* جهش قابل توجه در مناسبات اقتصادی

سیدرسول موسوی  عنوان کرد: در طول سه سال گذشته روابط دو کشور در همه زمینه‌ها به صورت چشمگیری چه به لحاظ کیفی و چه کمی افزایش یافته، به نحوی که روابط کنونی در طول تاریخ روابط بی‌سابقه است.

موسوی به حجم روابط اقتصادی دو کشور از سال 2013 تا 2016 که از رقم 3 میلیارد و 400 هزار دلار به 5 میلیارد و 200 هزار دلار در سال، بر حسب آمار رسانه‌ها رسیده اشاره کرد و افزود: علی‌رغم اینکه شاهد جهش قابل توجهی در مناسبات اقتصادی دو کشور هستیم و روابط دو کشور از ظرفیت‌های بسیار بالایی برخوردار است، ولی به دلایل مختلفی از جمله فقدان زیرساخت‌های لازم از این ظرفیت‌ها به نحو مطلوب استفاده نشده است.

این کارشناس مسائل روسیه و آسیای مرکزی با اشاره به تولیدات کشاورزی در ایران و اینکه روس‌ها به قیمت بالایی مشتری این تولیدات هستند، اظهار داشت: متأسفانه به دلیل فقدان صنایع بسته‌بندی، رعایت استانداردها و تمهیدات خوب برای صادرات کالاها نتوانسته‌ایم در این زمینه پیوندهای موجود را برقرار کنیم.

وی در توضیح بیشتر به موارد دیگری که مانع از عدم استفاده از ظرفیت‌های موجود شده پرداخت و گفت: حمل‌‌و‌نقل، مقررات گمرکی و … از جمله این موانع است که اگر بتوانیم طرح ایران در همکاری با منطقه آزاد تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیا که روسیه نیز نقش تعیین کننده‌ای در این اتحادیه دارد را به مرحله اجرا در آوریم، کالاها با موانع گمرکی و تعرفه‌ای کمتری صادر می‌شود.

سفیر اسبق ایران در تاجیکستان با بیان اینکه ایران در حال حاضر نتوانسته چه با منطقه و چه با فرامنطقه‌ در ظرفیت‌های تعریف شده جدید مثل اتحادیه‌های اقتصادی و مناطق آزاد تجاری پیوند ایجاد کند، گفت: یکی از این موارد منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیاست که مذاکرات ‌آن در حال انجام است و اگر به نتیجه برسد شرایط بهتری خواهیم داشت.

* همکاری‌های بانکی

موسوی به موضوع همکاری‌های بانکی بین ایران و روسیه نیز اشاره کرد و گفت: دو کشور در اینکه دلار نباید رابطه و همکاری‌های دو کشور را تعریف کند متفق القول هستند و معتقدند که هر چه بیشتر موافقتنامه‌هایی با ارزهای ملی منعقد شده و شبکه‌های بانکی به هم وصل شود، موفقیت بیشتری خواهیم داشت. جای تأمل است که روس‌ها برای راه‌آهن گرمسار به اینچه‌برون به ما اعتبار بدهند و نوع معامله به گونه‌ای شود که در زمانی که به شبکه بانکی احتیاج داشته باشیم نتواند آن را پشتیبانی کند.

* تجارب موفق همکاری‌های منطقه‌ای

این کارشناس مسائل روسیه در خصوص همکاری‌های منطقه‌ای ایران و روسیه نیز با بیان اینکه قبل از مباحث سوریه ما سلسله همکاری‌هایی را در منطقه داشتیم که لازم است مورد توجه قرار گیرد و تجارب موفقی نیز بود، به همکاری دو کشور در توقف جنگ داخلی تاجیکستان که باعث استقرار صلح در این کشور شد اشاره کرد و در عین حال یادآور شد: من در حال حاضر به تحولات فعلی تاجیکستان کاری ندارم، معتقدم که این تحولات بایستی ریشه‌یابی شود، زیرا از ظرفیت‌های صلح به خوبی استفاده نشده است.

*صلحی بدون حضور آمریکا

موسوی در توضیح بیشتر، عنوان کرد: در زمان بسیار حساسی ایران و روسیه همکاری‌های بسیاری خوبی با هم داشتند و برای اولین بار صلح در آسیای مرکزی با همکاری دو کشور و سازمان ملل شکل گرفت، صلحی که آمریکا در آن حضور نداشت. آمریکایی‌ها در همه جای دنیا مدعی هستند که بایستی در هر روند صلح و مذاکره و مدیریت بحرانی حضور داشته باشند، ولی صلح تاجیکستان غیرآمریکایی بود.

مشاور وزیر خارجه ادامه داد: بعد از تاجیکستان همکاری‌های خاصی در ارتباط با افغانستان پیش از روند پسا 11 سپتامبر انجام شد. زمانی که جبهه شمالی وجود داشت، بین دولت قانونی ربانی و طالبان  – من معتقدم که بین طالبان آن زمان و اکنون تفاوت‌هایی وجود دارد – در آن زمان همکاری خوبی بین ایران و روسیه در پشتیبانی از دولت قانونی افغانستان وجود داشت.

*همکاری‌ها در قفقاز و ماورای قفقاز

این کارشناس به همکاری‌ها با روسیه در بحث قفقاز و ماورای‌ قفقاز نیز اشاره کرد و افزود: تفاهم‌های ایران باعث شد که بحران افراط‌گرایی در ماورای قفقاز راحت‌تر توسط روس‌ها مدیریت شود.

* نقش ویژه‌ای که برای روس‌ها رقم خورد

موسوی به همکاری دو کشور در سوریه نیز اشاره کرد و افزود: همکاری‌ها با روسیه در سوریه تحول دیگری را رقم زد به این معنا که این همکاری، روسیه را از یک سطح قدرت بالقوه بین‌المللی به قدرت بالفعل بین‌المللی تبدیل کرد به نحوی که روس‌ها که قبل از حضور جدی در سوریه ادعای قدرت جهانی داشتند، این حضورشان بالفعل شد و نقش ویژه‌ای برای روس‌ها رقم خورد.

مشاور وزیر خارجه در عین حال یادآور شد که بحران‌های دیگری در منطقه نیز وجود دارد که ایران و روسیه عملیات روی زمینی ندارند، ولی نظرات مشورتی دارند از جمله در مورد یمن و افغانستان که نظرات مشورتی خود را مبادله می‌کنند.

کارشناس مسائل روسیه، خاطرنشان کرد: در حال حاضر ما در زمینه موضوعات منطقه‌ای با روس‌ها در شرایط ویژه‌ای قرار داریم و البته آرزومندیم که موضوع سوریه هر چه سریعتر راه‌حل صلح‌آمیزی پیدا کند، اما به هر حال موضوع سوریه صحنه‌ای است که شرایط دیگری را در منطقه بین ایران و روسیه رقم زده است.

* هیچ کشوری قابل اعتماد نیست

سفیر اسبق ایران در تاجیکستان در ادامه این گفت‌وگو و در خصوص اینکه گفته می‌شود روس‌ها غیرقابل اعتماد هستند، عنوان کرد: همواره بر این باور بودم که در عرصه بین‌المللی هیچ کشوری قابل اعتماد نیست و حتی کوچکترین کشور در معادلات، منافع ملی خود را مدنظر قرار می‌دهد و بر همین اساس روابط بین کشورهای دنیا بر اصل غیرقابل اعتماد بودن استوار است، ولی همزمان در همین راستا موضوع مهم اعتمادسازی مطرح می‌شود، چرا که اگر اعتمادسازی در روابط کشورها نباشد هیچ رابطه‌ای شکل نمی‌گیرد. ما در کار با همه کشورها از جمله روسیه ضمن توجه به اینکه اولویت کشورها منافع ملی خودشان است نبایستی عدم اعتماد را اساس روابط بدانیم و همزمان باید اعتمادسازی را تقویت کنیم نه فقط با روسیه، بلکه بایستی علاوه بر آن این اعتمادسازی  بین ما و اتحادیه اروپا، ترکیه، پاکستان، عربستان و … وجود داشته باشد.

موسوی ادامه داد: باید راه‌های افزایش اعتماد و اعتمادسازی را ایجاد کنیم، البته موضوعی که بایستی مدنظر قرار دهیم این است که طیف گسترده‌ای از نقطه‌نظرات در جامعه در قبال روسیه وجود دارد که شامل ضد روس‌ها تا طرفداران عجیب و  غریب روابط با روس‌ها می‌شود.

* آنهایی که به هیستری تاریخی دچار شده‌اند

این کارشناس مسائل روسیه، توضیح داد: گروهی که طیف گسترده‌ای هستند از روابط دو کشور تحلیل تاریخی دارند و در تاریخ گیر کرده‌اند و به زمان قاجار باز می‌گردند و فکر می‌کنند که روسیه، روسیه عهد قاجار است و ایران ادامه آن دوران است و به هیستری تاریخی دچار شده‌اند. این در حالی است که در جهان امروز نمی‌توان با هیستری تاریخی  زندگی کرد.

این دیپلمات کشورمان به طیف دیگر که در مورد روسیه بحث غیرقابل اعتماد بودن را مطرح می‌کنند اشاره کرد و افزود: من به اینها داخلی‌سازان سیاست خارجی می‌گویم که سیاست خارجی را از زاویه طیف‌بندی‌های داخلی و جناحی نگاه می‌کنند. تحلیل عده‌ای در کشور ممکن است این باشد که رابطه با غرب بهتر است و اینها به رابطه منفی با روسیه دامن می‌زنند و این در حالی است که باید ببینیم چارچوب منافع ملی چیست.

وی ادامه داد: اینکه کسی تصور می‌کند که رابطه با آمریکا خوب است دلیل ندارد که میدان‌دار تبلیغ علیه روابط با روسیه شود.

موسوی، گفت: طیف دیگری هم وجود دارند که نمی‌گویند طرفدار سیاسی رابطه با غرب هستند بلکه تکنوکرات‌ها و فن‌سالارانی هستند که عنوان می کنند فناوری و کالاهای غربی از هر جهت بهتر است؛ البته در مواردی راست هم می‌گویند. آنها کالاهای غربی به عنوان مثال آلمانی را به روسی ترجیح می‌دهند، چرا که در اقتصاد ما جایگاه فن‌سالاران و تجار باسابقه در ارتباط کاری با غرب و صنایع و زیرساخت‌های ما باعث شده که چنین تبلیغ کنند.

کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: طیف دیگری نیز وجود دارد که به خصوص بعد از انقلاب بنا به شرایط دوران پساانقلاب و مقاطع مختلف شناخت بیشتری از روسیه پیدا کرده و ظرفیت‌ها را شناسایی کرده‌اند و بر این باورند که ما با روسیه بر اساس ظرفیت‌هایی که قابل شناسایی است می‌توانیم کار کنیم که این طیف روسیه‌شناسان در کشور و فارغ‌ التحصیلان ایرانی جدید دانشگاه‌های روسیه هستند که ظرفیت‌های روسیه را شناخته‌اند.

وی طیف دیگر را روسوفیل‌ها خواند که در مقاطعی در حزب توده و در مقاطع دیگر در جریانات دیگر جمع می‌شدند که به روابط سالم ما با روسیه ضرر زده‌اند.

موسوی این افراد روسوفیل و  هیستری‌گرایان ضد روس را کسانی دانست که به روابط سالم ایران و روسیه ضرر می‌رسانند.

مشاور وزیر خارجه ادامه داد: در حال حاضر با طیف جدیدی از روسیه‌شناسان روبرو هستیم که تحلیل‌های خود را دارند و منافع ملی کشور را می‌بینند و ظرفیت‌های روسیه را شناسایی کرده‌اند و معتقدم که اینها آینده روابط را رقم می‌زنند.

این کارشناس مسائل روسیه بر این باور است که شرایط بین‌المللی و منطقه‌ای ایجاب می‌کند که روسیه و ایران بیشتر به روابط خودشان توجه کنند و البته این روابط بایستی استحکام یابد و در همان مسیر اعتمادسازی دنبال شود.

*همکاری‌های نرم‌افزارانه و فکری – سیاسی

موسوی ادامه داد: یکی از موضوعات مهمی که لازم است دو کشور بر روی آن کار کنند موضوعات نرم و همکاری‌های نرم‌افزارانه و فکری – سیاسی است. در حال حاضر دو کشور در سوریه علیه افراط‌گرایی و تروریسم همکاری خوبی دارند و عملاً جلوی تروریسم را گرفته‌اند، ولی بایستی متوجه باشند که فاصله‌ای بین تروریسم و دین اعتقادی مردم و اسلام وجود دارد و در این زمینه حد فاصل اسلام معتدل و کسانی که از اسلام به عنوان افراط گرایی و تروریسم سوءاستفاده می‌کنند، نیازمند نگاه نرم‌افزاری ظریفی است و در این زمینه خلأ همکاری بین دو کشور وجود دارد.

وی با بیان اینکه متأسفانه برخی در آسیای مرکزی و یک سلسله از کشورها از بحث تروریسم و افراط‌گرایی سوءاستفاده می‌کنند، اظهار داشت: اینها به اسلام‌هراسی دامن می‌زنند که بایستی جلوی این کار گرفته شود. باید بین ما و روسیه در زمینه‌های فکری و نرم‌افزارانه مربوط به مبارزه علیه تروریسم و افراط کار شود.

کارشناس مسائل روسیه در ادامه این گفت‌وگو به همکاری‌های علمی به عنوان یکی از زمینه‌های اساسی که بایستی به طور جدی مورد توجه قرار گیرد نیز اشاره کرد و افزود: در حال حاضر بنا به دلایل مختلف نانوشته و ناگفته غرب تحریم‌های علمی را علیه روسیه و کشورهایی شبیه ایران اعمال می‌کند که بایستی توان لازم را داشته باشیم که با همکاری هم این اجازه را به آنها ندهیم که جهان علم منحصر به غرب باشد.

موسوی اضافه کرد: بسیار خطرناک است اگر داعش در سوریه و عراق به صورت قطعی شکست بخورد، آنهایی که این تروریست‌ها را در خاورمیانه قدرت داده‌اند آنها را در مناطق دیگر از جمله افغانستان و آسیای مرکزی جایگزین می‌کنند و ایران و روسیه بایستی توجه خاصی به این موضوع داشته باشند که اجازه ندهند در مناطق پیرامونی ما چنین اتفاقی رخ دهد.

* مقابله با سیاست‌های تهاجمی ناتو

کارشناس مسائل روسیه به همکاری‌ها در عرصه انرژی از جمله در زمینه نفت، هسته‌ای و انرژی‌های نو اشاره کرد و آن را از جمله زمینه‌های همکاری بین دو کشور برشمرد و افزود: همکاری دو کشور در ارتباط با سهمیه‌ها در اوپک باعث شد که ایران، روسیه و اوپک قیمت نفت را تثبیت کنند و به همین خاطر ایران و روسیه بایستی در زمینه همکاری انرژی تعریف‌های جدیدی را داشته باشند که مبادا به رقابت غیر سازنده تبدیل شود و بایستی مکمل همدیگر در زمینه بازارهای انرژی باشند.

مشاور وزیر خارجه ادامه داد: همکاری در دریای خزر نیز از دیگر زمینه‌هایی است که به غیر از رژیم حقوقی می‌توان در زمینه‌های دیگر با یکدیگر همکاری کرد و پیشنهاد ایران که از ابتدای استقلال جمهوری‌های شوروی سابق مطرح می‌کرد که سازمان همکاری‌های دریای خزر ایجاد شود به مرحله اجرا در بیاید.

موسوی در پایان، گفت: مقابله با سیاست‌های تهاجمی ناتو نیز از دیگر مواردی است که دو کشور می‌توانند در این زمینه با یکدیگر همکاری کنند.

منبع: فارس