مثل عربستان که دارای انگیزه های خاصی هستند تلاش می کنند تا موقعیت خودشان را در معادلات منطقه ای حفظ کنند و در پازل بزرگتر مانع از فروپاشی سلطه هژمونی آمریکا در منطقه شوند.

مشکلات ناشی از حضور فعال راهبردی روسیه و ایران در سوریه موجب شده که یک بن بست عملیاتی و سیاسی هم برای آمریکا و هم هم پیمان های منطقه ای آن ها شکل بگیرد. هم آمریکا و هم عربستان احساس می کنند چنانچه در مقابل ائتلاف ایران و روسیه در سوریه به شکل فعال وارد نشوند حتما موقعیت منطقه ای عربستان و نظم ناشی از مدیریت آمریکایی دچار شکست جدی خواهد شد.

با توجه به ناکامی های پی در پی ریاض در عراق، سوریه و یمن، از جهت اعلامی و رسانه ای نیازمند یک شوک برای تجدید قوای روحی نیروهای خودی بودند تا نشان بدهند که عربستان سعودی ابتکار عمل را از دست نداده و در حال بازسازی وضعیت خود است.

• امکان شکل گیری ائتلاف و عملکرد آن در آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حسین رویوران: بعید می دانم چنین ائتلافی بتواند شکل نهایی به خود بگیرد. عربستان سعودی قبل از این نیز، چنین ائتلافی را در یمن تجربه کرده بود که در آنجا نیز، نزدیک ترین شرکایش مثل پاکستان، مصر، بحرین و اردن حاضر به اعزام نیرو به یمن نشدند و عربستان سعودی مجبور شد به دنبال بسیج مزدوران از کشورهای مختلف برود. شکست ائتلاف عربستان در یمن قطعی است و این نشان می دهد که تشکیل ائتلاف کار آسانی نیست. آنچه عربستان سعودی به دنبال آن است بیشتر مانور سیاسی است تا تشکیل یک پیمان ضد تروریسم واقعی. اساسا شکل گیری پیمان هایی مثل ناتو و یا ورشو در گذشته در نتیجه فرآیند اراده ملی کشورها عضو این ائتلاف ها بوده است نه از طریق تماس تلفنی.

هادی محمدی: عربستان سعودی از نیاز مالی و اقتصادی کشورهای اسلامی به عنوان یک عنصر برای تحمیل سیاست های خود بهره می گیرد. همچنانکه پاکستان، بحرین، اردن و جزایر کمو نیازمند کمک های مستمر مالی عربستان هستند. اما بعضی دیگر از این کشورها از طریق عنصر دیگری تحت تاثیر عربستان سعودی قرار می گیرند؛ جایگاه عربستان سعودی به عنوان کشوری که قبله جهان اسلام و قبر پیامبر اسلام را در خود جای داده باعث شده تا ال سعود از این مزیت فرهنگی استفاده کنند و از یک شرایط برتر در مقابل بقیه کشورها مثل مالزی و اندونزی برخوردار شوند.

تقریبا می توانیم بگوییم شش کشور از 34 کشوری که وزیر دفاع عربستان عنوان می کند عضو این ائتلاف هستند مثل مصر، پاکستان، اندونزی، مالزی و عراق هیچ گونه رایزنی درست و جدی برای مشارکت آنها در ائتلاف صورت نگرفته است.

عربستان سعودی سعی کرده لیستی از کشورهای تحت تاثیر مثل سودان، اردن، بحرین را در کنار کشورهای که وزن نظامی دارند مثل کشورهای پاکستان، مصر، اندونزی و مالزی قضیه قرار بدهد. اما آنچه که از واکنش های این کشورها دیده می شود نشان می دهد که آنها خیلی آماده نیستند که به ائتلافی ورود کنند که رنگ و بوی طایفه ای و همچنین نوعی رقابت منطقه ای با ایران را دارد.

حتی مراکز غربی هم به این مسئله اذعان می کنند که ائتلافی که عربستان سعودی آن را تشکیل داده و مرکز آن در ریاض قرار دارد رنگ و بوی طایفه ای و رقابت سیاسی منطقه ای دارد.

نکته دیگری که این ائتلاف را با چالش مواجه می کند و قطعا کارکرد و نقش آن را تحت تاثیر قرار می دهد این است که خود عربستان چه از طریق ایدئولوژی وهابی و چه از طریق پول نفتی عربستان موتور محرک جریان های افراطی بین المللی است که مورد اعتراف بیشتر طرفهای جهانی و منطقه ای می باشد.

لذا این کشورها انگیزه و علاقه‌ای ندارند که در لیستی قرار بگیرند که عربستان سعودی به عنوان متهم اول حمایت از تروریسم، رهبری آن را به عهده داشته باشد. ولی در این که کشورهای اسلامی بخواهند حضور فعالی در جریان مبارزه باتروریست داشته باشند تردیدی وجود ندارد و حتی در سطح ملی اقدامات مشخصی را برای تامین امنیت کشور خود اتخاذ کرده اند، ولی چنین انگیزه ای در این کشورها وجود ندارد که خودشان را در یک جریان فرسایشی طایفه ای و رقابتی عربستان با ایران قرار بدهند .

• واکنش های جهانی به چنین ائتلافی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حسین رویوران: اکثر کشورها دنیا این مسئله را جدی نگرفتند و حتی بعضی از خبرگزاری ها ارزش خبری چندانی برای آن قائل نبودند و در خبرهای خودشان به این مسئله اشاره نکردند. این نشان می دهد تشکیل ائتلاف نظامی شوخی بردار نیست. عربستان سعودی به سوال‌های ساده از جمله اینکه نیروهای زمینی کجا باید مستقر شوند، تسلیحات چگونه و توسط چه کسی باید تامین شود، چه کسانی باید تحت آموزش قرار گیرند و تحت فرمان چه کسی باید باشند، پاسخ نداده است. این در حالی است که اساسا بدون صحبت های نظامی گسترده و دقیق امکان تشکیل ائتلافی موفق وجود ندارد.

واکنش هایی که در این قضیه دیده می شود خیلی جالب توجه است، مراکز رسمی آمریکایی از شکل گیری چنین ائتلافی استقبال می کنند. دلیل آن هم این است که پنتاگون و کاخ سفید به شدت نیازمند یک نیروی زمینی موثر نظامی هستند که بتواند در کنار نیروی هوایی آمریکایی و غربی به عنوان یک پیکره واحد برای مبارزه با داعش معرفی شود.

هادی محمدی: آمریکایی ها برای اینکه در مقابل ایران و روسیه در سوریه منفعل نباشند نیازمند یک نیروی زمینی هستند به همین دلیل مقامات آمریکایی از شکل گیری چنین ائتلافی استقبال و حمایت می کنند. اما چیزی که مضحک است اینکه کشورهایی مثل آلمان برخلاف ارزیابی دستگاه اطلاعاتی خود،‌ تلاش می کنند نقش عربستان سعودی را در مبارزه با تروریسم پررنگ نشان بدهند در صورتی که دستگاه اطلاعاتی همین کشورها، عربستان سعودی و موسسات مختلف این رژیم را به عنوان مادر تروریسم می شناسند و نقش فعالی برایش قائل هستند.

• مخاطرات، چالش ها و منافع احتمالی آن را برای ایران چگونه خواهد بود؟

حسین رویوران: همانطور که اشاره این ائتلاف خیلی جدی نیست و ایران هم نگرانی جدی از این مانور سیاسی عربستان احساس نمی کند. هر چند عربستان سعودی گاهی در چارچوب مذهبی عمل می کند و سعی می کند واگرایی در جهان اسلام ایجاد کند و ایران نسبت به این گونه رفتارها به شدت حساس است، اما در مورد این ائتلاف، جمهوری اسلامی ایران واکنش خیلی خاصی از خود نشان نداد به دلیل این که موضوع اساسا جدی نیست و یک مانور تبلیغاتی است که ایران حتی ارزش پاسخ دادن به آن را هم نمی‌بیند.

هادی محمدی: در کوتاه مدت به هیچ عنوان نمی شود انتظار داشت که این ائتلاف دارای کارنامه یا کارکرد مشخصی باشد و بتواند آثاری را در سطح معادلات منطقه به جای بگذارد ولی از آن جایی که اروپایی ها و ناتو همواره دنبال ایجاد یک بازوی نظامی اسلامی و عربی و منطقه ای بودند می شود انتظار داشت که چنانچه فرصت و مجال کافی پیدا کنند برای اجرا کردن خواست ناتو و یا کشورهای غربی تردید نکنند و این ائتلاف را به عنوان بخشی از ابزارهای منطقه ای غربی و ناتو مورد استفاده قرار بدهند که تحت عنوان ناتوی اسلامی و یا عربی از آن بهره برداری کنند. علاوه براین در بلند مدت اگر عربستان سعودی در معادلات منطقه دچار آسیب نشود و جایگاهش تغییر نکند و یا در یمن و در پرونده های منطقه ای جایگاه، نقش، و نفوذش با چالش مواجه نشود، احتمال افزایش کارکرد این ائتلاف در سطح کشورهای اسلامی وجود دارد.