پیر مورکوس و دجانا ساریک در یادداشتی که در وب سایت اندیشکده آمریکایی مرکز مطالعات راهبردی و بین‌الملل (CSIS) منتشر شد، نوشتند: اروپا و آمریکا نباید بیکار بنشینند. جنگ در اوکراین پرسش‌هایی را درباره آینده ادغام این منطقه در یوروآتلانتیک ایجاد کرده است. اگرچه این منطقه توسط اتحادیه اروپا و ناتو محصور شده، اما به شکلی محدود در ساختارهای سیاسی و امنیتی یوروآتلانتیک ادغام شده است. اروپا و آمریکا در عین حال که از کشورهای حوزه بالکان می‌خواهند به روسیه فشار دیپلماتیک و اقتصادی وارد کنند، باید تعاملات نظامی، سیاسی و اقتصادی خود را در این منطقه افزایش دهند.

بالکان منطقه‌ای تحت نفوذ روسیه

روسیه همچنان از نفوذ قوی در بالکان غربی برخوردار است. سرمایه‌گذاری اقتصادی روسیه در این منطقه بر بخش‌های راهبردی نظیر انرژی متمرکز است. روسیه روابط نظامی با صربستان را در سال‌های اخیر تقویت کرده؛ مذهب ارتدوکس روسیه و مخالفتش با استقلال کوزوو مبنایی را برای قدرت نرم مسکو در منطقه ایجاد و راه را برای نفوذ روسیه در صربستان، بوسنی و مونته نگرو هموار کرده است. رهبرانی نظیر رهبران صربستان و بوسنی نمایش روابط نزدیک با رهبری روسیه را برای بقای سیاسی خود ضروری می‌دانند.

از زمان حمله به اوکراین، راهپیمایی‌هایی در حمایت از روسیه اغلب توسط گروه‌های راست افراطی در صربستان، مونته نگرو و بوسنی برگزار شده است. روسیه بالکان غربی را یک منطقه حائل می‌داند که می‌تواند در آن حوزه نفوذش را حفظ و غرب را تضعیف کند.

واکنش‌های منطقه‌ای به جنگ اوکراین

حمله به اوکراین شکاف‌ میان حامیان غرب و حامیان روسیه در سراسر بالکان را برجسته کرد. آلبانی، کرواسی، مونته نگرو و مقدونیه شمالی به عنوان اعضای ناتو به سرعت در صف تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه قرار گرفتند. کوزوو نیز همین اقدام را انجام داد. اما صربستان و بوسنی باوجود حمایت از قطعنامه‌های سازمان ملل علیه روسیه از پیوستن به تحریم‌ها خودداری کردند.

در بوسنی، نگرانی زیادی وجود دارد که جنگ اوکراین باعث بی‌ثباتی بالکان شود. ناتوانی در اتخاذ موضعی واحد و محکوم کردن روسیه به دلیل مواضع میلوراد دودیک، عضو شورای ریاست جمهوری این کشور است که اخیرا گرفتار یک بحران جدی شده است.

بحران اوکراین نگرانی‌ها در کوزوو که احساسات عمومی شدیدا حامی غرب و ضد روسیه است، را افزایش داده ‌است. رهبران دولتی درکوزوو خواستار تسریع روند عضویت در ناتو و ایجاد پایگاه دائمی ناتو بوده‌اند.

دولت مونته نگرو در خصوص تحریم‌ها علیه روسیه به شدت دچار اختلاف است.

غرب همواره به صربستان توجه بیشتری داشته است و برای دولت این کشور که در صدد حفظ تعادل میان روسیه و غرب است، جنگ اوکراین چالشی مضاعف محسوب می‌شود. صربستان با وجود محکوم کردن اقدام روسیه در مجمع عمومی سازمان ملل به تحریم اتحادیه اروپا علیه روسیه نپیوسته است.

نقش اروپا و آمریکا

در چنین بافتی اروپا و آمریکا باید برای جلوگیری از بی‌ثباتی بیشتر در بالکان اقدام کنند. این منطقه، بسته به پاسخ غرب، می‌تواند با دو آینده بسیار متفاوت روبرو شود: بی‌ثباتی رو به رشدی که روسیه می‌تواند آن را سازماندهی کند، یا یک یکپارچگی پایدار درون جامعه اروپایی.

جنگ اوکراین بعد از سال‌ها بن‌بست، همه بازیگران این منطقه را به انتخاب یک مسیر سیاسی روشن وادار می‌کند. ماه‌های پیش رو فرصت‌هایی را برای مذاکره درباره آینده منطقه، فراهم خواهد کرد که با یک نشست اروپایی مختص بالکان غربی در ماه ژوئن آغاز می‌شود.

در سطح سیاسی، اروپا باید به درخواست‌های سراسر منطقه برای تسریع روند ادغام در اتحادیه اروپا پاسخ دهد. بازنگری در روند الحاق می‌تواند باعث تقویت پیشرفت در زمینه حکمرانی و اصلاحات حکومت قانون در این کشورها شود و نیرویی مضاعف برای هل دادن صربستان به سمت همسویی سیاست خارجی این کشور با اتحادیه اروپا ایجاد کند. این حرکت سیاسی جدید می‌تواند به حل سریع مشاجره دوجانبه مقدونیه شمالی و بلغارستان منجر شود.

در جبهه امنیتی، اتحادیه اروپا و ناتو باید موضع خود را برای جلوگیری از بی‌ثباتی بیشتر در منطقه منطبق کنند. در بوسنی، اتحادیه اروپا ابعاد نیروهای تقویت کننده خود را افزایش داده، ناتو هم اخیرا تصمیم گرفته است یک «بسته جدید ظرفیت سازی دفاعی» برای بوسنی ایجاد کند. در هر صورت، آینده اتحادیه اروپا در معرض خطر است زیرا روسیه می‌تواند در پاییز آینده از تمدید ماموریتش در سازمان ملل جلوگیری کند. این چشم انداز باید اروپایی‌ها را به بررسی دیگر راه‌های حقوقی برای حفظ این ماموریت ترغیب کند. اتحادیه اروپا همچنین تصمیم گرفته نیروهای پلیس بیشتری را برای حمایت از پلیس محلی و سربازان ناتو به کوزوو اعزام کند. اتحادیه اروپا و ناتو باید برای حفظ حکومت قانون و مقابله با نفوذ روسیه در بالکان غربی حمایت خود از این کشورها را افزایش دهند.

در نهایت در حوزه اقتصادی اروپا و آمریکا باید به کشورهای بالکان غربی در کاهش تاثیرات جنگ اوکراین کمک کنند. در حوزه انرژی، اتحادیه اروپا موافقت کرده است بالکان غربی برای محدود کردن هزینه‌های انرژی در خرید مشترک گاز مشارکت کند. برای پاسخ به بحران جهانی غذا هم باید اقدامات مشابهی انجام گیرد. در بلند مدت، اتحادیه اروپا باید اجرای برنامه سرمایه‌گذاری 30 میلیارد یورویی اعلام شده در اکتبر 2021 را سرعت بخشد. سرمایه‌گذاری‌ها باید به ویژه بر متنوع‌سازی منابع انرژی و زیرساخت به عنوان راهی برای کاهش وابستگی منطقه به روسیه و چین متمرکز شود.

آمریکا و اروپا همچنان برای افزایش ثبات و امنیت درونی و بیرونی این بلوک فرصت دارند. رهبران منطقه‌ای هم باید آینده‌ای را که می‌خواهند برای کشورهای‌ خود بسازند، به خوبی ارزیابی کنند.