ساسان شاه ویسی در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی اظهار داشت: رویکردهای جنگ اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته تفاوت داشته، به طوری که بعد از ناکامی در ایجاد فشار بر منابع مالی، اقتصادی و نقدشونده جمهوری اسلامی ایران، امروزه منابع انسانی، هویت و سرمایه ایرانی را مورد هدف قرار داده است.

آنچه در ادامه می‌آید، متن کامل این گفتگوست.

پرسش: ارزیابی شما از ابعاد جنگ اقتصادی غرب و ترامپ علیه ایران چیست؟

منظور از ابعاد جنگ اقتصادی، سازوکار و طرح‌ریزی برای به مخاطره انداختن قلمرو، قابلیت‌ها و استعدادهای اقتصادی ایران است. یکی از ظرفیت های جمهوری اسلامی ایران حوزه اقتصاد انرژی است که شامل دو بخش است. یک بخش به قابلیت و کارکرد حوزه صادرات نفت، گاز، محصولات پتروشیمی و جذب سرمایه گذاری برای توسعه این ظرفیت ها مربوط می باشد.بخش دیگر که ابعاد وسیع تری هم دارد جلوگیری از ایجاد ظرفیت و منافع نقد شونده برای کشور است که می تواند بر سایر حوزه ها هم تأثیرگذار باشد. در طرح ریزی های غرب به ویژه ایالات متحده آمریکا از دوره داماتو به این سو، همه دولت ها تلاش می کردندضمن به چالش کشیدن صادرات نفت و کاهش درآمدهای حاصل از فروش نفت ایران؛ همان مقدار درآمد نقدشونده ای که عاید ایران می شد را به شیوه های مختلف در اختیار بگیرند تا مانع سرریز شدن این منابع به سایر حوزه های ایران شوند. لذا در یک دوره تلاش کردند تا با انقیاد در منابع نقدشونده ایران، مانع از سرمایه گذاری بر روی انرژی هسته ای شوند. در ادامه این سیاست به حوزه های دیگر نیز تسری داده شد و حوزه فناوری نوین را در بر گرفت.

کارکرد سوم؛استفاده ایران از دلار برای تجارت و سرمایه گذاری است. لذا غرب تلاش کرد با چالش کشیدن دلار و ارز، ثروت، دارایی و منابع نقدشونده ایرانیان خارج از کشور را کنترل کند و اجازه ندهد که جمهوری اسلامی به واسطه بانک مرکزی و یا صرافی ها تحرک اقتصادی داشته باشد. تحلیل گران اقتصادی، به نقطه های پرظرفیت سرمایه گذاری ایران و همچنین اشتیاق سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در ایران اشراف داشتند و برآن شدند تا با اثرگذاری منفی بر روابط و ساختار بانکداری بین الملل، نرخ ریسک را به اندازه ای افزایش دهند که اولاً هیچ سرمایه گذاری حاضر به نشود بانک های ایرانی را به عنوان مقصد گردش وجوه بین الملل و جهانی انتخاب کند. ثانیاً اگر بانکی حاضر به انجام چنین کاری شد، از سوی جامعه بین الملل مجازات شود وهزینه زیادی برای این اقدام خود پرداخت کند.

ظرفیت حمل و نقل و ترانزیت بین المللی ایران یکی دیگر از ابعاد اقتصادی است که غرب تلاش نموده آن را ناکارآمد جلوه دهد و از اثربخشی آن بکاهد. موقعیت جغرافیایی ایران به واسطه قرار گرفتن در هاب منطقه ای غرب آسیا و ظرفیت های بالقوه ایران برای ترانزیت شرق به غرب و شمال به جنوب،ثمرات اقتصادی بی شماری دارد که ایران می تواند درآمد بالایی از آن به دست آورد اما غرب با ممانعت از سرمایه گذاری در حوزه حمل و نقل به ویژه بیمه، اعم از بیمه بار، کالا و مسافر، جنگ اقتصادی سختی علیه جمهوری اسلامی ایران شکل داده است.

یکی دیگر از ابعاد جنگ اقتصادی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران، ایجاد تنگنا برای ورود دارو به ایران بود که که در دوره گذشته به شدت از سوی غرب مضایقه شد.

جنگ اقتصادی غرب علیه جمهوری اسلامی ایران به این مسئله ختم نشده و در آخرین نسخه ای که برای ایران تجویز کرده اند تلاش کرده اند تا دامنه تحریم های بین المللی علیه ایران را گسترش دهند به نحویکه حوزه فناوری به ویژه فناوری هایی که کارکرد دوگانه دارند در صدر تحریم های غرب علیه ایران قرار دارد.

هدف غرب از جنگ اقتصادی، افزایش مخاطرات و تهدیدات و بالا بردن هزینه پیشران های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران است که بعد از سه دهه حالت چند جانبه به خود گرفته و غربی ها آن را تحریم های عنکبوتی اطلاق می کنند به طوریکه اگر غرب تصمیم بگیرد یک نخ از تحریم هار بکشد به قدری این شاکله تو در تو و در هم تنیده است که باز کردن آن به راحتی انجام پذیر نخواهد بود.

پرسش: آیا با حضور ترامپ در کاخ سفید تغییری در جنگ اقتصادی غرب با جمهوری اسلامی ایران مشاهده می کنید؟

به نظر می رسد جنگ اقتصادی که غرب طی سه دهه گذشته با جمهوری اسلامی آغز کرده بود با دوره ترامپ تفاوت هایی داشته باشد.

ایران دروازه ورودی صادرات کالای اروپایی بوده و تراز در حد 20 میلیارد دلاری میان طرفین تعریف شده بود اما جامعه جهانی به ویژه کشورهای اروپایی که مقصد بخش عمده ای از صادرات نفت می باشند به دلیل رکودی که در سال های گذشته با آن مواجه بودند تصمیم گرفتند تا در یک نقطه با جمهوری اسلامی ایران توافق کنند و بازار خود را بر واردکنندگان ایرانی و نهایتاً بر روی صادرات نفت ایران باز کنند و بتوانند منابعی که از صادرات نفتی حاصل می شود را در کشور خودشان به جریان بیندازند. ترامپ در مدت کوتاه حضور خود در کاخ سفید بعد از آن که نتوانست با اروپایی ها اجماع کند تصمیم گرفت که از ظرفیت دیگری برای جنگ اقتصادی علیه ایران استفاده کند. لذا وی تلاش کرده تا شخصیت، هویت، ملیت و تابعیت ایرانی را به چالش بکشد. ارزیابی ها نشان می دهد که اگر ترامپ بتواند حکم دوم خود را نسبت به ورود ایرانی ها به ایالات متحده آمریکا به کرسی بنشاند ممکن است به سمتی حرکت کند که کشورهایی را که حاضر به پذیرش ایرانیان هستند را مجازات کند. به نظر می رسد که جنس این تهدید با تهدیداتی که تا الان وجود داشت متفاوت است و ترامپ درصدد است تا به ظرفیت ها و کارکردهای اقشار ایرانی فشار وارد کند. لذا آنچه باید به آن توجه کرد تغییر رویکردهای جنگ اقتصادی غرب علیه جمهوری اسلامی است که یک دوره منابع مالی، اقتصادی و نقدشونده ایران مورد هدف قرار گرفته بود اما امروز منابع انسانی، هویت و سرمایه ایرانی را مورد هدف قرار داده است.

پرسش: ازنظر برجام چگونه فشارهایی ممکن است وارد شود؟

به نظر می رسدبرجام صرف نظر از کارکردهایی که برای طرفین مذاکرات داشته، هنوز نتوانسته برای یکی از طرف های قرارداد، رویکرد کاملی ایجاد کند. به عبارتی ایران، اروپا، چین و روسیه یک مجموعه تعهداتی را برای خود تعریف کرده اند اما آمریکا علیرغم حضور در مذاکرات و امضای توافق نامه، خود را به تمام آنچه که اظهار کرده است متعهد نمی داند و لذا مشاهده می شود که در رأی آمریکایی ها تزلزل وجود دارد به طوریکه آمریکایی ها بدون هیچ ابایی درباره بازگشت تحریم ها صحبت می کنند و رسماً اعلام می کنند که ترامپ می تواند آن را لغو کند. امریکایی ها هیچ ابایی ندارند از اینکه بگویند رئیس جمهوری که آمده می تواند آن کار را انجام دهد و اینکه به راحتی می توانند به زبان بیاورند که می خواهند ارکان و قواعد مورد قبول برجام را مورد تهدید و تزلزل قرار دهند؛بخش ناگفته ایست که این فرصت را برای آمریکایی ها فراهم کرده تا هر آنچه که دلشان می خواهد درباره این مسئله انجام دهند و بعد هم اعلام کنند که ما به برجام دست نزدیم تا دست ایران برای انجام هر اقدامی باز نشود. آمریکا از تمام شرایط و امکانات خود و از طریق مؤلفه هایی همچون حقوق بشر، برنامه های موشکی ایران و … برای اعمال فشار بر جمهوری اسلامی استفاده خواهد کرد. لذا معتقدم بعید به نظر می رسد برجام بتواند در بازی مهندسی امنیتی ایران مؤثر باشد و در عین حال این اختیار را هم از آمریکا نمی گیرد که به تهدیدات خودش عمل نکند.

پرسش: راهکارهای مقابله با این فشارها چیست؟

چند مسئله باید در کنار هم دیده شود. در وهله اول دیپلماسی یکی از مهمترین مؤلفه هایی است که باید در دستور کار قرار گیرد. دیپلماسی حقوق، دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی عمومی که اتفاقاً در بحث تحریم ورود اتباع شش کشور مسلمان به آمریکا به خوبی مورد استفاده قرار گرفت و توانست به عنوان پشتوانه دیپلماسی حقوقی وبدون شکایت به مراجع بین المللی روندهای رخنه را پر کند و دولت ایالات متحده را درمضیقه قرار دهد. مسئله دیگر نوع نگاه و برخورد ما با اتفاقاتی است که با عنوان برجام و پسابرجام اتفاق می افتد. ما باید بتوانیم نقش، قابلیت و قدرت خودمان را در مهندسی امنیت بین الملل و مهندسی بلوکه شده امنیت در غرب آسیا تقویت کنیم. امروز همه جهان ایران را به عنوان کشور اول غرب آسیا  پذیرفته اند. اما به نظر می رسد در قالب روابط دیپلماتیک، در قالب تقسیم بندی مسئولیت مهندسی بلوک بندی های امنیت بین الملل احتمال درگیری و جنگ مستقیم بین ایران و آمریکا بسیار کم است اما درگیری که ترکیه و عربستان در منطقه غرب آسیا با ایران ایجاد کرده اند کمتر از درگیری با ایالات متحده آمریکا نسیت و کاملاً مشخص است که درگیری هایی که آنها ایجاد می کنند همان چیزی است که آمریکا از آنهامی خواهد تا سازمان یا سازه امنیتی غرب آسیا پر تنش باقی بماند. لذا جمهوری اسلامی ایران باید با کمک دیپلماسی فعال بتواند در منطقه ظرفیت سازی کند و کارکرد جدیدی برای محور مقاومت تعریف کند تا علاوه بر اینکه بتواند در محوربندی ها و مرزبندی های منطقه ای و فرامنطقه ای و در ارتباط با اروپا، چین و روسیه نقش مهمی ایفا کند و در بلوک بندی منطقه ای از ظرفیت های قدرت ملی خود در راستای تأمین حداقل پاسخ به مخاطرات احتمالی موفق شویم.