امیر عباسی خوشکار – دانشجوی دکتری روابط بین الملل

روش مطالعه این سالنامه مقایسه ای است. در این روش میزان کمی و کیفی خرید و فروش تسلیحات هر دولت با توجه به سال های گذشته در تقویم نظامی دولت ها مورد محاسبه قرار می گیرد.

تعامل سه حوزه برآورد خطرات در سیاست خارجی، رشد اقتصادی و خرید و فروش تسلیحات نظامی از جمله ابداعات مرتبط با چارچوب تحلیل در سالنامه مذکور است. سالنامه موازنه نظامی، جهان را به هشت منطقه اصلی تقسیم کرده است: 1- آمریکای شمالی 2- کارائیب و آمریکای لاتین 3- اروپا 4- روسیه 5- خاورمیانه و شمال آفریقا 6-آفریقای جنوب صحرا 7- آسیای جنوبی و مرکزی 8- شرق آسیا و استرالیا.

در نوشتار پیش رو نگارنده با توجه به سالنامه هایی که از سال 2007 تا 2014 میلادی در دست داشته است تلاش دارد تا گزارشی تحلیلی و مختصر از وضعیت، ساختار و توانایی های نظامی رژیم صهیونیستی که در تقسیم بندی های فوق در منطقه خاورمیانه قرار گرفته است، ارایه دهد. همچون چارچوب تحلیلی سالنامه مذکور گزارش پیش رو از چارچوب تحلیل تعامل حوزه های سیاست خارجی، اقتصادی و نظامی برای توضیح و تبیین این مهم بهره خواهد برد.

سیاست خارجی رژیم صهیونیستی و جنگ های منطقه ای

تعامل سیاست خارجی رژیم صهیونیستی و محیط پیرامونی این رژیم که کشورهای هم مرز با رژیم صهیونیستی را دربرمی گیرد مهمترین سطح تحلیلی است که می تواند به تبیین دقیق تر رفتار سیاست خارجی و رفتار نظامی تل آویو یاری رساند.

درگیری نظامی تابستان سال 2006 میان رژیم صهیونیستی و حزب الله لبنان موسوم به جنگ 34 روزه که به خسارت و هزینه های نامتقارن طرفین درگیر منجر شد در اندیشه راهبردی این رژیم تاثیر مهمی برجای گذاشت. در این جنگ 117 تن از نظامیان رژیم صهیونیستی کشته شدند و در حمله هوایی این رژیم 743 غیرنظامی، 34 سرباز لبنانی و تعداد 68 تن از اعضای نظامی حزب الله جان باختند. (Military Balance,2007: 209)

در جنگ 34 روزه حزب الله توانست با مخفی کردن موشک ها در سرحدات مرز با رژیم صهیونیستی و شلیک 3970 راکت به اهدافی در سرزمین های اشغالی قدرت نظامی و اطلاعاتی خود را به رخ بکشد. بهره گیری حزب الله از تجهیزات ضد تانک شامل سیستم های (RPG-29 Vampir) که می توانستند از زره پوش های تانک های مرکاوا (Merkava) عبور کنند، خبر از قدرت نمایی این گروه دارد. گزارش هایی از استفاده حزب الله از سیستم لیزری ( Laser-Guided Kornet-E) نیز در دسترس تحلیلگران نظامی است. همچنین استفاده این گروه از موشک هایی با برد 200 کیلومتر مانند زلزال12 (Zelzal12) و فجر3 و فجر5 قدرت نظامی حزب الله را بیش از پیش آشکار ساخت. خروج رژیم صهیونیستی از جنوب لبنان و عقب نشینی تا مرزهای خط آبی (Blue Line) تحت نظر سازمان ملل حاصل این مقاومت بود. (Military Balance,2007: 211)

در جنگ دیگر، در حمله نظامی رژیم صهیونیستی به غزه در 27 دسامبر 2008 که با هدف اعلامی بازیابی بازدارندگی رژیم صهیونیستی (Restoring Israeli Deterrence) صورت پذیرفت؛ هدف از این عملیات از بین بردن توان موشکی و خمپاره ای حماس عنوان شد.

افزایش تلفات غیرنظامی فلسطینی به 1300 تن اعتراض جامعه جهانی را برانگیخت. در این حمله 13 صهیونیست نیز به هلاکت رسیدند. (Military Balance,2010: 238) این حمله همانند هجوم تابستان 2014 نتوانست به اهداف اعلامی خود دست یابد.

محیط پیرامونی و راهبرد نظامی

در راهبرد نظامی رژیم صهیونیستی کاهش مخاطرات با همسایگانی مانند مصر و اردن که به کمک های نظامی و اقتصادی آمریکا وابستگی دارند، مهم است. در برابر نیروها و بازیگران غیردولتی متخاصم نیز حمله هوایی و زمینی گسترده و خشن در هر زمانی که نیازمند باشد، در دستور کار قرار دارد.

رژیم صهیونیستی در قالب طرح تفن 2012 (Tefen 2012) از سال 2008 تا 2012 و تا حال حاضر چهار تهدید عمده را برای خود برشمرده است: 1- جنگ متعارف با سوریه 2- حمله موشکی ایران 3- بی ثباتی در همسایه های میانه رو 4- حمله های نامتقارن راکتی و خمپاره ای.

در چارچوب چهار تهدید مذکور تمهیدات نظامی-اطلاعاتی ذیل مورد استفاده قرار گرفته است: 1- توانایی ضربه دقیق 2- برتری اطلاعاتی 3- برتری دریایی 4- سپر دفاع موشکی 5- تمهیدات گسترده برای آماده سازی نیروهای ذخیره (Military Balance,2009: 236)

هزینه های نظامی و منابع تامین تسلیحات

رژیم صهیونیستی قدرت نظامی را مهمترین منبع و ابزار تامین ثبات خود در منطقه پرتلاطم خاورمیانه می انگارد. این رژیم بارها این مهم را با تخصیص بودجه های سنگین نظامی برای حفظ موازنه نظامی به نفع خود و دریافت کمک های هنگفت از آمریکا نشان داده است.

افزایش کمیت و کیفیت تسلیحات در قالب حفظ برتری هوایی، دفع حملات موشکی و خمپاره ای در قالب طرح گنبد آهنین و پویایی استفاده از نیروهای زمینی و جاسوسی از جمله مواردی است که در قالب طرح های کلان راهبردی این رژیم مورد استفاده قرار می گیرد.

مجهزسازی بیابان های نقب به رادارهای (An-Tpv1-Zx-band) توسط آمریکا به ارزش 62 میلیون دلار و ردگیری موشک های با برد کوتاه و بلند از جمله توانایی های سیستم پدافندی رادارهای مذکور است. پوشش کامل سرزمین های اشغالی با سیزده رادار X در قالب طرح گنبد آهنین که اکنون به هشت دستگاه رسیده است از جمله طرح های بلندمدت تل آویو است. (Military Balance,2013: 364)

کمک های نظامی آمریکا، بستن قراردادهای خرید اسلحه که عمدتا با آمریکا و اروپا صورت می گیرد و همچنین انعقاد قراردادهای فروش اسلحه که غالبا با کشورهای آسیایی بسته می شود و بودجه های دفاعی که توسط دولت تصویب می شود از جمله مهمترین منابع تامین هزینه های قدرت نظامی است. در شکل زیر بودجه های دفاعی رژیم صهیونیستی از سال 2006 تا 2012 در قالب نمودار ترسیم شده است که روند صعودی در آنها به چشم می آید. (Military Balance,2013: 366)

شکل(1): میزان بودجه های نظامی رژیم صهیونیستی 2006 تا 2012

کمک های تسلیحاتی آمریکا در جنگ هایی که رژیم صهیونیستی با حماس و حزب الله داشته است، خارج از بودجه های سالانه هنگفت مالی و نظامی از حمایت های گسترده اعضای ناتو از این رژیم حکایت دارد. در 12 ژوئیه سال 2006 جنگ 34 روزه حزب الله و رژیم صهیونیستی اولین محموله از 500 فروند موشک ( M-242 Storm II 44  ) جایگزین موشک های (M-240 Storm I) شد.

در 21 ژوئیه در جهت ارتقای موشک های رژیم صهیونیستی، سنای آمریکا طرح 25 میلیون دلاری رهگیری موشک های کوتاه برد را تصویب کرد. این برنامه با عنوان دفاع موشک های بالستیک با برد کوتاه مورد موافقت اکثریت سنا قرار گرفت. برنامه مذکور علیه موشک های حزب الله از 20 تا 200 کیلومتر مانند کاتیوشا، فجر، زلزال و موشک های اسکندر (Iskander) بود. (Military Balance,2007: 213)

در زمینه توافقنامه های رژیم صهیونیستی با دولت های غربی، این رژیم با آلمان بر سر خرید شش زیردریایی مجهز به پرتاب موشک کروز و زدن ضربه دوم هسته ای که قرار است تا سال 2018 به دست رژیم صهیونیستی برسد، به توافق رسیده است.

در حوزه تقویت صادرات اسلحه با وجود مخفی بودن میزان فروش اسلحه توسط رژیم صهیونیستی پیش بینی شده است تل آویو در سال 2012 نزدیک به هفت میلیارد دلار اسلحه به مشتریان خود که عمدتا در آسیا حضور دارند، فروخته است. (Military Balance,2013: 366)

ساختار نظامی-تسلیحاتی در رژیم صهیونیستی و برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران

یکی از دلایل ضعف رژیم صهیونیستی در برابر حزب الله در سال 2006 کمبود نیروهای متخصص، آموزش دیده و تجهیزات پیشرفته و بودجه های لازم نظامی بوده است که این عوامل در اظهارات مقامات نظامی-امنیتی رژیم صهیونیستی بارها تکرار شده است. (Military Balance,2010: 238)

با توجه به بحران های مالی و پولی در ساختار اقتصاد رژیم صهیونیستی و کاهش درآمدهای این رژیم، دو فرآیند انقباضی کمی و انبساطی کیفی در قالب طرح  Tefen2012 اتفاق افتاد. در این طرح قرار شد از تعداد تسلیحات کم ارزش تر کاسته شود و به تسلیحاتی که ارزش راهبردی و تخریبی دقیق تر بیشتری دارند اضافه شود.

کاهش هواپیماهای (JSF) و بالگردهای ( Apache Ah-64D) و به روزرسانی تجهیزات پیاده نظام، سلاح های مرتبط با سیستم پهپادها (UAV s) و تجهیز 250 میلیون دلاری نیروهای دریایی به موشک اندازهای چندکاره می تواند از جمله مثال های این دو فرآیند همزمان باشد. (Military Balance,2010: 244)

در سطح مجهزسازی تسلیحات و تامین بودجه ها بعد از جنگ سال 2006 بودجه دفاعی رژیم صهیونیستی به طور سالانه از 3/1 درصد به 5/2 درصد افزایش یافت و در قالب مذاکره با آمریکا توافق شد که در چارچوب کمک های نظامی خارجی آمریکا (FMF) افزایش 25درصدی هر ساله در کمک های نظامی آمریکا به رژیم صهیونیستی صورت گیرد. (Military Balance,2009: 236)

بخش عمده بودجه نظامی رژیم صهیونیستی صرف نیروی هوایی و در مرتبه بعدی سرویس های جاسوسی و فناوری به طور خاص فناوری های سایبری و امنیت سایبری می شود. مقابله با هجوم های سایبری بر عهده سرویس امنیت داخلی است. هزینه های زیاد در پروژه های سنگین، سایر بخش های نظامی این رژیم مانند آموزش سربازان، بازنشستگی، حقوق سربازان و تامین معاش آنها را با چالش روبه رو ساخته است. (Military Balance,2013: 366)

با شروع انقلاب های عربی و افزایش سطح تهدیدات برای حکام عرب منطقه و مقامات سیاسی-امنیتی رژیم صهیونیستی شاهد افزایش سهم بودجه های دفاعی از GDP هر یک از کشورهای منطقه خاورمیانه هستیم. در سال 2013 نسبت به سال 2012 رژیم صهیونیستی با وجود وعده هایی که دولت به نظامیان داده بود، شاهد کاهش کند و آرام در هزینه های نظامی هستیم.

شکل(2): میزان هزینه های نظامی به درصد از GDP کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2012 برگرفته از (Military Balance,2013:358)

شکل(3): میزان هزینه های دفاعی به درصد از GDP کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2013 برگرفته از (Military Balance,2014:303)

در بحث برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران، رژیم صهیونیستی با برتری که در قدرت هوایی و تسلیحات پیشرفته نظامی وارداتی در خود احساس می کند، همواره ایران را به حمله هوایی و نابودی تاسیسات هسته ای تهدید کرده است.

اما این تهدیدات لفظی با توجه به خطراتی که کارشناسان مسایل امنیتی در آمریکا و رژیم صهیونیستی به آن اعتراف می کنند خالی از بعد عملی است.

به گفته این کارشناسان، هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای ایران می تواند به کاهش همکاری های ایران با آژانس، مخفی شدن فعالیت های هسته ای، تلافی نظامی ایران و بی ثباتی در منطقه منجر می شود. (Military Balance,2010: 239)

فهرست منابع

• Military Balance,2007, Published by Brasseys for The International Institute for Strategic Studies, London.
• Military Balance,2009, Published by Brasseys for The International Institute for Strategic Studies, London.
• Military Balance,2010, Published by Brasseys for The International Institute for Strategic Studies, London.
• Military Balance,2013, Published by Brasseys for The International Institute for Strategic Studies, London.
• Military Balance,2014, Published by Brasseys for The International Institute for Strategic Studies, London.